Nafyelwe mu 1948, mu mushi uunono uwabela lwa ku kapinda ka ku kulyo aka Nigeria. Muli ilya myaka batata mwaice ba Moustapha, e lyo na ba Wahabi, abakalamba bandi balibatishiwe no kuba Inte sha kwa Yehova. Ilyo nali ne myaka 9 batata balifwile. Ala calimputwile umusana. Ba Wahabi banjebele ukuti tukabamona batata nga babuushiwa. Aya mashiwi banjebele yalinsansamwishe ica kuti nalitendeke ukusambilila Baibo. Nabatishiwe mu 1963. Bandume nandi batatu nabo balibatishiwe.

Mu 1965, naile ku Lagos ku bakalamba bandi ba Wilson kabili nalitemenwe ukuba pamo na bapainiya ba nshita yonse abali mu cilonganino ca Igbobi. Ifi bali aba nsansa kabili abacincila fyalengele ukuti na ine ntendeke bupainiya mu January, 1968.

Munyinefwe uwalebombela pa Bethel, Albert Olugbebi alipekenye ukukumanya fwe baice pa kuti eshibe abengatemwa ukubomba bupainiya bwaibela ku kapinda ka ku kuso aka Nigeria. Ncili ndebukisha amashiwi munyinefwe Olugbebi alandile ninshi nacincimuka ati: “Mucili abaice, kabili kuti mwabomfya inshita yenu na maka ukubombela Yehova. Kuli umulimo uukalamba uo mwingabombako!” Apo nalefwaisha ukupashanya kasesema Esaya ukuya konse uko Yehova alefwaya ukuti nje, nalilembele formu ya kulombelapo ukuba painiya waibela.—Esa. 6:8.

 Mu May mu 1968, balintumine ukuba painiya waibela mu musumba wa Kano, uwabela ku kapinda ka ku kuso aka Nigeria. Pali iyi nshita ninshi kuli inkondo ya bana calo iyatendeke mu 1967 ukushinta mu 1970. Iyi nkondo yalilengele abantu ukucula sana kabili abengi balifwile. Pa numa yalifikile na ku kabanga ka Nigeria. Munyinefwe umo talefwaya ukuti ndeya. Lelo namwebele ukuti: “Natasha sana pa fyo mwambikako amano. Nomba nga ca kuti Yehova alefwaya ukuti eko nje mukubombela, nshiletwishika ukuti akaba na ine.

Naleumfwa sana ubulanda nga namona ifyalecitika ilyo mu Kano mwali inkondo. Ifintu fyalibipile icine cine. Limo nga tulebila imbila nsuma, twalesanga ifitumbi fya bantu abo baipeye. Nangu ca kutila mwali ifilonganino ifingi mu musumba wa Kano, aba bwananyina abengi balifulumwike. Mwashele fye bakasabankanya abanono, tabafikile na 15. Aba bakasabankanya bali sana no mwenso kabili balifuupwike. Aba bamunyinefwe na bankashi balisekelele nga nshi ilyo fwe bapainiya baibela abali 6 twafikile. Twalibakoseleshe kabili balitemenwe. Twalibakoseleshe ukutendeka ukulongana, ukulabila imbila nsuma, ukutuma lipoti ku musambo e lyo no kulaorda impapulo.

Twalitendeke ukusambilila ululimi lwa ciHausa. Abantu abengi balekutika nga baumfwa imbila ya Bufumu mu lulimi lwabo. Lelo abali mu mipepele iyo abantu abengi baleyako mu Kano tabatemenwe ifi twalebila imbila nsuma, kanshi twalingile ukucenjela sana ilyo twalebila imbila nsuma. Bushiku bumo, ine na munyinefwe uo nalebila na o imbila nsuma balitupepeke ku mwaume umo ninshi nakwata no mwele. Icaweme ca kuti twalibutwike sana ica kuti tatusangile. Nangu ca kuti kwaleba amafya, Yehova alilengele twaikala umutende kabili bakasabankanya balitendeke ukufula. (Amalu. 4:8) Pali ino nshita mu Kano mwaba bakasabankanya ukucila pali 500 ne filonganino 11.

Pa numa ya kubombela mu Kano pa myeshi fye iinono, mu August, 1968 ine na bapainiya baibela bambi babili batutumine ku Niamey, umusumba ukalamba uwa calo ca Niger. Twaishilesanga ukuti  icalo ca Niger, icabela ku West Africa, caba pa fyalo ifyakaba sana pano isonde. Twalingile ukusambilila ifya kucita pa kulashimikila nga nakukaba sana e lyo kabili no kusambilila ululimi balanda sana muli ici calo ulwa ciFrench. Nangu ca kutila twalikwete aya amafya, twalicetekele Yehova kabili twalitendeke ukushimikila pamo na bakasabankanya abali fye abanono abaleikala muli uyu musumba. Mu nshita fye iinono, abantu abengi abaishibe ukubelenga balipokelele icitabo ca kubafwa ukusambilila Baibo icaleti Icine Icitungulula ku Bumi bwa Ciyayaya. Abantu baleisa na mu kutufwaya pa kuti fye nabo tubapeele icitabo!

