1-3. (a) Taano ta posibleng natakot si Ester na magrani sa agom niya? (b) Anong mga hapot an pag-uulayan ta mapadapit ki Ester?

 PIGMAMAIGUTAN ni Ester na magin kalmado mantang parani sa patyo kan palasyo sa Susan. Bako idtong pasil. An gabos na bagay sa kastilyo dinisenyo tanganing hangaan—an makulor asin makintab na gibo sa dalipay na eskultura nin mga torong may pakpak, parapana, patin leon; an mga hariging gapo na may mga giring-giting saka darakulang estatwa, pati an lokasyon kaiyan sa ibabaw nin darakulaon na pundasyon na harani sa Kabukidan nin Zagros na natatakupan nin niyebe, na hali diyan natatanaw an dalisay na tubig kan salog nin Coaspes. Gabos iyan ginibo tanganing ipagirumdom sa lambang bisita na dakulaon an kapangyarihan kan lalaking aatubangon ni Ester, an lalaki na inapod an sadiri na “dakulang hadi.” Ini man an agom niya.

² Agom! Lain na gayo si Ahasuero sa gugustuhon na magin agom nin siisay man na maimbod na babaying Judio! a Bako siyang arog nin mga halimbawa na siring ki Abraham, na mapakumbabang inako an instruksiyon nin Diyos na dangugon an saiyang agom na si Sara. (Gen. 21:12) Dikit sana o mayo ngani siyang aram dapit sa Diyos ni Ester, si Jehova, o sa Saiyang Ley. Pero aram ni Ahasuero an ley sa Persia, kaiba na an ley na nagbabawal sa gigibuhon mismo ni Ester. Ano iyan? Buweno, an sabi sa ley gagadanon an siisay man na magduman sa hadi nin Persia kun dai niya ipinapaapod. Dai ipinaapod si Ester, pero maduman siya sa hadi. Mantang parani na siya sa patyong nasa laog, na duman mahihiling na siya hali sa trono kan hadi, tibaad pagmati niya parani na siya sa saiyang kagadanan.—Basahon an Ester 4:11; 5:1.

³ Taano ta inatubang niya an siring na peligro? Asin ano an manunudan ta sa pagtubod kan kahanga-hangang babaying ini? Aramon ta nguna kun paano si Ester nagkaigwa nin pambihirang posisyon bilang reyna kan Persia.

 4. Ano an aram ta dapit sa buhay ni Ester kan siya aki pa, asin taano ta nakaistar siya sa pinsan niyang si Mardokeo?

⁴ Mayo nang mga magurang si Ester. Dikit sana an aram ta dapit sa mga magurang niya na pinangaranan siyang Hadasa, termino sa Hebreo para sa “mirto,” sarong magayon na palungpong na puti an burak. Kan magadan sinda kan siya aki pa, inampon siya kan saro sa saiyang mga paryente, an mabuot na si Mardokeo. Magpinsan sinda, pero matuahon si Mardokeo. Ibinilang niya si Ester na sadiring aki.—Est. 2:5-7, 15.

5, 6. (a) Paano pinadakula ni Mardokeo si Ester? (b) Ano an nagin buhay ni Ester asin Mardokeo sa Susan?

⁵ Si Mardokeo asin Ester nagin mga desteradong Judio sa kabisera kan Persia, na duman posibleng may mga nagtutuya sa sainda huli sa relihiyon ninda asin sa Ley na pigmamaigutan nindang sunudon. Pero siyertong mas napadayupot si Ester sa pinsan niya mantang tinutukduan siya kaini dapit ki Jehova, an mahihirakon na Diyos na dakul na beses nang ilinigtas an Saiyang banwaan sa kapahamakan kan nakaagi—asin ililigtas giraray sinda. (Lev. 26:44, 45) Malinaw na nagin dayupot asin maimbod si Ester saka Mardokeo sa lambang saro.

