1. Mun lo tun be Adama ni Awa n’u deenw bali u kana don Edɛn nankɔ kɔnɔ? Abɛli tun b’a fɛ sɔbɛ la mun lo ka ban?

ABƐLI b’a ka sagaw kɔrɔsira, u be biin ɲimina kulu gɛrɛn na. N’a sɔrɔ a be filɛri kɛra yɔrɔjan ani a ɲɛɛ be yeelen fitinin dɔ la. A b’a lɔn ko murujan tasumaman dɔ lo min be munumununa tuma bɛɛ walisa ka mɔgɔw bali u kana don Edɛn nankɔ kɔnɔ. Fɔlɔ la, a bangebagaw Adama ni Awa tun siginin be o yɔrɔ la. Nka sisan, olu wo, u deenw wo, u si tɛ se ka don yen tugun. Miiri k’a filɛ: wulafɛ, Abɛli b’a kuun kɔrɔta sanfɛ, fɔɲɔ b’a kunsigi ɲagami, a be miiri a Danbaga koo la. Bɛnbaliya min donna Ala ni mɔgɔw cɛ, yala o bena ban loon dɔ wa? Abɛli kɔni tun b’a fɛ sɔbɛ la o ka ban.

2-4. A fɔra ko Abɛli be kuma an fɛ bi. Cogo di do?

² Bi, Abɛli be kuma i fɛ. I tulo be a kumakan na wa? N’a sɔrɔ i bena a fɔ ko o tɛ se ka kɛ sabu a sara kabi wagatijan. A suu tolila ka kɛ buguri ye a saan waa wɔɔrɔ ɲɔgɔn ye nin ye. Bibulu b’a fɔ mɔgɔ salenw koo la ko: “Minw sara ka ban, olu te foyi lɔnna tugu.” (Waaj. 9:5, 10). Ka fara o kan, Abɛli ka kuma si yɛrɛ tɛ yen Bibulu kɔnɔ. N’o lo, a do be se ka kuma an fɛ cogo di?

³ Hakili senu ye ciden Pol lasun k’a fɔ Abɛli koo la ko: “A salen don, nka a bɛ kuma halibi.” (Eburuw 11:4 kalan, ABM ). A be kuma an fɛ cogo di? A be kuma a ka limaniya kosɔn. Adamadenw bɛɛ la, Abɛli fɔlɔ lo kɔnna ka kɛ n’o jogo kabakoman ye. A ka limaniya barika tun ka bon hali! O lo y’a to an hakili bele b’a koo la ani an be se k’a ka ɲɛyirali ɲuman ladegi. N’an y’a ɲini ka kalan sɔrɔ Abɛli ka limaniya koo la ani k’a ladegi, o la an be se k’a fɔ ko an tulo be a kumakan na.

⁴ An be se ka kalan juman sɔrɔ Abɛli n’a ka limaniya koo la hali k’a sɔrɔ Bibulu tɛ bɛrɛ fɔ an ye a koo la? An k’o lajɛ.

5. Yezu ko Abɛli ka wagati ye “diɲɛ daminɛtuma” ye. O kɔrɔ ko di? (Jukɔrɔla kunnafoni fana lajɛ.)

⁵ Adamadenw ka koow daminɛna a ma mɛɛn, Abɛli wolola.  Yezu ko Abɛli ka wagati ye “diɲɛ daminɛtuma” ye (Luka 11:50, 51 kalan). Ala be se ka adamaden minw kunmabɔ jurumu na, n’a sɔrɔ Yezu tun kaan be olu lo ma. Abɛli tun ye olu la fɔlɔ lo ye hali k’a sɔrɔ a tun kɛra mɔgɔ naaninan ye dugukolo kan. * A gwɛnin lo ko Abɛli ka somɔgɔw tun tɛ ɲɛyirali ɲuman ye a fɛ.

6. Abɛli bangebagaw tun ye mɔgɔ sifa jumanw ye?

⁶ Adamadenw ka koow daminɛna a ma mɛɛn, nka dusukasi dɔ b’u kan. N’a sɔrɔ Abɛli bangebagaw Adama ni Awa tun cɛ ka ɲi ani fanga b’u la. Nka u ye filiba dɔ kɛ ani olu yɛrɛ b’o kala ma. Fɔlɔ la, u tun dafanin lo, ani u tun be ni ɲɛnamaya banbali jigiya ye. Nka u murutira Jehova Ala ma ani u gwɛnna ka bɔ Edɛn nankɔ kɔnɔ, o min tun ye alijɛnɛ ye. Komi u y’u negelakow bila koo bɛɛ ɲɛ, hali u deenw ka hɛɛrɛko ɲɛ, o kama u bɔnɛna dafalenya ni ɲɛnamaya banbali la.—Zɛnɛzi 2:15–3:24.

7, 8. Kayɛn wolo tuma na, Awa ye mun lo fɔ? N’a sɔrɔ a tun be miirila mun lo la?

