1, 2. (a) Anong mga pagbabago an mapapaatubang ki Jose asin sa pamilya niya? (b) Anong maraot na bareta an kaipuhan sabihon ni Jose sa agom niya?

 MAY ikinarga pa si Jose sa asno. Imahinara na nangangalag-kalag siya sa madiklom pang baryo nin Betlehem asin tinatapi-tapi an asno. Siyertong pig-iisip niya an halawig na lalakawon ninda. Pa-Ehipto! Paano aatubangon kan pamilya niya an dakulaon na pagbabago—ibang lahi, lengguwahe, asin kostumbre?

² Bako madaling sabihon sa namumutan niyang agom na si Maria an maraot na bareta, pero kinusugan ni Jose an buot niya. Sinabi niya ki Maria na sa pangaturugan niya sarong anghel an nagpaabot kan mensaheng ini hali sa Diyos: Gustong gadanon kan hading si Herodes an sadit pang aki ninda! Kaipuhan nindang humali tulos. (Basahon an Mateo 2:13, 14.) Haditon si Maria. Taano daw ta may gustong gumadan sa inosente asin daing kalaban-laban niyang aki? Dai iyan masabutan ni Maria asin Jose. Pero nagtiwala sinda ki Jehova, kaya nag-andam na sindang maghali.

 3. Iladawan an paghali ni Jose asin kan pamilya niya sa Betlehem. (Hilingon man an ritrato.)

³ Naghali si Jose, Maria, asin Jesus mantang madiklom pa asin tururog pa an mga tawo sa Betlehem. Mantang nagbabaklay patimog asin nagliliwanag na sa sirangan, posibleng pig-iisip ni Jose kun ano an mangyayari sa sainda. Paano mapoprotektaran nin hamak na karpintero an pamilya niya sa makapangyarihan na mga puwersa? Pirmi daw niyang ikakatao an mga pangangaipo ninda? Makakapagtiyaga daw siya sa pag-utob kan magabat na asignasyon sa saiya ni Jehova, na atamanon asin padakulaon an daing kaagid na aking ini? Magabat na mga paninimbagan an napaatubang ki Jose. Mantang pinag-uulayan ta kun paano niya saro-sarong inutob iyan, mahihiling niyato kun taano ta kaipuhan arugon kan mga ama ngunyan—asin niyato gabos—an pagtubod ni Jose.

4, 5. (a) Paano biyong nagbago an buhay ni Jose? (b) Paano pinakusog nin sarong anghel si Jose na akuon an magabat na asignasyon?

⁴ Labing sarong taon bago kaiyan, sa sadiring banwaan ni Jose na  Nazaret, biyong nagbago an buhay niya pagkatapos na makipagtrato sa aki ni Heli. Aram ni Jose na mabini asin maimbod na daraga si Maria. Pero naaraman niyang bados ini! Nagdesisyon siyang idiborsiyo ini nin sekreto para maprotektaran sa iskandalo. a Minsan siring, sa pangaturugan ipinaliwanag ki Jose nin sarong anghel na nagbados si Maria sa tabang kan banal na espiritu ni Jehova. Sinabi pa kan anghel na an ipinagbabados ni Maria an ‘magliligtas kan saiyang banwaan sa saindang mga kasalan.’ Siniyerto pa niya ki Jose: ‘Dai ka matakot na akuon si Maria na saimong agom.’—Mat. 1:18-21.

⁵ Iyan nanggad an ginibo kan matanos asin makinuyog na tawong si Jose. Inako niya an pinakamagabat na asignasyon: an pagpadakula asin pag-ataman sa bako niyang sadiring aki pero pinakamamahal nin Diyos. Dai nahaloy, bilang pagsunod sa pagbuot kan emperador, si Jose asin an bados niyang agom nagpa-Betlehem para magparehistro. Duman na namundag an umboy.

6-8. (a) Anong mga pangyayari an nagbago giraray sa buhay ni Jose asin kan pamilya niya? (b) Ano an ebidensiya na hali ki Satanas an “bituon”? (Hilingon man an nota sa ibaba.)

⁶ Dai na ipinuli ni Jose an pamilya sa Nazaret. Imbes, nag-istar na sinda sa Betlehem, na pira sanang kilometro hali sa Jerusalem. Pobre sinda, pero ginibo ni Jose an bilog na makakaya tanganing protektaran na dai magtios o dai magsakit si Maria asin Jesus. Nakakua tulos sinda nin simpleng harong na maiistaran. Dangan, kan si Jesus magdurudakula na—tibaad labi nang sarong taon—biglang nagbago giraray an buhay ninda.

