?Baebol Hem i Wanem?
Ansa We Baebol i Givim
I gat 66 tabu buk long Baebol we oli tekem 1,600 yia blong raetem. Baebol hem i mesej we i kamaot long God—“tok blong God.”—1 Tesalonaeka 2:13.
Long atikol ya
Trutok long saed blong Baebol
?Hu i raetem Baebol? God i Stamba blong ol save long Baebol, be hem i yusum samwe long 40 defren man blong raetemdaon. Sam long olgeta, hemia Moses, King Deved, Matiu, Mak, Luk, mo Jon. a God i putum tingting blong hem i go long tingting blong ol man ya blong oli raetemdaon.—2 Timoti 3:16.
Pijatok: Nating se sekretari i raetem mesej we bisnesman i wantem sanem, be mesej ya i kamaot long bisnesman yet. Long sem fasin, nating se God i yusum ol man blong raetem ol tok long Baebol, be ol save ya i kamaot long hem.
?Tok ya “Baebol” i minim wanem? Tok ya “Baebol” i kamaot long Grik tok ya biblia, we i minim “ol smol buk.” Sloslo, oli yusum biblia blong minim olgeta smol buk we oli mekemap Baebol.
?Wetaem oli raetem Baebol? Oli stat blong raetem Baebol long 1513 B.K.T., mo i tekem bitim 1,600 yia blong finisim, hemia samwe long 98 K.T.
?Faswan Baebol i stap wea? I no moa gat ol faswan hanraet blong Baebol tede. Hemia from we ol man oli raetem long ol samting we oli save kam roten, olsem papiras mo skin blong animol. Be i bin gat sam man we wok blong olgeta i blong mekem ol kopi blong ol hanraet ya, mo oli gohed plante handred yia blong mekem ol kopi we oli stret, blong ol man long fiuja oli save ridim.
?Wanem ya “Oltesteman” mo “Niutesteman”? Oltesteman hemia Hibru haf blong Baebol, i min se oli raetem bighaf blong hem long Hibru fastaem. b Niutesteman hemia Grik haf blong Baebol, i min se oli raetem long Grik fastaem. Tufala haf ya tugeta i mekemap wan buk nomo, hemia Tabu Baebol. c
?Baebol hem i wanem? I gat ol defren haf blong Baebol, olsem histri, ol loa, ol profet tok, poetri, ol proveb, ol singsing, mo ol leta.—Yu luk “ Nem blong ol buk long Baebol.”
?Baebol i tokbaot wanem?
Fashaf blong Baebol i tokbaot taem ya we God We i Gat Olgeta Paoa i krietem heven mo wol. Hem i yusum Baebol blong talemaot nem blong hem, Jehova, mo blong askem long ol man blong oli traem savegud hem.—Ol Sam 83:18.
Baebol i tokbaot olsem wanem samfala oli sakem doti long nem blong God, mo olsem wanem bambae hem i tekemaot doti ya.
Baebol i talemaot stamba tingting we God i gat long saed blong ol man mo wol, mo i soemaot olsem wanem bambae hem i tekemaot ol trabol we i mekem ol man oli safa.
Baebol i givim ol gudfala advaes we i save givhan long laef blong yumi. Hemia sam eksampol:
Frengud wetem ol narafala. “Olgeta samting we yufala i wantem blong ol man oli mekem long yufala, yufala tu i mas mekem long olgeta.”—Matiu 7:12.
Mining: Yumi mas mekem long ol narafala olsem we yumi wantem se oli mekem long yumi.
Winim wari. “Yufala i no mas wari tumas from ol samting blong tumoro. Ol wari blong tumoro oli blong tumoro.”—Matiu 6:34.
Mining: I moagud yumi traem winim ol problem blong tede i bitim we yumi wari tumas long samting we i save hapen long fiuja.
Wan hapi mared. “Hasban i mas lavem waef blong hem olsem we hem i lavem hem wan, mo waef i mas gat bigfala respek long hasban blong hem.”—Efesas 5:33.
