A1
Matiñ ma Ngobol Bibel
Bibel i bi bôk i tilba ni hop Lôk Héber, ni hop Araméa, lôñni hop Grikia. I len ini, i yé nkoblak yosôna tole pes yé yada, ikété bebee le 3 000 dilémb. Libim li basoñgol Bibel li nok bé i dilémb ba bi bôk ba gwélél inyu tila Bibel, jon i mbéda le ba koble bo yo. Mambe matiñ ma nlama éga bôlô i ngobol Bibel, ni lelaa Bitilna Bipubi. Ngobol mbok yondo i noñ matiñ ma?
Bôt bahogi ba nla hoñol le, i ngéda ba nkobol Bibel buk i ngii buk, ha nyen i mut a nsoñgol a ntibil nok mahoñol ma dilémb ba bi bôk ba gwélél inyu tila Bibel. Ndi hala a ta bé maliga hiki ngéda. Di wan i ndék manjom ini:
-
Dilémb diba di nla bé pôda nya yada, di nla bé bana minlélém mi bibuk to minlélém mi matiñ. Malét nkeñi wada le S. R. Driver a bi tila le dilémb “di gwé maselna ikété matiñ ni bibuk, ndi di gwé ki maselna i ngéda ba noñga bibuk inyu pot.” I bôt ba mpot ngim hilémb ba nhoñol bé nlélém ni i bôt ba mpot hilémb hipe. Malét Driver a nkônde le: “Inyu hala nyen bibuk ba ngwélél inyu toñol mahoñol bi nhéñha inoñnaga ni hilémb.”
-
I len ini, dilémb di ba mpot nano di gwé bé minlélém mi bibuk, to minlélém mi matiñ ni dilémb ba bi gwélél inyu tila Bibel, hala wee hop Lôk Héber, hop Araméa ni hop Grikia; jon ngobol buk i ngii buk i nla boñ le mut a nok bé loñge i jam ba nsômbôl kal, tole a nok jam lipe.
-
Buk i nôga inoñnaga ni bibuk bi nkéña yo.
Ngim bahoma, nkobol a nla kobol buk i ngii buk kiki dilémb ba bi bôk ba gwélél inyu tila Bibel, ndi a nlama boñ hala ni ngandak yihe.
I dihéga dini di ñunda lelaa ngobol buk i ngii buk i nla bep nôga:
-
Bitilna bi ngwélél i bibuk bini le “ke ’ilo” inyu pôdôl ’ilo ni inyu pôdôl nyemb. (Matéô 28:13; Minson mi baôma 7:60) I ngéda ba ngwélél i bibuk bi inyu pôdôl nyemb, bakobol Bibel ba nla gwélél buk kiki bo ‘wo,’ hala a mboñ le i mut a nsoñgol Bibel i len ini a tibil nok.—1 Korintô 7:39; 1 Tésalônika 4:13; 2 Pétrô 3:4.
-
I kaat Éfésô 4:14, ñôma Paul a bi gwélél bibañga bi nkoblana buk i ngii buk le ‘ntuk u dé u bôt ba binam.’ I lipodok li kôba li, li bé unda lelaa mut a nip i ntuk dé. Ikété ngandak dilémb, ibale ba nkobol buk i ngii buk, hala a nôga bé. Inyu boñ le hala a nôga loñge, ba nla kobol le “mandon ma bôt ba binam.”
-
I kaat Rôma 12:11, di nléba i buk Grikia ini ba nkobol buk i ngii buk ni Basaa le “ikété mbuu u nloñ.” Ndi i ngéda ba nkobol i nya i, hala a nôga bé loñge, jon i ngobol ini i nkal ha le “Mbuu mpubi u boñ le ni bana ngandak makénd.”
-
Mu nkwel wé i ngii hikôa, Yésu a bi gwélél i bibuk bini ni Basaa le “bayébél i mbuu ba yé nsaibak.” (Matéô 5:3, Kaat Nyambe) Ndi ikété ngandak dilémb, ngobol i buk ngii buk i bibañga bi, i nôga bé loñge. Ikété dilémb dipe, i lipôdôl li le “bayébél i mbuu” i nôga wengoñle bôt ba ba nkon njék, bôt ba ba gwé bé ngui tole bôt ba ba nimis makénd. Ndi hana, Yésu a bé niiga le maséé ma tane bé i mam ma minsôn, ndi ma yéne i ngéda di nyi le di gwé ngôñ le Nyambe a éga bés. (Lukas 6:20) Jon, i ngéda bi nkoblana le “i bôt ba nyi le mam ma mbuu ma yé bo nseñ” tole “i bôt ba nyagal mbuu,” hala a ntibil toñol i jam ba bé kal i ngéda ba bi tila bibañga bi.—Matéô 5:3.