⁷ Nag-abot an sarong grupo nin mga lalaki, mga astrologo hali sa Sirangan, na posibleng hali sa harayong Babilonya. Sinundan ninda an sarong “bituon” pasiring sa harong ni Jose asin Maria para mahiling an aki na magigin hadi kan mga Judio. Magalangon an mga lalaking iyan.

⁸ Aram man ninda o dai, isinapeligro nanggad kan mga astrologong iyan an aking si Jesus. An nahiling nindang “bituon” giniyahan nguna sinda pa-Jerusalem, bakong pa-Betlehem. b Duman sinabi ninda sa maraot na si Hading Herodes na hinahanap ninda an aki na magigin hadi kan mga Judio. Huli kaini, grabe an pag-imon asin kaanggutan kan hadi.

9-11. (a) Taano ta masasabi na may mga puwersang mas makusog kisa ki Herodes o Satanas? (b) Paano lain an totoong pagbaklay pa-Ehipto kisa sa ilinaladawan nin apokripal na mga alamat?

⁹ Pero, marahay sana ta may mga puwersang mas makusog kisa ki Herodes o Satanas. Sa anong paagi? Buweno, pag-abot kan mga bisita  sa harong na Jesus asin mahiling siya saka an saiyang ina, nagregalo sinda na mayong hinahagad na karibay. Siguradong napangalas si Jose asin Maria na bigla na sana sindang nagkaigwa nin mamahalon na mga bagay—‘bulawan, insenso, asin mira’! Mabalik kutana an mga astrologo ki Hading Herodes para sabihon kun hain an aki. Minsan siring, nakiaram si Jehova. Paagi sa sarong pangaturugan, pinagbutan niya an mga astrologo na mag-iba nin ruta papuli.—Basahon an Mateo 2:1-12.

¹⁰ Dai nahaloy pagkahali kan mga astrologo, pinatanidan si Jose kan anghel ni Jehova: ‘Magbangon ka, asin darahon mo an aking sadit asin an saiyang ina, asin dumulag ka pa-Ehipto, patin umuntok ka duman sagkod na sabihan ko ika: huli ta hahanapon ni Herodes an aking sadit tanganing ipagadan siya.’ (Mat. 2:13) Kaya, siring kan sinabi sa inutan, nagsunod tulos si Jose. Ininot niya an kaligtasan kan aki kaya nagpa-Ehipto sinda. Huli sa mamahalon na mga regalo kan paganong mga astrologo, igwa nang magagamit an pamilya ni Jose sa pag-istar duman.

¹¹ Pag-abot nin panahon, pinagayon nin apokripal na mga alamat an istorya kan pagbaklay pa-Ehipto, na nagsasabi na milagrosong pinahalipot iyan kan aking si Jesus, pinabuot an mga tulisan, asin pinaduko pa ngani an mga palmang datiles (dates) para makaguno nin bunga an saiyang ina. c An totoo, talagang halawig asin masakit na pagbaklay idto pasiring sa bakong pamilyar na lugar.

12. Ano an manunudan ki Jose nin mga magurang na nagpapadakula nin mga aki ninda sa delikadong kinaban na ini?

¹² Dakul an manunudan nin mga magurang ki Jose. Andam siyang magpundo sa trabaho asin isakripisyo an sadiring kaginhawahan tanganing maprotektaran sa peligro an pamilya niya. Malinaw na para sa saiya, an pamilya niya sarong sagradong bagay na ipinagkatiwala ni Jehova. Sa ngunyan, an mga magurang nagpapadakula nin mga aki sa sarong delikadong kinaban na dakul nin impluwensiyang magsasapeligro, makakaraot, o mapahamak pa ngani sa mga hoben. Kahanga-hanga nanggad an mga ina asin ama na minahiro tulos arog ni Jose, na nagmamaigot na protektaran an mga aki ninda sa siring na mga impluwensiya!

13, 14. Taano ta sa Nazaret na nag-istar an pamilya ni Jose asin Maria?

¹³ Garo dai naghaloy an pamilya ni Jose sa Ehipto, huling ibinareta tulos sa saiya kan anghel na gadan na si Herodes. Ipinuli ni Jose  an pamilya niya sa sadiring lugar ninda. Sarong suanoy na hula an nagsabi na aapudon ni Jehova an saiyang Aki hali ‘sa Ehipto.’ (Mat. 2:15) Nakatabang si Jose na mautob iyan, pero sain na sinda maistar?