⁶ Minalataw na si Mardokeo nagin saro sa mga opisyal sa kastilyo sa Susan, na regular na nagtutukaw sa may tata, kaiba an iba pang lingkod kan hadi. (Est. 2:19, 21; 3:3) Dai ta aram an nagin buhay ni Ester mantang nagdadakula, pero an masasabi niyato inasikaso niya an saiyang matuang pinsan asin an harong kaini, na posibleng nasa komunidad nin mga dukha, sa ibong kan salog hali sa kastilyo. Tibaad gustong-gusto niyang magduman sa saudan sa Susan, na duman nakadispley an mga tinda kan mga platero nin bulawan asin plata saka kan iba pang negosyante. Dai niya naisip na an mga luhong iyan magigin ordinaryo na sana sa saiya pag-abot nin panahon; mayo siyang ideya sa magigin puturo niya.

 7. Taano ta hinali si Vasti bilang reyna, asin ano an resulta?

⁷ Sarong aldaw, naglakop an tsismis sa  Susan dapit sa pagkariribok sa palasyo kan hadi. Sa sarong enggrandeng bangkete, naghanda si Ahasuero nin masisiram na kakanon asin arak para sa saiyang mahal na mga tawo; dangan ipinaapod niya an saiyang magayon na reyna na si Vasti, na may bangkete man kaiba kan mga babayi. Pero nagsayuma si Vasti. Huling napasupog asin naanggot an hadi, hinapot niya an mga parakonseho kun ano an maninigong padusa ki Vasti. An resulta? Hinali siya bilang reyna. Pinunan na kan mga lingkod kan hadi na maghanap sa bilog na imperyo nin magayon asin hoben na mga daraga; sa sainda mapili an hadi nin bagong reyna.—Est. 1:1–2:4.

 8. (a) Taano ta tibaad nahadit si Mardokeo ki Ester kan magdakula na ini? (b) Sa hiling nindo, paano ta ikakaaplikar an timbang na pagmansay kan Bibliya sa pisikal na kagayunan? (Hilingon man an Talinhaga 31:30.)

⁸ Maiimahinar ta na pag pigmamasdan kun minsan ni Mardokeo si Ester, nakakamati siya nin magkahalong orgulyo saka paghadit huling an saiyang pinsan dakula na—patin pambihira an kagayunan. ‘Siya daragang magayon asin may marahay na tindog,’ an mababasa ta. (Est. 2:7) Sinasabi kan Bibliya an timbang na pagmansay sa pisikal na kagayunan—kawili-wili iyan pero kaipuhan na ibanan nin kadunungan asin kapakumbabaan. Ta kun dai, puwede iyan na magin dahilan nin kapalangkawan, kahambugan, asin iba pang makanos na ugali. (Basahon an Talinhaga 11:22.) Napatunayan mo na daw na totoo iyan? Kun dapit ki Ester, magigin bentaha o disbentaha daw an kagayunan? Panahon sana an makakasabi.

 9. (a) Ano an nangyari kan mahiling si Ester kan mga lingkod kan hadi, asin taano ta siyertong dipisil an pagsuwayan ninda ni Mardokeo? (b) Taano ta tinugutan ni Mardokeo si Ester na magpaagom sa sarong pagano? (Iiba an kahon.)

⁹ Nahiling kan mga lingkod kan hadi si Ester. Kinua ninda siya ki Mardokeo asin dinara sa dakulang palasyo sa ibong kan salog. (Est. 2:8) Siyertong dipisil para sa sainda na magsuwayan, huling garo na man sana sinda mag-ama. Habo ni Mardokeo na an ampon niya mag-agom nin bakong kapagtubod, dawa pa hadi, pero dai niya kontrolado an mga pangyayari. b Siguradong naghinanyog si Ester sa mga sadol ni Mardokeo bago siya kinua! Mantang pasiring sa kastilyo sa Susan, kadakul siyang naisip na hapot. Ano an magigin buhay niya?