-
Ngim bahoma, i buk ni hop Lôk Héber ba nkobol le “njôñ” tole “sôñ,” i yé buk i mbéna gwéélana ni Basaa inyu unda le mut a gwéne liwanda jé tole mut wé lihaa mahoñol mabe inyule a tiñi ha bé ni nye, tole mut nu a gwé ngôñ ikeñi i bana gwom bi mut numpe. (Bingéngén 6:34; Yésaya 11:13) Ndi nlélém buk i hop Lôk Héber, i mpôdôl ki jam lilam. Kiki hihéga, ba nkobol ki yo le ‘makénd,’ hala wee makénd Yéhôva a gwé i sôñ bagwélél bé, tole i ngéda “a mbat le ba bégés ndik nyetama.” (Manyodi 34:14; 2 Bikiñe 19:31; Ézékiel 5:13; Sakaria 8:2) I nla ki pôdôl “makénd” bagwélél ba Nyambe ba gwé i bégés nye, tole i tjél ‘bégés nyambe numpe handugi nye.’—Tjémbi 69:9; 119:139; Ñañga bôt 25:11.
-
I buk i hop Lôk Héber i i mpôdôl woo u mut binam i gwé ngandak ndoñi. I ngim bahoma, “woo u mut binam” u nla kobla le ‘likap,’ ‘ngui’ tole “énél.” (2 Samuel 8:3; 1 Bikiñe 10:13; Bingéngén 18:21) I maliga, di nkobol i buk ini le “woo” nya ndi nya munu Bitilna Bipubi. Ngobol mbok yondo.
Inoñnaga ni mam di ntehe, i kobol Bibel i ta ndik bé le di kobol buk yada nlélém hiki homa i buk ini i nene. Nkobol a nlama tibil wan inyu pohol bibuk bi hilémb hié, bi bi ntibil pémés mahoñol ma dilémb di Bibel. Handugi hala, a nlama tibil noñga bibuk inoñnaga ni matiñ ma hilémb a yé i kobol inyu tômbôs lisoñgol.
I nlélém ngéda, nkobol a nlama bé to lôôha héñha bibuk. Ibale nkobol a nlôôha toñol mahoñol ma Bibel, inoñnaga ni i yom a nhoñol, hala a nla boñ le a kobol i yom i téé bé. Lelaa a nla pam i boñ hala? A yé le a kônde mahoñol mé ma ma téé bé mu mahoñol ma dilémb ba bi bôk ba gwélél inyu tila Bibel, tole a yé le a héya ngim mam i i nlôôha ba mahee. To hala kiki ngobol Bibel i i nti ngandak ndoñi i ntomb i añ, ndi hala a nla boñ le i mut a ñañ yo, a ga tibil bé nok maliga kiki i nsômbla.
I mam mut a nhémle ma nla boñ le a kobol bé loñge. Kiki hihéga, Matéô 7:13 a nkal le: “Nwemel nkeñi u nkena i tjiba.” Ngim bakobol i bi kobol bé i buk i hop Grikia i yé ha nlôñ unu le “tjiba,” ndi ba bi kobol le “bee hié” inyule ba nhémle le bee hié i yé.
Nkobol Bibel a nlama bigda le Bibel i bi tilba ni hilémb bôt bobasôna ba mbéna pot, hi hi mpôda hiki kel; hop bôt kiki bo basalnwom, batééda mintômba, ni balop tjobi ba ngwélél. (Néhémia 8:8, 12; Minson mi baôma 4:13) Jon, loñge ngobol Bibel i mboñ le mintén mi bôt nwominsôna mi mi gwé ngôñ ni nwin u Bibel, yak ba ba nyi bé kaat, ba nok wo loñge. Loñge ngobol Bibel i ngwélél bibuk bi bi nôga loñge, bi bôt ba mbéna gwélél, bi tombok i nok iloole ba gwélél bibuk bi bi nlet i nok.
Ikété ngandak ngobol Bibel, bakobol ba bi kôôba héya jôl li Nyambe li li yé le Yéhôva, ki le i jôl li li bé ikété minlômbi mi minhôôk mi bikaat. (Béñge Apendis A4.) Ngandak ngobol Bibel i nhéñha i jôl li ni ngédi kiki bo “Nwet;” ngobol Bibel ipe ki i nsôô le Nyambe a gwé jôl. Di yoñ hihéga hi masoohe ma Yésu i kaat Yôhanes 17. Lana nyen ngobol ihogi i nkal i nlôñ 6: “Me bi yeelene we bôt u bi ti me,” ni i nlôñ 26 le: “Me bi boñ le ba yi we.” Ndi masoohe ma Yésu ma nkoblana i nya i kôli le: “Me bi boñ le jôl joñ li yiba ni bôt u bi ti me” ni le: “Me bi boñ le ba yi jôl joñ.”
Lana nyen majubul ma ngobol bisu i Bibel ni hop Ngisi, Ngobol mbok yondo, i nkal: “Di nlôôha bé toñol Bitilna. Di bi boñ biliya gwobisôna inyu kobol buk i ngii buk i bahoma bobasôna Ngisi i mpôda nano i bé ti bés pôla, ni i bahoma ngisi i bé kéñ bé bés i tibil pémés mahoñol ma Bibel.” Bakobol Ngobol mbok yondo ba mboñ biliya i tibil seghe mam, ba ngwélél bibuk, ba noñgaga gwo i nya i mpémés mahoñol ma dilémb di Bibel. Ba nkeñgle ki bibuk bi bi nôôga bé loñge, yak bi bi mpémés bé mahoñol loñge. I ngéda ba nkobol Bibel i nya i, i ntomb i añ, kayéle i mut a ñañ yo a yé nkwoog nkaa le i nwin unu u nlôl toi yak Nyambe, ni le ba ntibil legel wo.—1 Tésalônika 2:13.