Mining: Lav mo respek i impoten blong gat wan hapi mared.
?Baebol i jenis?
Nogat. Ol man we oli stadi oli skelem ol olfala hanraet blong Baebol wetem ol Baebol tede, mo oli luk se mesej blong Baebol i no jenis. Hemia i stret nomo, from we sipos God i wantem se ol man oli ridim mo kasem save long Baebol, bambae hem i meksua se mesej i no jenis. d—Aesea 40:8.
?From wanem i gat ol defdefren translesen blong Baebol?
Bighaf blong ol man tede oli no kasem save long ol lanwis we oli raetem Baebol long hem. Be Baebol i gat “gud nius” blong ‘olgeta traeb, olgeta lanwis, mo olgeta grup blong man.’ (Revelesen 14:6) Taswe ol man oli nidim wan translesen long lanwis blong olgeta blong oli save ridim mo kasem save long mesej blong God.
I gat tri defren kaen translesen blong Baebol:
Baebol we oli transletem wanwan wod blong hem.
Baebol we oli transletem wanwan tingting blong hem, mo oli yusum ol wod we oli stret long mining blong ol olfala hanraet.
Baebol we oli transletem mining blong hem, i min se oli jenisim ol wod blong mekem se man i glad blong ridim. Be from we oli yusum fasin ya, plante taem stret mining i no kamaot.
Wan gudfala translesen blong Baebol i yusum ol tok we ol man naoia oli kasem save long hem, blong givim stret mining blong mesej we God i wantem talemaot long ol man. e
?Hu i jusum ol save long Baebol?
Baebol i kamaot long God, taswe hem nao i jusum ol save we i stap long Baebol. Fastaem hem “i talemaot ol tabu tok blong hem” long nesen blong Isrel bifo, mo i putum Hibru haf blong Baebol long han blong olgeta.—Rom 3:2.
?I gat sam buk blong Baebol we oli lus?
Nogat. Evri haf blong Baebol i stap, i no gat wan buk we i “lus.” Samfala oli talem se i gat sam olfala buk we oli sud stap long Baebol f, be oli stap haed longtaem finis i kam. Be insaed long Baebol yumi faenem ol pruf we i soemaot se ol haf blong hem oli tru mo stret. (2 Timoti 1:13) Taswe ol buk blong Baebol we oli kamaot long God oli laenap gud, i no gat wan we i agensem narawan. Be i defren long ol hanraet we samfala oli talem se i sud stap long Baebol. g
?Olsem wanem blong faenem ol vas blong Baebol?
Nem blong ol buk long Baebol
a Blong faenem nem blong ol buk blong Baebol, hu i raetem olgeta, mo wetaem oli raetem, plis luk “Lis Blong Ol Buk Long Baebol.”
b Oli raetem sam smol haf blong Baebol long lanwis Arameik, hemia wan lanwis we i klosap long Hibru.
c Plante man oli laekem ol tok ya “Hibru Haf Blong Baebol” mo “Kristin Grik Haf Blong Baebol,” from we “Oltesteman” i givim tingting se ol save ya i olfala finis, i no moa blong tede, mo “Niutesteman” i tekem ples blong hem.
d Yu luk haf ya “?Ol Man Oli Bin Jenisim Mesej Blong Baebol?”
e Plante man oli laekem blong ridim Baebol Long Niu Wol Translesen from we ol tok blong hem i laenap gud wetem ol olfala hanraet mo i isi blong ridim. Yu luk haf ya “?Niu Wol Translesen i Stret?”
f Nem blong ol olfala hanraet ya hemia Apocrypha. Encyclopædia Britannica i talem se, “long ol buk we oli tokbaot Baebol, nem ya i minim ol buk we oli no stap long lis blong ol buk blong Baebol,” mo ol man blong stadi oli no akseptem olgeta olsem haf blong Baebol.
g Blong kasem save moa, yu luk haf ya “Apocryphal Gospels—Hidden Truths About Jesus?”