1, 2. Nua ki jo me ode gubedo ka tiyo tic ango, dok peko ango ma gurwatte kwede?

NUA otwenye ci oryeyo ler bade ki cinge ma ool. Go kong calle ma obedo i wi dul mo ma orine, ma tye ka yweyo ki i ticce kun neno woko ki i twon yeya ma en tye ka yubone. Ngwec odok kolac malyet onongo oromo piny woko, dwan jami tic me bao onongo pe larre. Ki ka ma obedo iye, Nua onongo twero neno awobene ma tic oketo komgi woko i kabedo mapat pat ma inongo bao man orine odok kuca. Awobene, mongi, ki dakone me amara onongo dong gubedo ka tic matek kwede i tic man pi mwaki kono pyera adi kulu. Ticgi onongo dong ocito mada, ento onongo pud gitye ki tic madwong ma odong!

² Jo me kabedo meno onongo gineno joni calo cogi luming. I kare ma yeya man ocako nen calo yeya, nyero pa dano bene omedde ameda i kom tam ni pii mo bipongo lobo ducu. Peko madit ma Nua obedo ka lok iye-ni onongo nen calo gin mo me tuko ma lapore pe! Pe onongo giromo ye ni dano mo twero lanyo kwone—ki kwo pa jo me pacone—i tic me mingo ma kit meno. Ento Lubanga pa Nua, Jehovah, obedo ka nenne i yo mapat.

3. I yo ango ma Nua owoto kacel ki Lubanga?

³ Lok pa Lubanga waco ni: “Nua obedo ka wot kacel ki Lubanga.” (Kwan Acakki 6:9.) Meno tyen lokke ngo? Pe te lokke ni Lubanga owoto i lobo kany, nyo ni Nua ocito i polo i yo mo. Ento, Nua obedo ki winy i kom Lubanga dok omarre tutwal ma omiyo obedo calo en ki Jehovah guwoto kacel calo lurem. Mwaki alip mapol i ngeye, Baibul oloko i kom Nua ni: Pi “niyene-nu omiyo kop oloyo lobo.” (Ibru 11:7) Meno otimme nining? Ngo ma watwero pwonyone ki i niyene?

4, 5. I kare pa Nua, lobo oballe omedde ameda marac nining?

⁴ Nua odongo i lobo ma tye ka balle medde ameda oyotoyot. Obedo rac i kare pa kwarogi madit Enoka, ma kite obedo atir ma  owoto kacel ki Lubanga. Enoka onongo owaco ni nino me ngolo kop tye ka bino i kom jo maraco me lobo. Ento i kare pa Nua, jo maraco onongo dong gudoko rac mukato kare woko. Ki lok ada, i wang Jehovah, lobo onongo oballe woko pien onongo opong ki tim bwami. (Acak. 5:22; 6:11; Juda 14, 15) Ngo ma otimme ma oweko piny oballe marac kumeno?

⁵ Gin mo marac onongo otimme i kin lumalaika, awobe me cwiny pa Lubanga. Ngat acel ki i kingi onongo dong ojemo woko i kom Jehovah, omiyo odoko Catan Lagoba pi loko lok marac i kom Lubanga kun bito Adam ki Kawa i timo bal. I kare pa Nua, lumalaika mukene bene gucako jemo i kom loc matir pa Jehovah. Guweko ticgi i polo, gubino i lobo, guruko kom me dano, ci gukwanyo mon maleng guloko odoko mongi. Lumalaika magi ma giparo pigi kengi dok gin luwaka-ni, gudoko calo tobi ma balo kit pa dano.—Acak. 6:1, 2; Juda 6, 7.

6. Tim pa jo Nepil okelo kwo ma nining i lobo, dok Jehovah omoko tamme me timo ngo?

⁶ Medo i kom meno, ribbe ma pe oporre i kin lumalaika ma gitye ki kom pa dano ki mon me lobo oo i nywalo cog co madongo ma gitego. Baibul lwongogi ni jo Nepil, ma tyene tye ni “Reto”—jo ma gireto dano i ngom. Luraco kit, jo Nepil gumedo cwiny me bwami marac i lobo. Omiyo pe obedo me ur ni ki i wang Lacwec, “bal pa dano odoko dit woko i wi lobo, dok tam ducu ma cwinygi lwodo kare ducu kemo bal keken.” Jehovah omoko tamme me jwero jo maraco woko i nge mwaki 120.—Kwan Acakki 6:3-5.