10, 11. (a) Paano puwedeng madaling nakaapektar ki Ester an bagong kamugtakan niya? (b) Paano ipinahiling ni Mardokeo an pagmalasakit niya sa kapakanan ni Ester?

¹⁰ Dinara si Ester sa sarong kinaban na biyong bago sa saiya.  Kaiba siya sa dakul na “daraga” na kinua hali sa gabos na lugar kan Imperyo nin Persia. An mga kostumbre, lengguwahe, asin ugali ninda siguradong magkakalain. Sa pamamahala kan opisyal na si Hegai, kaipuhan kan mga daraga na mag-agi nin kadakul na klase nin pagpagayon sa laog nin sarong taon, na may kaibang masahe gamit an mahahamot na lana. (Est. 2:8, 12) Dahil sa siring na kamugtakan asin istilo nin pamumuhay, tibaad an pirmi na sanang nasa isip kan mga babaying ini iyo an personal na itsura, pati na an pagpalangkaw saka pakikikompetensiya. Ano an epekto kaini ki Ester?

¹¹ Siyertong haditon si Mardokeo ki Ester. Mababasa ta na aroaldaw nagduduman siya harani, sagkod sa mapupuwede, sa harong kan mga babayi asin naghihinguwang aramon an kamugtakan ni Ester. (Est. 2:11) Pag may nakukua siyang impormasyon, tibaad sa tabang kan mga suruguon sa harong, siyertong ugmahon siya. Taano?

12, 13. (a) Ano an impresyon ki Ester kan mga nasa palibot niya? (b) Taano ta naugma si Mardokeo kan maaraman na dai sinabi ni Ester na Judio siya?

 ¹² Hangang-hanga si Hegai ki Ester kaya pinahilingan niya ini nin mamumuton na kabuutan paagi sa pagtao nin pitong suruguon na babayi asin pinakamarahay na lugar sa harong kan mga babayi. An sabi pa ngani kan pagkasaysay: “Namuyahan si Ester kan gabos na nakakahiling sa saiya.” (Est. 2:9, 15) Huli sana daw iyan sa kagayunan ni Ester? Dai, may iba pang dahilan.

¹³ Halimbawa, mababasa ta: ‘Dai ipinahayag ni Ester an saiyang banwaan minsan an saiyang [mga paryente]; huli ta pinagbutan siya ni Mardokeo na dai niya idto ipagpahayag.’ (Est. 2:10) Pigtugon ni Mardokeo si Ester na dai pagsabihon sa iba na Judio siya; siyertong aram niya na an mga opisyal sa kahadian nin Persia hababaon an hiling sa mga Judio. Ugmahon siyang maaraman  na dawa dai na niya nahihiling si Ester, madunong pa man giraray ini saka makinuyog!

14. Paano maaarog kan mga hoben ngunyan an halimbawa ni Ester?

¹⁴ Mapapaugma man kan mga hoben ngunyan an mga magurang ninda o nag-aataman sa sainda. Dawa dai nahihiling kan mga magurang ninda—asin napapalibutan pa ngani nin mga hababaw an isip, imoral, o madahas—puwede nindang labanan an maraot na impluwensiya asin manindugan sa pamantayan na aram nindang tama. Pag ginigibo ninda iyan arog ni Ester, napapagaya-gaya ninda an puso kan saindang langitnon na Ama.—Basahon an Talinhaga 27:11.

15, 16. (a) Taano ta namutan kan hadi si Ester? (b) Taano ta nagin dipisil para ki Ester an mga pagbabago sa buhay niya?

¹⁵ Kan ipepresentar na si Ester sa hadi, pigpapili siya nin mga bagay na sa hiling niya kaipuhan niya tangani gayod na lalong gumayon pa. Pero huli sa kababaan nin buot, dai siya naghagad nin labi sa nasambit sa saiya ni Hegai. (Est. 2:15) Posibleng aram niya na bakong kagayunan sana an makakaakit sa puso kan hadi; kabinian asin kapakumbabaan an mas mahalaga sa palasyo. Tama daw siya?