⁷ Komi u gwɛnna ka bɔ Edɛn nankɔ la, Adama ni Awa ye gwɛlɛya caaman sɔrɔ. Nka u dencɛ fɔlɔ wolola tuma min na, u y’a tɔgɔ la ko Kayɛn. O kɔrɔ ko “Fɛɛn min sɔrɔla.” Awa ko: “Ne ye dencɛ sɔrɔ Masaba barika la.” A ka kumaw b’a yira ko n’a sɔrɔ a tun be miirila Jehova ka layidu kumaw na. Edɛn nankɔ kɔnɔ, Jehova tun ye layidu ta ko muso dɔ bena “bɔnsɔn” sɔrɔ. Sutana min ye Adama ni Awa lafili, o bɔnsɔn tun bena ale halaki loon dɔ  (Zɛnɛzi 3:15; 4:1 ABM). Yala Awa tun b’a miirila ko muso min kofɔra o layidu la, ale Awa lo ani ko “bɔnsɔn” min kofɔra o ye Kayɛn ye wa?

⁸ N’o lo, a lafilinin tun lo pewu! N’ale ni Adama ye Kayɛn lamɔ n’o miiriya ɲɔgɔn ye, u ye kuncɛbaya miiriya lo don a kuun na. Kɔfɛ, Awa ye dencɛ wɛrɛ wolo. Nka a tun ye kuma min fɔ Kayɛn koo la, a m’o ɲɔgɔn fɔ tugun. U y’a tɔgɔ la ko Abɛli, o kɔrɔ ko “Fɔɲɔ,” wala “Fuu.” (Zɛnɛzi 4:2). Yala o kɔrɔ ko u m’u jigi la Abɛli kan bɛrɛbɛrɛ i ko u tun y’u jigi la Kayɛn kan cogo min na wa? An m’a lɔn tigitigi n’o lo.

9. Bi, bangebagaw be se ka kalan juman sɔrɔ Adama ni Awa koo la?

⁹ Bi, bangebagaw be se ka kalan caaman sɔrɔ Adama ni Awa koo la. Aw ka kumaw n’aw ka kɛwalew fɛ, aw be miiriya juman lo don aw deenw kuun na? Yɛrɛbonya ni hasiriya ni tɔgɔɲini miiriya lo wa? Wala aw bena u kalan ko u ka Jehova Ala kanu ani k’a ɲini ka teriya kɛ n’a ye wa? A fɔ man di, nka an bangebaga fɔlɔw m’u ka kunkanbaara dafa ka ɲɛ. O bɛɛ n’a ta, u bɔnsɔnw tun be se ka kɛ ni jigiya ye.

10, 11. Kayɛn ni Abɛli ye baara sifa jumanw degi? Abɛli ye jogo juman degi?

¹⁰ Kayɛn ni Abɛli bonyatɔ, n’a sɔrɔ Adama y’u degi baarakɛcogo la walisa denbaya ka balo sɔrɔ. Kayɛn kɛra sɛnɛkɛla ye ani Abɛli kɛra begɛnmarabaga ye.

¹¹ Nka Abɛli ye fɛɛn wɛrɛ sɔrɔ min kɔrɔtanin lo haali. Saanw tɛmɛtɔ, a limaniyara Ala la. Pol nana kuma o jogo kabakoman koo la kɔfɛ. Miiri k’a filɛ: Abɛli somɔgɔ si tɛ yen a be se ka min ladegi limaniya koo ta fan fɛ. N’o lo, mun lo y’a dɛmɛ a limaniyara Jehova Ala la? An k’a filɛ fɛɛn saba minw y’a dɛmɛ k’o kɛ.

12, 13. Abɛli kɛtɔ ka miiri Jehova ka fɛɛn danninw kan, cogo juman na o ye dɔ fara a ka limaniya barika kan?

¹² Jehova ka fɛɛn danninw. Tiɲɛn lo ko Jehova ye dugukolo danga. O kama dugukolo be ŋɔni ni binjugu bɔ ani a sɛnɛko ka gwɛlɛ. O bɛɛ n’a ta, Abɛli n’a somɔgɔw b’u ka balo sɔrɔ sabu sɛnɛfɛnw be ɲɛ kosɔbɛ. Ka fara o kan, Ala ma bɛgɛnw ni kɔnɔw ni jɛgɛw danga. A fana ma kuluw, kɔɔw, bajiw, sankolo, sankabaw, tile, kalo ni lolow danga. Abɛli mana filɛri kɛ yɔrɔ o yɔrɔ, a ɲɛɛ b’a la ko fɛɛn bɛɛ danbaga Jehova Ala ka kanuya n’a ka hakilitigiya n’a ka ɲumanya ka bon haali (Ɔrɔmukaw 1:20 kalan). Abɛli kɛtɔ ka miiri o fɛɛn danninw kan ani Ala ka jogow kan, dɔ be fara a ka limaniya barika kan.