¹⁴ Nag-ingat si Jose. Tama sanang matakot siya sa nagsalida ki Herodes, si Arkelao, na maisog man asin dakul an ginadan. Sa paggiya nin Diyos, iiniba ni Jose an pamilya niya panorte, parayo sa Jerusalem asin sa gabos na peligro duman, saka puminuli sa sadiri niyang banwaan na Nazaret sa Galilea. Duman na nag-istar an pamilya ninda ni Maria.—Basahon an Mateo 2:19-23.

15, 16. Ano an trabaho ni Jose, asin anong mga kasangkapan an posibleng ginamit niya?

¹⁵ Simple an buhay ninda—pero bakong pasil. Sa Bibliya inaapod si Jose na karpintero, sarong trabaho na kabali an pagpalod nin kahoy, paghakot kaiyan, asin pagpamara kaiyan para magamit sa paggibo nin harong, baroto, sadit na tulay, kareta, ruweda, sakal, patin gabos na klase nin kasangkapan sa pag-uma. (Mat. 13:55) Magabat na trabaho iyan. Kan mga panahon kan Bibliya, an karpintero parating nagtatrabaho sa luwas sana kan harong niya o sa kataid na trabahuhan.

¹⁶ Dakul na klaseng kasangkapan si Jose, na an nagkapira posibleng minana pa niya sa saiyang ama. Posibleng naggamit siya nin eskuwala, hulog, labtik, sadit na patok, lagadi, panglabra, martilyo, malyete, tigib, barina, manlain-lain na pandukot, asin tibaad mga pako, dawa mahal an mga ini.

17, 18. (a) Ano an nanudan ni Jesus sa ama-amaan niya? (b) Taano ta kaipuhan ni Jose na maghigos pa?

¹⁷ Imahinara an solteritong si Jesus na nagmamasid mantang nagtatrabaho an ama-amaan niya. Miyentras na maingat niyang inoobserbaran an kada hiro ni Jose, siyertong napapahanga siya sa kusog kan haralakbang na abaga, maskuladong mga braso, ekspertong mga kamot, asin metikulosong mga mata kaini. Tibaad pinunan ni Jose na ipahiling sa aki niya an simpleng mga trabaho, arog kan pagpakinis sa magaspang na parte nin kahoy gamit an alang na anit nin sira. Posibleng itinukdo niya ki Jesus an lain-lain na klase nin kahoy na ginagamit niya—halimbawa an oak, olibo, o sikomorong higera.

¹⁸ Aram man ni Jesus na an makukusog na kamot ni Jose na  nagpapalod nin mga kahoy, naggigibo nin mga barakilan, asin nagpupukpok nin mga sugpunan iyo man an mga kamot na nagpapadangat saka nagraranga sa saiya, sa saiyang ina, patin sa mga tugang niya. Iyo, pag-abot nin panahon nagdakula an pamilya ni Jose asin Maria, na kisiyera may anom na aki apuwera ki Jesus. (Mat. 13:55, 56) Kaipuhan ni Jose na maghigos pa para maataman asin mapakakan sinda gabos.

19. Paano inasikaso ni Jose an espirituwal na pangangaipo kan pamilya niya?

¹⁹ Minsan siring, aram ni Jose na an pinakaimportante iyo an pag-asikaso sa espirituwal na pangangaipo kan pamilya niya. Kaya nagtao siya nin panahon para tukduan an mga aki niya dapit ki Jehova asin sa Saiyang mga ley. Regular sindang iiniiba ni Jose asin Maria sa sinagoga, kun sain makusog na binabasa saka ipinapaliwanag an Ley. Tibaad pagkatapos kaiyan dakul na hapot si Jesus, kaya pigmaigutan ni Jose na simbagon iyan. Iiniiba man ni Jose an pamilya niya sa relihiyosong mga kapiyestahan sa Jerusalem. Sa taunan na Paskuwa, tibaad kaipuhan ni Jose nin duwang semana para sa 120 kilometros na pagbaklay, pag-atender sa okasyon, dangan pagpuli.