¹⁶ An Bibliya minasimbag: ‘Namutan kan hadi si Ester nin labi sa gabos na babayi, asin ta nakakua [ini nin pabor asin mamumuton na kabuutan] sa atubangan niya nin labi pa kan gabos na [daraga]; asin ibinugtak niya an korona sa saiyang payo, asin ginibo siyang [reyna] na kasalihid ni Vasti.’ (Est. 2:17) Siyertong nagin dipisil para sa mapakumbabang Judiong ini an mga pagbabago sa buhay niya—siya na an bagong reyna, an agom kan pinakamakapangyarihan na hadi sa daga kaidto! Nagdakula daw an payo niya huli sa bagong posisyon? Dai nanggad!

17. (a) Paano nagdanay na makinuyog si Ester sa ama-amaan niya? (b) Taano ta mahalaga para sa sato ngunyan an halimbawa ni Ester?

¹⁷ Nagdanay na makinuyog si Ester sa ama-amaan niyang si Mardokeo. Pinagdanay niyang sekreto an koneksiyon niya sa mga Judio. Dugang pa, kan madiskubre ni Mardokeo an pakana na asasinaron si Ahasuero, kinuyog ni Ester an sinabi ni Mardokeo na patanidan an hadi, kaya napugulan an mga nagpakana. (Est. 2:20-23) Ipinahayag man niya an pagtubod sa Diyos paagi sa pagigin mapakumbaba asin makinuyog. Kaipuhan ta nanggad an halimbawa ni Ester ngunyan, huling dakul an dai na nagpapahalaga sa pagkuyog; dakul an masinuway asin rebelyoso! Pero an pagkuyog pinapahalagahan kan mga may tunay na pagtubod, arog ni Ester.

18. (a) Taano ta habo ni Mardokeo na magduko ki Haman? (Hilingon man an nota sa ibaba.) (b) Paano inaarog kan may pagtubod na mga lalaki asin babayi ngunyan an halimbawa ni Mardokeo?

¹⁸ An sarong lalaki na an pangaran Haman nagin prominente sa palasyo ni Ahasuero. Ninombrahan siya kan hadi bilang primer ministro, asin ginibong panginot na parakonseho saka ikaduwa sa pinakahalangkaw an posisyon sa imperyo. Ipinagbuot pa ngani kan hadi na an gabos dapat na magduko sa atubangan kan opisyal na ini. (Est. 3:1-4) Nagin problema para ki Mardokeo an ley na iyan. Gusto niyang sunudon an hadi pero bako sagkod sa punto na maaapektaran an paggalang niya sa Diyos. Agagita pa’no si Haman. Malinaw na an buot sabihon kaiyan gikan siya ki Agag, an Amalekitang hadi na ginadan kan propetang si Samuel. (1 Sam. 15:33) Marauton an mga Amalekita kaya nagin sindang kaiwal ni Jehova asin kan Israel. Bilang banwaan, hinukuman na nin Diyos an mga Amalekita. c (Deut. 25:19) Paano magigibo nin maimbod na Judio na magduko sa sarong Amalekita? Dai iyan magigibo ni Mardokeo. Nanindugan siya. Sagkod ngunyan, isinasapeligro kan may pagtubod na mga lalaki asin babayi an buhay ninda bilang pagsunod sa prinsipyong ini: ‘Kami kaipuhan na magkuyog nin urog sa Diyos kisa mga tawo.’—Gui. 5:29.