Tapakokwele, twaishileishiba ukuti abalashi tabatemenwe Inte sha kwa Yehova. Mu July mu 1969, twalilongene pa muku wa kubalilapo ukulongana kwa muputule, kabili abantu nalimo 20 e basangilweko. Twalefwaisha ukumonako uko bakasabankanya babili bali no kubatishiwa. Lelo pa bushiku bwa kubalilapo ubwa kulongana, bakapokola balishile no kutukaanya ukulongana. Balisendele fwe bapainiya baibela na kangalila wa muputule ku kapokola. Pa numa ya kutwipukishisha, batwebele ukubwelela ku kapokola ubushiku bwakonkelepo. Twalimwene ukuti aba bulashi nalimo bali no kutwalilila ukutufwailisha, e ico twapekenye ukuti munyinefwe akalandile ilyashi lya lubatisho mu ng’anda e lyo pa numa mu bumfisolo bakayebabatisha mu mumana.

Ilyo papitile imilungu iinono, aba mu Cipani Cangalila Ifilecitika mu calo. (Ministry of the Interior) balitutamfishe, ine na bapainiya baibela bambi 5. Batupeele fye ama-awala 48 aya kuti tufume mu calo, kabili twali no kuifwaila imyendele pa kuti tufume mu calo. Twalicitile ifyo batwebele kabili twalungeme ku musambo wa ku Nigeria, uko bailetupeela imilimo imbi.

Bantumine ukuyabombela mu mushi wa Orisunbare, ku Nigeria. Naleipakisha ukubila imbila nsuma no kutungulula amasambililo ya Baibo. Nalebombela pamo na bakasabankanya abanono abaleikala muli uyu mushi. Nomba ilyo papitile imyeshi 6, aba ku Bethel banjebele ukuti mbwelelemo ku Niger, neka fye. Pa kubalilapo, nalipapile kabili nalyumfwile umwenso, nomba nalefwaisha ukuyamonana na ba bwananyina na kabili.

Naile ku Niamey. Ubushiku bwakonkelepo, shimakwebo umo alishibe ukuti ndi Nte ya kwa Yehova kabili atendeke ukunjipusha amepusho ya mu Baibo. Twalitendeke ukusambilila nankwe Baibo. Ilyo alekele ukupeepa no kunwa sana ubwalwa, alibatishiwe. Nalitemenwe sana ukubombela pamo na ba bwananyina mu kubila imbila nsuma mu ncende ishalekanalekana isha mu Niger kabili pa numa ya myaka nalimwene uko abantu balesambilila icine. Ilyo naile fye ku Niger, kwali ba Nte 31, lyena ilyo nafumineko bali 69.

Mu December mu 1977, nalibwelelemo ku Nigeria ku kusambilila imilimo na imbi. Pa numa ya kusambilila  pa milungu itatu, ba Malcolm Vigo, abali bakampanya ba muli Komiti ya Musambo balinjebele ukubelenga kalata iyafumine ku Bethel ya ku Sierra Leone. Bamunyinefwe ku Sierra Leone balefwaya painiya umushimbe, uushilwalilila, uwaishiba ukulanda iciNgeleshi ne ciFrench pa kuti akabe kangalila wa muputule mu calo ca Guinea. Munyinefwe Vigo anjebele ukuti ico balensambilishisha ilya milimo, ni pa kuti nkayeba kangalila wa muputule ku Guinea. Alinondolwelele bwino bwino ukuti uyu mulimo tawali uwayanguka. Anjebele ukuti: “Utontonkanyepo sana.” Ilyo line fye namwaswike ati: “Apo ni Yehova e ulentuma, ndi no kuya.”

Naliile ku Sierra Leone kabili nalimonene na ba bwananyina pa Bethel. Munyinefwe umo uwali muli Komiti ya Musambo anjebele ati: “Tatwishibe ifyo aba bwananyina mu Guinea balebomba.” Nangu ca kutila bamunyinefwe pa Bethel ya ku Sierra Leone e baleangalila umulimo wa kubila imbila nsuma mu Guinea, tabalelanshanya na bakasabankanya ba muli ici calo pantu mwali ifimfulunganya. Kabili nangu ca kutila pa miku iingi balyeseshe ukutumako munyinefwe uwa kuyatandalila aba bwananyina mu Guinea, tafyabombele. E ico banjebele ukuya ku Conakry, umusumba ukalamba uwa mu Guinea no kuyalomba ku buteko ukuti bansuminishe ukulaikala muli ici calo.