7. Nua gin ki dakone gurwatte ki peko ango me gwoko awobegi ki i tim maraco me kare ca?

 ⁷ Tem goyo kit ma pito lutino obedo tek kwede i lobo ma kit meno! Ento, Nua otimo. En onongo dako maber. I kare ma Nua oo mwaka 500, dakone onywalo awobe adek—Cem, Kam, ki Yafeci. * Lunyodo aryo-ni gugwoko awobegi ki i tim maraco ma onongo orumogi. Polle cwiny lutino awobe maro gomo jo ma gitye “cog jo matego” ki ma “nyinggi ngene matek”—dok jo Nepil onongo gubedo jo ma kumeno. Nua ki dakone onongo pe gitwero gwoko lutinogi wek pe gunong ripot i kom tim maraco ma cog co ca onongo gitimo, ento onongo gitwero pwonyo lok ada i kom Lubanga Jehovah, ngat ma dag kit tim maraco ducu. Gukonyo lutinogi me niang ni cwiny Jehovah cwer pi tim me bwami ki jemo ma tye i lobo.—Acak. 6:6.

8. Lunyodo ma giryek gilubo lanen pa Nua ki dakone nining?

⁸ Kica oromo mako lunywal me kare-ni i kom Nua ki dakone. Ento lobowa me kare-ni bene opong ki tim bwami ki jemo. Boma madongo pol kare gitye ki gurup pa bulu ma wigi otang. Kadi wa gin galowang ma kiyubo pi lutino bene nongo opong ki tim gero. Lunyodo ma giryek gitute matek me lweny ki jami ma kit magi ki pwonyo lutinogi i kom Lubanga me kuc, Jehovah, ma nino mo bigiko tim gero. (Jab. 11:5; 37:10, 11) Twere gire pi lutino me pwonyo kit me timo gin matir i lobo marac-ci! Nua ki dakone gutimo. Awobegi gudongo gubedo jo mabeco, dok gunyomo mon ma gitye ki miti me keto Lubanga me ada, Jehovah, me bedo mukwongo i kwogi.

9, 10. (a) Cik ango ma Jehovah omiyo ma oloko kwo pa Nua? (b) Ngec ango ma Jehovah omiyo bot Nua madok i kom kit ma kibiyubo kwede yeya kacel ki yubbe ma tye?

⁹ Nino mo, gin mo otimme ma oloko kwo pa Nua matwal. Jehovah oloko ki laticce me amara man kun wacce Yubbe me jwero lobo me kare meno woko. Lubanga owaco ki Nua ni: “Pa [ger] yeya meri ki yat gofer.”—Acak. 6:14.

¹⁰ Yeya man onongo pe obedo meli, kit ma jo mukene gitamo kwede. Onongo iye pe ogulle, nyime ki ngeye bene pe olutte, dok tere onongo pe oyette. Onongo obedo mere twon bok madit. Jehovah otito kit ma borre ki lacce myero obed kwede bot Nua, ki jami mogo matino tino i kom kit ma omyero onen kwede, ki  kit me puyu iye ki ngeye ki odok. Dok en otito tyen lokke ki Nua ni: “Abicoro pii aluka madwong i wi lobo . . . wek gin ducu ma gitye i wi lobo oto woko.” Ento, Jehovah omoko gicikke man, nyo winnye, ki Nua ni: “Ibidonyo i yeya, in kacel ki lutinoni, ki dakoni, ki mon pa awobeni ducu.” Nua bene onongo myero okel kit kwa jami calo leegi-gu ducu ki aryo aryo. Jami ma tye i yeya ca aye onongo biloyo pii aluka!—Acak. 6:17-20.

11, 12. Nua onongo okemme ki twon tic ango, dok en otimo gin ango iye?

¹¹ Nua onongo tye ki tic matek tutwal. Yeya-ni onongo myero obed twonne adada—borre onongo tye mita 133, lacce mita 22, ka borre me cito malo mita 13. Onongo dit kato bar nyo lek me tuko odilo woko. Tika Nua okwero tic ma kimiye, kun kok i kom tek pa yubone, nyo oloko jami calo borre ki mukene wek ticce odok yot? Baibul gamo ni: “Nua otimo kumeno; ocobo ducu macalo Lubanga ocike.”—Acak. 6:22.

