“Umuku wa kubalilapo twalanshenye no mwana wesu umwanakashi pa bwalwa ninshi ali ne myaka 6. Icatupapwishe ca kuti alishibe ifingi pa bwalwa ukucila ifyo twaleenekela.”—E fyalandile ba Alexander.

•  Ifyo mulingile ukwishiba

•  Ifyo mwingacita

•  Ifyo Baibolo yalandapo pa bwalwa

 Calicindama ukulanshanya na bana pa kunwa ubwalwa. Tamufwile ukulolela umwana aba umusepela e lyo mwatendeka ukulanshanya nankwe pa kunwa ubwalwa. Ba Khamit aba ku Russia batile: “Kanshi nga twalitendeke ukulanshanya no mwana wesu umwaume pa bwalwa ilyo ali umwaice. Ifyatendeke ukucitika fyalengele nasambilila ukuti calicindama ukulanshanya no mwana pa kunwa ubwalwa ilyo ali fye umwaice. Naishileishiba ukuti umwana wandi alenwa ubwalwa libili libili ninshi ali fye ne myaka 13.”

 Mulandu nshi mulingile ukubikilako amano ku kulanshanya no mwana pa kunwa ubwalwa?

•   Pantu ifyo abo asambilila nabo ku sukulu bacita ne fyo balanda, ifyo aba makwebo basabankanya, e lyo ne fiba pa TV kuti fyalenga umwana wenu alamona ukunwa ubwalwa ifyo ashilingile ukukumona.

•   Mu mwaka wa 2004 akabungwe ka World Health Organization (WHO) kalandile ukuti amapesenti 46 aya bana be sukulu mu Zambia balanwa ubwalwa.

 Te kuti tupape ukuti abalolekesha pa bumi bwa bantu balakoselesha abafyashi ukulasambilisha abana babo ilyo bacili abaice pa bubi bwaba mu kunwa ubwalwa. Kuti mwabasambilisha shani?

 Muletontonkanishisha libela pa mepusho umwana wenu engamwipusha. Abana abanono balafwaya sana ukwishiba ifintu, kabili nga bakulako e lyo bafwaisha ukwishiba ifingi. Kanshi kuti cawama nga namuipekanya ukwasuka ifyo bengamwipusha. Ku ca kumwenako:

•   Nga ca kuti umwana wenu alefwaya ukwishiba ifyo ubwalwa bumfwika, kuti mwamweba amuti bumo bumfwika ubwasasamina e lyo bumbi bwalilula.

•   Mufwile ukumweba ne fyo umuntu aba nga anwa ubwalwa, kuti mwatila: Ubwalwa bulalenga umuntu ukumfwa bwino, lelo nga anwa ubwingi kuti akolwa, kuti alacita ifya buwelewele, kabili kuti alanda nelyo kuti acita fimo ifingalenga aisalanguluka pa numa.—Amapinda 23:29-35.

 Muleisambilisha. Baibolo itila: “Onse uwacenjela akacitila ifintu mu kwishiba.” (Amapinda 13:16) Mufwile ukwishiba ububi bwaba mu kunwa ubwalwa e lyo ne fyo amafunde ya mu calo mwikala yalanda pa minwene ya bwalwa. Nga mwacita ifi cikamwangukila ukwafwa umwana wenu.

 Muleitendekelako ukulanshanya no mwana wenu pa kunwa ubwalwa. Ba Mark abafyashi abaume aba ku Britain batile: “Abacaice tabeshiba bwino ububi bwaba mu kunwa ubwalwa. Nalipwishe umwana wandi umwaume uuli ne myaka 8 nga caliba fye bwino nelyo nga calilubana ukunwa ubwalwa. Nalanshenye nankwe ninshi tuleisha fye kabili namwipwishe munshila ya kuti camwangukila ukulanda ifyo aletontonkanya. Ukucita ifi kwalengele alande fyonse ifyo aishibe pa kunwa ubwalwa.”

 Kuti mwalenga umwana wenu alatontonkanyapo sana pa bubi bwaba mu kunwa ubwalwa nga ca kuti libili libili mulelanshanyapo nankwe. Ukulingana no mushinku wa mwana wenu, kuti mwalanshanya nankwe pa bwalwa ilyo mulemusambilisha pa fintu fimbi pamo nga pa fyo afwile ukulaenda mu musebo e lyo na pa fya bwamba.

 Mulecita ifyo musambilisha abana benu. Abana baba ngo butonge, balakonkelesha sana ifyo abantu baba nabo bacita. Kabili abafwailisha ifya kufwailisha balanda ukuti abana balakonkelesha sana ifyo abafyashi babo bacita. Kanshi nga ca kuti lyonse ilyo mwasakamikwa mulanwa ubwalwa pa kuti muleke ukusakamikwa, umwana wenu akalamona ukuti umuntu nga asakamikwa afwile ukunwa ubwalwa pa kuti aleke ukusakamikwa. E ico mulecita ifyo mufwaya abana benu ukulacita. Kanshi nga mulefwaya ukunwa ubwalwa, muleishiba umwakupelela.