HERODOTUS, emén sou uruwo lón Kriis mi manaw 2,500 ier lóóm, a apwóróusa eú pwóróus usun chón Isip lón an we fansoun. A makkeei: “Lón án ekkewe mwán mi wéúéch kametip, wesin ewe mwéngé, emén mwán a assawa eú ululun pworun mi má mi wor liosun emén somá lón. Ena ululun mi ffan pwe epwe wesewesen napanapen emén somá, a pwal peinit me úkúkún ttaman órun 2 ngeni 3 fiit. Mwirin a akkatola ngeni emén me emén lón ena kametip me apasa: ‘Kele ún me pwapwa, nge nengeni ei lios pún epwe iei liosum lupwen ka máló.’”

Chómmóng aramas ra pwal eáni án chón Isip ei ekiek usun manaw me máló. Ikenái, a chéúfetál ei mwitún “Mwéngé, ún, kopwe pwapwa.” Ika manaw epwe chék muchúló lón máló, iwe, met ngawen án aramas unusen apwapwaai manawer iei? Met lamoten ar repwe pwal achocho pwe repwe emén mi aramaséch? Ika máló ina muchulóón mettóch meinisin, iwe, mi fen pwúng án aramas repwe pwapwaiti manawer iei. Ewe aposel Paulus a fós usun ei mettóch. A áweweei ekiekin chókkewe rese lúkú ewe manawsefál ren an erá: “Are ekewe mi mäla resap manausefäl, . . . ‘Ousipwe momongö o ükün, pun lesor sipwe mäla.’”​—1 Korint 15:32.

Pwúngún, Paulus ese lúkú pwe ekkewe mi máló repwe máfóchóló. A fókkun lúkú pwe ekkewe mi máló repwe manawsefál me ra tongeni eáni ewe ápilúkúlúkún manaw esemuch. Án Paulus na lúkú a lóngólóng wóón án Jesus Kraist manawsefál. * Me ren Paulus, ena mettóch a fókkun fis, esor tipemwaramwaran. Ren enletin, pwóróusen ena manawsefál ina ewe fansoun mi fókkun apéchékkúla án ekkewe popun Chón Kraist lúkú.

Iwe nge, met aúchean án Jesus manawsefál ngenikich? Ifa usun sipwe silei pwe a wesewesen fis? Sipwe nengeni ifa usun Paulus a eáni áwewe wóón ekkeei mettóch lón néún we taropwe ngeni ekkewe Chón Kraist lón Korint.

Ekkóch Chón Kraist lón Korint ra osukosuk usun ewe mettóch manawsefál, nge ekkóch rese fen lúkú pwe epwe wor manawsefál. Lón néún Paulus we  áechéén taropwe ngeni ekkewe Chón Kraist ikena ie, a makkeetiw ekkewe mettóch resap tongeni fis ika ese wesewesen wor manawsefál. A makkeei: “Are mi pwüng pwe resap manausefäl, wewen Kraist esap pwal manausefäl. Nge are Kraist esap manausefäl seni mäla, mürin äm afalafal a lomotongau, pwal ämi lükü a lomotongau. Pwal och, epwe pwäla pwe aia chofona usun Kot, . . . Ämi lükü i a aücheangau o ämi oua chüen nom lon ämi tipis. Iwe, pwal wewen, pwe ekewe chon lükü Kraist mi fen mäla ra pöütmwälila.”​—1 Korint 15:13-18.

Paulus a poputá ren an makkeei och pwóróus mi chék fókkun pwúng. Ika ekkewe mi máló resap manawsefál, iwe, Kraist, ewe mi fen máló, esap pwal manawsefál. Sótun mwo anchangei, ika pwe mi pwúng pwe Jesus ese wesewesen manawsefál, iwe met epwe tongeni fis? Ewe angangen afalafal a tongeni chék lamotmwáálliló, me eú angang mi chofona. Pwata? Pún pwóróusen án Jesus we manawsefál, a fókkun lamot lón án Chón Kraist lúkú me a pwal wesewesen riri ngeni ekkóch popun afalafal lón Paipel, áwewe chék ren Mwúún Kot, iten Kot we, án Kot pwúúng le nemenem, me ammanawach. Ika ese wesewesen fis ewe manawsefál, iwe, ewe pwóróus Paulus me ekkewe ekkóch aposel ra afalafala mi chék péén.

Pwal och, ika mi pwúng pwe Kraist ese wesewesen manawsefál seni máló, iwe, án Chón Kraist lúkú epwe fen chék lamotmwáál pún epwe lóngólóng wóón och mettóch mi chofona. Iwe, Paulus me ekkewe ekkóch ra pwal chofona lón ar afalafala usun án Jesus manawsefál me ra pwal chofona usun Jiowa Kot, ewe ra erá pwe a amanawasefálietá Jesus. Pwal och, epwe fen chofona ewe afalafal pwe Jesus a “mäla fän iten ach tipis”, pún ika ewe Chón Amanaw ese manawsefál, iwe ese tongeni amanawa pwal ekkewe ekkóch. (1 Korint 15:3) Ika ina, iwe epwe wewe ngeni pwe ekkewe Chón Kraist mi fen máló, ekkóch me leir ra fen fangóló manawer fán iten minne ra lúkú, ra máló fán ewe sókkun ápilúkúlúk mi chofona ar repwe manawsefál.