¹² Ticce otero mwaki mapol, nyo gwok mwaki 40 me o i 50. Yadi onongo mitte me atonga, dul yen me aywaya, ka dong payogi ki kubogi. Yeya man onongo myero obed ki gurofa adek, ki dong kicika ma kingweko mapol, ki doggola acel i ngete. Nen calo wang dirica mapol onongo tye i danne malo dok wiye tye apeta ma onalle wek pii kot omol piny.—Acak. 6:14-16.

13. Tic mene pa Nua ma gwok nyo obedo tek loyo yubo yeya, dok dano gudok iye nining?

¹³ Ka mwaka woto ki kato ma cal pa yeya ma kitye ka yubone dong ocako nen, cwiny Nua myero obed ni obedo yom me nongo kony ki bot jo me pacone! Tic mo mukene onongo tye ma gwok nyo obedo tek loyo yubo yeya. Baibul wacciwa ni Nua obedo “latit lok me kit ma atir.” (Kwan 2 Petero 2:5.) Dong en otelo wi jo me pacone ki tek cwiny me temo ciko jo maraco me kare meno pi lok me jwero lutim maraco ma onongo tye ka bino. Dano gutimo ngo i kare ma guwinyo? Yecu Kricito oloko lacen pi kare meno ni, jo meno “pe gumedo ki ngeyo gin mo.” En owacci gin onongo gulungo wigi i timo jami ma jwi—camo cam, mato mat, ki dong nyomme—mumiyo pe guwinyo lok pa Nua. (Mat. 24:37-39) Man aye omiyo jo mapol gubedo ka nyere ki jo me pacone; jo mukene myero obed ni gubwure kun gitiyo ki gero i kome. Gin bene oromo bedo ni gutemo gengo yubo yeya ca.

14. Ngo ma jo me odi ma gubedo Lukricitayo gitwero pwonyone ki bot Nua ki jo me ode?

¹⁴ Ento, Nua ki jo me ode pe guweko tic ma kimiyogi. Kadi bed gukwo i lobo ma jone gubedo ka miyo ticgi onen calo gin matidi, gin ma kore pe, nyo gin me mingo, ento gumedde anyim labongo wekone. Jo me odi ma gubedo Lukricitayo i kare-ni gitwero  nongo pwony madit ki i niye pa Nua ki jo me ode. Wan bene watye ka kwo i kare ma Baibul lwongo ni “kare me agikki.” (2 Tem. 3:1) Yecu owacci karewa-ni bibedo calo kare ma Nua oyubo ki yeya ca. Ka jo me lobo gijolo kwena me Ker pa Lubanga ki cwiny manok, ki anywar, nyo giuno jo ma gikelo kwena botgi, wi Lukricitayo omyero opo i kom Nua. Gin aye pe gubedo jo mukwongo me rwatte ki peko meno.

15. Nua orwenyo angagi i kare ma mwakane cok o 600?

¹⁵ Mwaki mapol okato, ci motmot tic me payo yeya otum. I kare ma mwaka pa Nua cok o 600, en orwenyo jone me amara mapol. Wonne Lamek, oto. * Mwaki abic i ngeye, Metucela won Lamek ma obedo kwaro Nua oto ki mwaka 969—ma meno obedo mwaka malac loyo ma dano mo okwo kwede ma kicoyo i Baibul. (Acak. 5:27) Metucela ki Lamek weng gukwo ma dano me acel, Adam bene pud kwo.

16, 17. (a) Nua onongo kwena manyen ango ma mwakane oo 600? (b) Tit kong gin ma Nua ki jo me ode guneno ma obedo me ur mada.

¹⁶ I mwakane me 600, Nua onongo kwena manyen ki bot Lubanga Jehovah ni: “Dony i yeya, in kacel ki jo ma i odi ducu.” Lubanga  bene owaco ki Nua ni okwany kwai lee ducu oter i yeya—lee ma kicamo ma kiromo tic kwedgi me atyera abiro abiro, ki mukene-ni gin aryo aryo—Acak. 7:1-3.

¹⁷ Myero obed ni nenone obedo me aura mada. Ma nongo gibino madwong ni mer, alip ki alip ma gitye ka wot, ka tuk, ka lak alaka, ka ywane aywaya—kwai lee ma ditogi, nengi, kitgi patpat. Omyero pe watam ni Nua obedo ka yelle me leko, ywayo nyo tingogi me terogi i yeya. Baibul wacci “gudonyo i yeya bot Nua.”—Acak. 7:9.

18, 19. (a) Tyen lok ango ma watwero miyone bot lungala ma gikwero lok ma otimme i kom Nua? (b) Watwero neno ryeko pa Jehovah i yo ma en okwanyo me laro leene nining?