19. Ano an gustong gibuhon ni Haman, asin paano niya kinumbinsir an hadi?

¹⁹ Angguton si Haman. Pero bako sana si Mardokeo an gusto niyang gadanon. An gusto niya pati an gabos na kahimanwa ni Mardokeo! Pinakaraot ni Haman an mga Judio kaya nakumbinsir an hadi. Dai niya sinambit an mga Judio, pero pinaluwas niya na bako sindang mahalaga, mga tawong ‘wararak asin baranga sa mga banwaan.’ An mas maraot pa, sinabi niya na dai ninda sinusunod an mga ley kan hadi; peligrosong mga rebelde daa sinda. Sinabi niya na gusto niyang magdonar nin dakulaon na kantidad sa kaban nin yaman kan hadi para gamiton sa paggadan sa gabos na Judio sa imperyo. d Itinao ni Ahasuero ki Haman an singsing na pantatak niya tanganing ipantatak sa ano man na ipagbubuot ni Haman.—Est. 3:5-10.

20, 21. (a) Ano an epekto sa mga Judio sa bilog na Imperyo nin Persia, pati na ki Mardokeo, kan proklamasyon ni Haman? (b) Ano an ipinakimahirak ni Mardokeo ki Ester?

²⁰ Dai nahaloy, an mga mensaherong nakakabayo marikas na  naglibot sa mahiwason na imperyo tanganing iproklamar an sentensiyang kagadanan kan mga Judio. Imahinara an epekto kan makaabot iyan sa Jerusalem, na duman an natatadang mga Judio na nagbalik hali sa pagkadistiyero sa Babilonya nagpupuon pa sanang magtugdok liwat nin siyudad asin mayo pa ngani iyan nin mga lanob. Tibaad naisip sinda ni Mardokeo, pati na an mga amigo asin paryente niya sa Susan, kan madangog niya an makatatakot na bareta. Huli sa pagkapurisaw, piggisi niya an saiyang bado, nagsulot nin telang sako asin naglaag nin abo sa saiyang payo, dangan nag-agrangay sa tahaw kan siyudad. Miyentras tanto, si Haman nakikipag-inuman sa hadi, na mayong pakiaram sa kagigibuhan niyang grabeng kamunduan kan dakul na Judio asin kan saindang mga amigo sa Susan.—Basahon an Ester 3:12–4:1.

²¹ Aram ni Mardokeo na kaipuhan niyang humiro. Pero ano an magigibo niya? Nabaretaan ni Ester na napurisaw si Mardokeo kaya pinadarahan niya ini nin mga bado; pero habo kaining magparanga. Tibaad haloy na niyang inisip-isip kun taano ta tinugutan ni Jehova na kuanon sa saiya an padangat niyang si Ester para magin reyna nin paganong namamahala. Ngunyan garo baga malinaw na an dahilan. Nagpadara nin mensahe si Mardokeo ki Ester, na nakikimahirak sa reyna na kaulayon an hadi asin manindugan para sa ‘saiyang banwaan.’—Est. 4:4-8.

22. Taano ta natakot si Ester na magduman sa saiyang agom na hadi? (Hilingon man an nota sa ibaba.)

 ²² Siguradong haditon si Ester kan madangog an mensahe. Ini an pinakamasakit na pagbalo sa pagtubod niya. Natakot siya, siring kan inadmitir niya sa simbag niya ki Mardokeo. Ipinagirumdom niya ki Mardokeo an ley kan hadi. An pagduman sa hadi na dai man ipinapaapod may sentensiyang kagadanan. Makakaligtas sana an nagkasala kun igagawgaw sa saiya kan hadi an setrong bulawan. Asin may dahilan daw siya na mag-asang kahihirakan siya kan hadi, nangurugna kun iisipon an kinaabtan ni Vasti kan dai kaini sinunod an pagbuot kan hadi na magduman sa saiya? Sinabi niya ki Mardokeo na 30 aldaw na siyang dai ipinapaapod kan hadi! Kaya natural sanang isipon niya na tibaad dai na siya gusto kan hadi na marikas magbago an isip. e—Est. 4:9-11.

23. (a) Ano an sinabi ni Mardokeo tanganing pakusugon an pagtubod ni Ester? (b) Taano ta angay na arugon si Mardokeo?