20. Paano maaarog kan Kristiyanong mga payo nin pamilya an halimbawa ni Jose?

²⁰ Iyan man an ginigibo kan Kristiyanong mga payo nin pamilya ngunyan. Itinatao ninda an saindang panahon asin kusog para sa mga aki ninda, na iniinot an pagtao sa sainda nin espirituwal na pagsasanay kisa sa ibang bagay, arog kan materyal na kaginhawahan. Ginigibo ninda an bilog na makakaya para magkaigwa nin pampamilyang pagsamba asin iiba an mga aki ninda sa Kristiyanong mga pagtiripon asin asembleya. Arog ni Jose, aram ninda na mayo na nin mas marahay pa diyan na magigibo sinda para sa saindang mga aki.

21. Ano an ginigibo kan pamilya ni Jose kun Paskuwa, asin kasuarin nariparo ni Jose asin Maria na nawawara si Jesus?

²¹ Kan 12 anyos na si Jesus, iiniba ni Jose an saiyang pamilya sa Jerusalem arog kan dati. Tigsuli kaidto, panahon nin Paskuwa, sarong magaya-gayang okasyon, asin iribang nagbabaklay an darakulang pamilya. Mantang nagtutukad sinda sa tagiltil na daga parani sa Jerusalem, dakul an nagkakanta kan pamilyar na mga awit sa pagtukad. (Sal. 120-134) Posibleng ginatos na ribo katawo an nasa siyudad. Pagkatapos kan kapiyestahan, papuli na an mga pamilya. An paghuna ni  Jose asin Maria—na tibaad dakul an inaasikaso—kaiba si Jesus kan iba pang nagbabaklay, na posibleng mga kapamilya. Pakalihis nin sarong aldaw, saka sana ninda nariparo na nawawara palan si Jesus!—Luc. 2:41-44.

22, 23. Ano an ginibo ni Jose asin Maria kan mariparo ninda na nawawara an aki ninda, asin ano an sinabi ni Maria kan mahiling na ninda siya?

²² Sinda tarantang nagbalik sa Jerusalem. Imahinara na mayo nang katawo-tawo an siyudad, naghahanap sinda sa mga tinampo, asin inaapod an pangaran kan aki ninda. Hain na daw siya? Sa ikatulong aldaw na paghanap, naisip daw ni Jose na may pagkukulang siya sa sagradong ipinagkatiwala sa saiya ni Jehova? Sa katapos-tapusi, nagpatemplo sinda. Nagparahanap sinda sagkod na makaabot sa sarong kuwarto, na duman nagkakatiripon an dakul na lalaking may inadalan  asin kabisado an Ley—nakatukaw man si Jesus kaiba ninda! Imahinara an pakaginhawa ni Jose asin Maria!—Luc. 2:45, 46.

²³ Naghihinanyog asin nagpaparahapot si Jesus sa mga lalaki. Ngalason sinda sa pakasabot asin mga simbag niya. Nabigla man si Maria asin Jose. Mayong sinasabi an Bibliya kun nagtaram si Jose. Pero an sinabi ni Maria malinaw na nagpaparisa kan sabuot nindang mag-agom: ‘[Aki ko], tadaw ta ginibuhan mo kami nin siring? Uya an saimong ama asin ako naghahanap sa saimo na [nahahadit].’—Luc. 2:47, 48.

24. Paano ilinadawan kan Bibliya an realidad nin pagigin magurang?

²⁴ Kaya sa halipot sanang pananaram na iyan, ilinadawan kan Tataramon nin Diyos an realidad nin pagigin magurang. Puwede iyan magtao nin tensiyon—dawa pa perpekto an aki! An pagpadakula nin  aki sa peligrosong kinaban ngunyan puwedeng may kaibang dakul na ‘kahaditan,’ pero mararanga an mga ama asin ina sa pakaaram na sinasabi sa Bibliya an kadipisilan na inaatubang ninda.

25, 26. Paano nagsimbag si Jesus sa mga magurang niya, asin ano an tibaad namatian ni Jose sa sinabi kan aki niya?

²⁵ Nagdanay si Jesus sa templo na duman namatian niyang haranihon siya sa saiyang langitnon na Ama, asin gustong-gusto niyang makanuod dapit ki Jehova. Sinsero an simbag niya sa saiyang mga magurang: ‘Tadaw ta pighahanap nindo ako? Dai kamo nakakaaram na ako maninigong nasa [harong] kan sakong Ama?’—Luc. 2:49.

²⁶ Siyertong dakul na beses na pigparaisip iyan ni Jose. Tibaad ikinaugma niyang marhay iyan. Tutal, mahigos niyang tinukduan an saiyang ampon na aki na magin siring an pagmansay ki Jehova. Dawa aki pa si Jesus, aram na niya an kahulugan kan terminong “ama”—huling dakul na taon na niyang kaibanan si Jose.