Paulus a apwúngaló pwe, “are sia apilükülükü Kraist lon ei chök manau, sia attong seni aramas meinisin mi nom won ei fanüfan.” (1 Korint 15:19) Usun chék pwal ekkóch Chón Kraist, Paulus a pwal kúna riáfféú mwáál, likiitú fán weires, a péút seni chómmóng mettóch, me a mmólnetá an epwe ninniiló pokiten an lúkú ewe manawsefál me meinisin met ewe manawsefál epwe atoto. A ifa me lusmwáálin ika ewe manawsefál eú chék pwóróus mi chofona!

Paulus ese wesewesen lúkú pwe minne ekkewe Chón Kraist ra lúkú a lóngólóng wóón eú pwóróus mi chofona. A silei pwe Jesus a fen manawsefál seni máló me a menlapei ekkewe pisekin ánnet ngeni ekkewe chón Korint, ikkeei: “Kraist a mäla fän iten ach tipis usun a mak lon ekewe Toropwe mi Pin, pwe a peias, nge mürin ülüngat rän a manausefälitä usun a mak lon ekewe Toropwe mi Pin, pwe a pwä ngeni Petrus, nge mürin a pwä ngeni ekewe engol me ruoman soukünö.” * Paulus a pwal apasa: “Mürin a pwä ngeni lap seni limupükü chon lükü i lon eu chök fansoun, chomong me leir ra chüen manau, nge ekoch ra mäla. Mürin a pwä ngeni James, mürin a pwal pwä ngeni ekewe soukünö meinisin. Iwe, amüchülan a pwal pwä ngeniei.”​—1 Korint 15:3-8.

Paulus a poputá ren eú pwóróus mi alúkúlúk pwe Kraist a máló fán iten ach tipis, a peias, me a manawsefál. Pwata Paulus a fókkun lúkú ei mettóch? Eú popun, pún a wor ekkewe pwóróus seni ekkewe chómmóng chón neféúféú ngeni Jesus mwirin an manawsefál. Lupwen Jesus a manawsefál a pwá ngeni emén me emén ekkewe aramas (kapachelong pwisin Paulus), ngeni ekkóch kúkkún kúmiin aramas, me pwal ngeni 500 aramas, ese mwáál chómmóng leir ra tipemwaramwar lupwen ra kerán rongorong ewe pwóróus pwe Jesus a fen manawsefál! (Lukas 24:1-11) Lap ngeni ekkewe mi kúna Jesus ra chúen manaw lón fansoun Paulus we, me aramas ra tongeni eisiniir enletin ena pwóróus. (1 Korint 15:6) Epwe mecheres ach sisap lúkú án emén are rúúemén pwóróus usun ar kúna Jesus mwirin an manawsefál. Nge ren chómmóngun ekkewe chón kúna Jesus, 500 aramas, ese fókkun wor tipemwaramwar.

Pwal nengeni, Paulus a erá fán ruu pwe pwóróusen án Jesus máló, peias, me manawsefál ra “mak lon ekewe Toropwe mi Pin.” Ekkena mettóch ra pwáraatá pwe ekkewe oesini lón ewe Tesin Ipru usun ewe Messaia ra pwénútá, iwe, ra ánnetatá pwe Jesus i ewe Messaia mi pwonetiw.

 Inaamwo ika mi wor ekkena pwóróus seni chókkewe mi kúna Jesus mwirin an manawsefál me pwal minne Paipel a pwáraatá, nge mi chúen wor chón tipemwaramwareiti an manawsefál. Ekkóch ra erá pwe néún Jesus kewe chón káé ra soláái inisin we pwe repwe tongeni apasa pwe Jesus a manawsefál. Iwe nge, esor tufichin are manamanen ekkena chón káé le etipetipa ekkewe soufiun Rom mi mammasa peiasen Jesus we. Ekkóch ra erá pwe aramas ra chék anchangei pwe Jesus a pwá ngeniir. Nge ika ina, pwata a chómmóng ekkewe pwóróus usun án Jesus pwá ngeni chómmóng aramas lón sókkópaten fansoun?

Ekkóch ra pwal erá pwe ena manawsefál néún Jesus kewe chón káé ra chék kefisitá. Nge epwe met feiéchún ar féri ena? Ika ekkena chón káé ra wesewesen chék efisatá ena pwóróus, iwe, epwe fen lapóló án aramas mochen esiiter, eriáfféúr me nireló. Pún itá pwata repwe tipemecheres le fangóló manawer fán iten chék och pwóróus mi chofona? Pwal och, ra akkomw pwáraatá usun án Jesus manawsefál lón Jerusalem, ikewe ia a chómmóng chón oputer mi chék kúkkútta ewe popun repwe etipisiir me apwúngúúr.

Ewe manawsefál, fen ina ewe mettóch a apworai ekkewe chón káé ar repwe pwáraatá usun ar we Samol Jesus fán ekkewe watteen eriáfféú mwáál. Ewe pwóróus usun manawsefál, a wiliti och mettóch mi fókkun lamot lón án Chón Kraist lúkú. Ekkewe popun Chón Kraist rese mmólnetá le fangóló manawer fán iten chék ar repwe afalafala usun emén sense mi tipachem nge mi ninniiló. Ra fen mmólnetá le pennúkú manawer le esilefetálei pwóróusen án Jesus manawsefál, pún an manawsefál a ánnetatá pwe i ewe Kraist, Néún Kot we, emén mi manaman, me emén mi manaw mi álisiir me emmweniir. Án Jesus manawsefál a pwal ánnetatá pwe iir repwe pwal manawsefál seni máló. Enlet, ika Jesus ese manawsefál, esap wor ewe lamalamen Chón Kraist, me eli sisap pwal mwo nge rongorong usun Jesus.

Iwe nge, ifa aúchean án Kraist manawsefál ngenikich ikenái?