²³ Marigon na nagsimbag si Mardokeo tanganing pakusugon an pagtubod ni Ester. Siniyerto niya ki Ester na kun dai ini mahiro, iba an maligtas sa mga Judio. Pero makakaasa daw si Ester na makakaligtas siya kun grabe na an persekusyon? Ipinahiling digdi ni Mardokeo an makusog na pagtubod ki Jehova, na nungkang matugot na mapara an banwaan Niya asin dai mautob an Saiyang mga panuga. (Jos. 23:14) Dangan hinapot ni Mardokeo si Ester: ‘Siisay an nakakaisi kun [baga dahil] sa panahon na [arog kaini kaya] nakaabot ka sa kahadian?’ (Est. 4:12-14) Bako daw angay na arugon si Mardokeo? Lubos siyang nagtiwala ki Jehova. Iyo man daw kita?—Tal. 3:5, 6.

24. Paano nagpahiling si Ester nin pagtubod asin kusog nin buot?

²⁴ Oras na para magdesisyon si Ester. Pinakiulayan niya si Mardokeo na sabihon sa mga kahimanwa ninda na makiayon sa saiya sa tulong aldaw na pag-ayuno, saka tinapos niya an saiyang mensahe paagi sa bantog sagkod ngunyan na simpleng mga tataramon nin pagtubod asin kusog nin buot: “Kun magadan ako, di magadan ako.” (Est. 4:15-17, NW) Siyertong mas udok sa puso an pamibi niya sa laog kan tulong aldaw na idto. Sa katapos-tapusi, nag-abot na an oras. Isinulot niya an pinakamagayon na badong pangreyna, na ginibo an bilog na makakaya tanganing magin magayon sa paghiling kan hadi. Dangan nagduman na siya.

25. Iladawan an eksena kan paduman si Ester sa saiyang agom.

²⁵ Siring kan ilinadawan sa kapinunan kan kapitulong ini, paduman na si Ester sa palasyo kan hadi. Maiimahinar ta an kahaditan asin an udok sa pusong pamimibi niya. Paglaog niya sa patyo, natanaw niya si Ahasuero na nasa trono. Tibaad hininguwa niyang basahon an ekspresyon kan saiyang lalawgon—na haros natatahuban kan saiyang kurong na buhok asin pakuwadradong barabas. Kun mahalat pa siya, siguradong dai na niya kakayanon iyan. Pero ngunyan nahiling na siya kan agom niya. Siyertong nagngalas an hadi, pero buminuot an lalawgon kaini. Iginawgaw kaini an setrong bulawan!—Est. 5:1, 2.

26. Taano ta kaipuhan nin tunay na mga Kristiyano an kusog nin buot arog ni Ester, asin taano ta nagpupuon pa sana an gibuhon niya?

²⁶ Andam na maghinanyog ki Ester an hadi. Nanindugan siya para sa saiyang Diyos saka mga kahimanwa, na nagtatao nin marahay na halimbawa nin pagtubod para sa gabos na lingkod nin Diyos sagkod ngunyan. Pinapahalagahan nin tunay na mga Kristiyano an siring na mga arugan. Sinabi ni Jesus na an tunay na mga parasunod niya mamimidbid sa mapagsakripisyong pagkamuot. (Basahon an Juan 13:34, 35.) Sa parati, an pagpahiling nin siring na pagkamuot nangangaipo nin kusog nin buot arog ni Ester. Pero dawa nanindugan na siya kan aldaw na idto para sa banwaan nin Diyos, nagpupuon pa sana an gibuhon niya. Paano niya kukumbinsiron an hadi na an paborito kaining parakonseho na si Haman igwa nin marauton na pakana? Ano an ikakatabang niya tanganing iligtas an saiyang mga kahimanwa? Sisimbagon ta an mga hapot na ini sa sunod na kapitulo.