27. Bilang ama, ano an pribilehiyo mo, asin taano ta maninigo mong girumdumon an halimbawa ni Jose?

²⁷ Kun ika sarong ama, aram mo daw na dakula an pribilehiyo mong itukdo sa saimong mga aki an kahulugan nin pagigin mamumuton asin mapagprotektar na ama? Siring man, kun an saimong agom may mga aki sa inot o kun ika may ampon, girumdumon an halimbawa ni Jose asin mansayon na iba-iba saka mahalaga an kada aki. Tabangan sindang magin mas harani sa saindang langitnon na Ama, si Jehova.—Basahon an Efeso 6:4.

28, 29. (a) Ano an manunudan ta sa Lucas 2:51, 52 dapit ki Jose? (b) Ano an nagin papel ni Jose sa padagos na pagtalubo kan saiyang aki sa kadunungan?

²⁸ Dikit sana an sinasambit kan Bibliya dapit sa buhay ni Jose, pero dapat tang pag-adalan na marhay iyan. Mababasa ta na si Jesus padagos na ‘nagsunod sainda’—sa mga magurang niya. Mababasa ta man na ‘si Jesus nagtalubo sa kadunungan, asin sa hawak, patin sa pagpauyon sa Diyos asin  sa mga tawo.’ (Basahon an Lucas 2:51, 52.) Ano an ihinahayag kaiyan dapit ki Jose? Nagkapirang bagay. Manunudan ta diyan na padagos na pinanginutan ni Jose an saiyang pamilya, huling iginalang kan saiyang perpektong aki an awtoridad niya bilang ama asin danay na nagpasakop sa saiya.

²⁹ Manunudan ta pa na si Jesus padagos na nagtalubo sa kadunungan. Siyertong dakula an nagin papel ni Jose sa pag-uswag na iyan kan aki niya. Kaidto, may sagugurang na kasabihan an mga Judio. Makukua asin mababasa pa iyan ngunyan. Sinasabi kaiyan na an mayayaman asin may awtoridad sana an puwedeng magin tunay na madunong, pero an mga trabahador arog nin karpintero, parauma, asin panday “dai makakapahayag nin hustisya saka paghusgar; patin dai sinda manunumpungan sa lugar na pig-uurulayan an mga parabula.” Pag-abot nin panahon, ipinahiling ni Jesus na bakong totoo an kasabihan na iyan. Kan aki pa siya, parati niyang nadadangog an saiyang ama-amaan, minsan ngani karpintero sana, na epektibong nagtutukdo dapit sa “hustisya saka paghusgar” ni Jehova! Daing duda na dakul na beses iyan na ginibo ni Jose.

30. Paano nagpahiling si Jose nin halimbawa para sa mga payo nin pamilya ngunyan?

³⁰ Mahihiling ta man an ebidensiya kan impluwensiya ni Jose sa pisikal na pagtalubo ni Jesus. Huling naataman na marhay, nagdakula si Jesus na makusog asin marahay an hawak. Dugang pa, sinanay ni Jose an aki niya na magin eksperto sa trabaho na nagkakaipo nin kusog. Namidbid si Jesus bako sana bilang aki nin karpintero kundi bilang “karpintero” man. (Mar. 6:3, NW) Kaya mapanggana an pagsasanay ni Jose. Madunong na inaarog si Jose kan mga payo nin pamilya, na sinasanay sa praktikal na paagi an saindang mga aki asin sinisiyerto na masusuportaran ninda an sadiri ninda pag-abot nin panahon.

31. (a) Ano an ipinaparisa kan ebidensiya kun kasuarin nagadan si Jose? (Iiba an  kahon.) (b) Anong halimbawa an itinao ni Jose para arugon ta?

³¹ Pag-abot sa kabtang kan Bibliya dapit sa pagbawtismo ki Jesus kan mga 30 anyos na siya, dai na diyan nasambitan si Jose. Ipinaparisa kan ebidensiya na si Maria balo na kan punan ni Jesus an ministeryo niya. (Hilingon an kahon na “ Kasuarin Nagadan si Jose?”) Pero, nagwalat si Jose nin marahayon na halimbawa nin sarong ama na prinotektaran an pamilya niya, itinao an mga pangangaipo ninda, asin maimbod na nagtiyaga sagkod sa katapusan. Marahay na arugon nin siisay man na ama, siisay man na payo nin pamilya, o siisay man na Kristiyano an pagtubod ni Jose.