¹⁸ Lungalane mukene giwaco ni: ‘Gin ma kit meno twero timme nining? Dok lee magi ducu giromo bedo kacel mot i kabedo mading kumeno nining?’ Tam kong iye: Pe twere mono bot Lacwe polo ki lobo me loyo wi leene, nyo me miyogi bedo mwol ka en mito? Po ni, Lubanga Jehovah aye ocweyo lee. Lacen i nge kare mabor ata, en obaro i Nam Makwar ki dok omiyo ceng ocung mot. Itamo ni mono en pe twero timo jami ducu ma kititogi i lok kom Nua-ni? Ngene kene ni en twero, ma bene otimo-ni!

¹⁹ Lubanga bene onongo romo tic ki yo mukene me laro leene ka omito. Ento, en otiyo ki yo me ryeko ma poyo wiwa i kom gen ma yam en oketo i kom dano me loyo ki gwoko jami makwo ducu ma i lobo. (Acak. 1:28) Lunyodo mapol i kare-ni gitiyo ki lok kom Nua me pwonyo lutinogi ni Jehovah tero lee ki dano ma en ocweyogi calo gin ma pire tek.

20. Tic ango ma myero obed ni omako kom Nua ki jo me ode i cabit me agikki ma Pii Aluka obino iye?

 ²⁰ Jehovah owaco bot Nua ni Pii Aluka bibino i nge cabit acel keken. Myero obed ni okelo wiciwici matek botgi. Tam kong tic me keto leyi kacel ki camgi ki cam pa gin kikomgi kore ki kore, ka dong yweko jamigi mukene-ni i yeya. Dako pa Nua kacel ki dako pa Cem, Kam, ki pa Yafeci myero obed ni guketo komgi i yubo kabedo ma miyo bedogi bedo maber i yeya.

21, 22. (a) Pingo omyero pe wabed ki ur pi cwiny manok ma jo me kare pa Nua gunyuto? (b) I kare mene ma ngala ma kingalo ki Nua ki jo me ode ogik kwede?

²¹ Ento jo ma orumo ngetgi kono? Kulu, gin “pe gumedo ki ngeyo gin mo”—kadi wa i kare ma jamine obedo ka nyuto ka maleng ni Jehovah tye ka goyo laane i kom Nua kacel ki ticce. Guketo ma wanggi me neno ka leyi mol cito i yeya. Ento omyero pe wabed ki ur pi cwiny manok ma gubedo kwede. Dano ma i kare-ni bene pe gingeyo gin mo i kom jami mapol ma tye ka nyuto ni watye ka kwo i kare me agikki me lobo man. Kit ma lakwena Petero yam otito kwede, lungala gitye dok gitiyo ki ngala me nywaro jo ma giwinyo lok ma Lubanga ciko kwede dano. (Kwan 2 Petero 3:3-6.) I yo acel-lu, dano bene gunywaro Nua ki jo me ode.

²² Ngala-ni ogik i kare mene? Lok ma kicoyo waco ni i kare ma Nua okelo jo me ode ki leyi i yeya, Jehovah “oloro wigi woko.” Ka lungala mogo onongo gitye cok, ci gin mutimme myero obed ni omako doggi woko. Ka pe, ci kot aye omako doggi—pien oony ma ayom dene! Kun cwer, dok tiko cwer, dok tiko cwer—ma oumo lobo woko, kit ma Jehovah owaco kikome.—Acak. 7:16-21.

23. (a) Watwero ngeyo nining ni cwiny Jehovah pe obedo yom pi to pa jo maraco i kare pa Nua? (b) Pingo bedo me ryeko me lubo niye pa Nua i kare-ni?

²³ Jehovah mono omaro to pa jo maraco maca? Pe! (Ejek. 33:11) Ma ka meno, en onongo omiyo botgi kare muromo me loko kitgi me timo gin maber. Onongo mono gitwero timone? Kwo pa Nua gamo lapeny meno. Nua onyuto ni larre twere ki wot kacel ki Jehovah, kun bedo ki winy i kom Lubangane i jami ducu. I yo meno, niyene omiyo kop oloyo lobo me karene; onyuto tim maraco pa yalwak me karene ka maleng. Niyene ogwoko en ki jo me ode. Ka ilubo lanen me niye pa Nua, ci ibilaro kwoni kacel ki jo ma imaro. Iromo wot kacel ki Lubanga Jehovah macalo Laremi calo Nua. Dok laremwu twero rii pi naka!