Ilyo nafikile ku Conakry, naile ku maofeshi ya beminishi ba calo ca Nigeria no kumonana no mwiminishi. Namwebele ukuti ndefwaya ukubila imbila nsuma mu calo ca Guinea. Anjebele ukuti nshifwile ukwikala muli ici calo pantu kuti banjikata nelyo ukunsansa. Atile: “Ubwelelemo ku Nigeria e ko ukaye mu kubila imbila nsuma.” Namwaswike nati: “Ndefwaya ukwikala kuno kwine.” E ico alilembele kalata kuli cilolo wa buteko uwalelolekesha pa fyalecitika mu calo ca Guinea, kabili alimponkelele bwino.

Tapakokwele ukutula apo ifi fyacitikile, nalibwelelemo ku Bethel ya ku Sierra Leone no kuyalondolwela bamunyinefwe ifyo cilolo ansuminishe ukulaikala mu Guinea. Bamunyinefwe balitemenwe icine cine ilyo baumfwile ukuti Yehova alimpaalile. Ubuteko bwalinsuminishe ukulaikala mu Guinea.

Nalibombele bukangalila bwa muputule ukufuma mu 1978 ukushinta mu 1989. Nalebombela mu Guinea, mu Sierra Leone, e lyo mu Liberia nali kaafwa wa kwa kangalila wa muputule. Pa kubala, nalelwala sana. Kabili ilingi nalelwala ninshi ndi ku ncende ya kutali. Lelo aba bwananyina balebomba apapelele amaka yabo ukuntwala ku cipatala.

Inshita imo, nalilwele sana maleria kabili nalikwete ne nsokanda. Ilyo napolele, naishileishiba ukuti aba bwananyina balemona ati ndi no kufwa e ico balelanshanya uko bali no kunshiika nga nafwa! Nangu ca kuti inshita shimo nalekwata amafya ya musango uyu, nshatalile ntontonkanya pa kuleka umulimo nalebomba. Kabili nalishininkisha ukuti ni Lesa fye e wingatucingilila bwino, pantu nangu twafwa, kuti atubuusha.

Mu 1988, nalishibene na nkashi Dorcas, painiya uwaicefya kabili uwatemenwe sana Yehova. Twalyupene kabili twalitendeke ukubombela pamo  umulimo wa kutandalila ifilonganino. Ba Dorcas balebombesha sana ilyo twaletandalila ifilonganino kabili baleipeelesha sana. Ukufuma pa cilonganino cimo ukuya kuli cimbi, twale-enda intamfu ukufika ku makilomita 25, ninshi natusenda ne fipe. Pa kuya ku filonganino ifyali ukutali sana, twalebomfya imyendele yonse fye iyo twasanga, mu misebo ya matipa, kabili umwaleba ne filindi.

Ba Dorcas balishipa sana. Ku ca kumwenako, limo twaleabuka imimana iya kuti mwaliba ne ng’wena. Inshita imo twalyendele pa nshiku 5 e lyo twasanga ubulalo bwa fimuti nabonaika kanshi twabomfeshe akabwato. Ilyo ba Dorcas baiminine ukuti bafume mu bwato, baponene mu mumana. Bonse babili tatwaishiba ukoowa, e lyo mu mumana namo mwali ing’wena. Icawemeko ca kuti abalumendo bamo baipoosele pa mumana no kubafumya. Pa mulandu ne fyacitike twaleumfwa sana umwenso ica kuti twaleloota ne fibi na lyo line, twalitwalilile ukushipikisha.

Ku kutendeka kwa mwaka wa 1992, calituponeshe pa musao ilyo twaishibe ukuti ba Dorcas bali pa bukulu. Twali no kusalapo nampo nga kutwalilila ukuba bapainiya baibela nelyo iyo. Twatontonkenye ukuti, “Yehova natupeela ubupe!” E ico twainike umwana wesu ishina lya kuti Jahgift. Ilyo papitile imyaka 4, ndume ya kwa Jahgift, Eric, alifyelwe. Aba bana besu babili cine cine bupe ubo Yehova atupeela. Jahgift alibombeeleko pa maofeshi ya bakapilibula mu Conakry, Eric na o mubomfi utumikila.

Nangu ca kuti ilyo twalekusha abana, ba Dorcas balilekele ukubomba bupainiya bwaibela, balitwalilile ukubomba bupainiya bwa nshita yonse. Yehova alitwafwile, ine nalitwaliliile ukubomba bupainiya bwaibela. Ilyo abana bakulile, ba Dorcas balitendeke na kabili ukubomba bupainiya bwaibela. Pali ino nshita, bonse babili ni fwe bamishonari mu Conakry.

Lyonse fye ndaya uko Yehova antuma. Ine no mwina mwandi twalimona ukuti Yehova alatucingilila no kutupaala. Ukucetekela Yehova kwalilenga ukuti twilakwata amafya ayo abantu abacetekela ifyuma bakwata, kabili kwalilenga twilasakamana sana. Ine na ba Dorcas twali-imwena na menso ukuti uwingatucingilila fye, ni “Lesa we pusukilo,” Yehova. (1 Imila. 16:35) Nalishininkisha ukuti bonse abacetekela “Yehova [akabacingilila] filya umuntu acingilila ifyuma fyakwe no kufibika mu mufuko.”—1 Sam. 25:29.