¹³ Siga t’a la, Abɛli tun be wagati ta ka miiri Jehova koo la. Miiri k’a filɛ, a b’a ka bɛgɛnw dɛndɛna. Bɛgɛn dɛndɛbaga ka kan  ka tagama caaman kɛ. Abɛli b’a ka bɛgɛnw dɛndɛ ka taga kuluw kan ani kɔkɛnɛw na. A b’u dɛmɛ ka kɔɔw tigɛ. Biin nugunin, jii ɲuman ani lafiɲɛ yɔrɔ be sɔrɔ yɔrɔ o yɔrɔ, a be taga yen n’u ye. Ala ka danfɛnw bɛɛ la, a be komi foyi mako tɛ dɛmɛ na ka se sagaw ma. A be komi u danna walisa mɔgɔ k’u ɲɛminɛ ani k’u tanga. Yala Abɛli y’a faamu ko ale fana mako b’a la Ala k’a ɲɛminɛ k’a tanga ani k’a ladon wa? Tiɲɛn lo ko Ala ka hakilitigiya n’a ka fanga ka bon ni adamaden ta ye fɔɔ ka taga ka na. Siga t’a la, Abɛli ye Ala deli o koo la siɲɛ caaman na ani a ka limaniya tora ka barika sɔrɔ.

14, 15. Koo caaman juman tun be se ka Abɛli dɛmɛ a ka miiri Jehova ka layidu kumaw kan?

¹⁴ Jehova ka kiraya kumaw. Fɛɛn min y’a to Adama ni Awa gwɛnna ka bɔ Edɛn nankɔ la, n’a sɔrɔ u y’o koo lakali u dencɛw ye. O la, koo caaman tun be yen Abɛli tun be se ka miiri minw kan.

¹⁵ Jehova tun y’a fɔ ko dugukolo bena danga. O kuma dafara Abɛli ɲɛɛ na sabu a ɲɛɛ tun b’a la ko ŋɔni ni biin jugu be falen. Jehova fana tun ko Awa bena kɔnɔ ta ka tɔɔrɔ ani ko deen woloko bena a sɛgɛn. Abɛli y’a kɔrɔsi a dɔgɔcɛw n’a dɔgɔmusow wolotuma na k’o kumaw fana be dafara. Jehova tun ko Awa cɛɛ nege bena kɛ a la k’a dama tɛmɛ. A tun bena a ɲini a cɛɛ k’a kanu ani k’a janto a la. Nka, a cɛɛ Adama tun bena a fanga digi a kan. O kuma minw mɛn man di, olu fana dafara Abɛli ɲɛɛ na. O koo kelen kelen bɛɛ la, Abɛli y’a ye ko Jehova ka kuma kɛra tiɲɛn ye. O la, Ala tun ye layidu min ta “bɔnsɔn” dɔ koo la, dalilu caaman tun be Abɛli fɛ ka la o la. A tun lanin b’a la ko ɲagaminiko min kɛra Edɛn nankɔ kɔnɔ, o “bɔnsɔn” bena o ɲɛnabɔ loon dɔ.—Zɛnɛzi 3:15-19.

16, 17. Abɛli ye kalan juman sɔrɔ Jehova ka serubɛnw fɛ?

¹⁶ Jehova sagokɛlaw. Abɛli ka somɔgɔ si ma kɛ ɲɛyirali ɲuman ye. Nka o wagati la, danfɛn hakiliman wɛrɛw fana tun be dugukolo kan ani Abɛli tun be se k’olu ka limaniya ladegi. Adama  ni Awa gwɛnni kɔ ka bɔ Edɛn nankɔ la, Jehova ye labɛn kɛ walisa olu n’u deen si kana se ka don alijɛnɛ kɔnɔ. Jehova ye serubɛnw bila alijɛnɛ donda la walisa k’a latanga. O serubɛnw ye mɛlɛkɛ sifa dɔw ye minw lɔyɔrɔ ka bon kosɔbɛ. Ka fara o kan, murujan tasumaman dɔ tun be munumununa tuma bɛɛ Edɛn nankɔ donda la.—Zɛnɛzi 3:24 kalan, ABM.

¹⁷ Miiri k’a filɛ, o serubɛnw yeli ye min kɛ Abɛli la tuma min na a tun ye denmisɛn ye. Komi u tun ye adamaden cogoya ta, Abɛli tun be se k’a ye ko fanga kabakoman b’u la. O “murujan” tasumaman min tun be munumununa tuma bɛɛ, o fana tun be siranya bila mɔgɔ la. Abɛli bonyatɔ, yala a y’a ye loon dɔ la k’o serubɛnw sɛgɛnna u ka baara la k’a dabila wa? Ayi. Loon o loon, suu fara tile kan, o mɛlɛkɛ barikamanw tora Edɛn nankɔ donda la k’a kɔrɔsi. U y’o kɛ fɔɔ saan caaman kɔnɔ. O la, Abɛli y’a lɔn ko baarakɛla kantigimanw be Jehova fɛ minw tilennin lo. O serubɛnw be kantigiya ni kanminɛli min kɛ Jehova ye, Abɛli ɲɛɛ tɛ o ɲɔgɔn na a somɔgɔw fɛ. Siga t’a la, o mɛlɛkɛw ka ɲɛyirali ye dɔ fara a ka limaniya barika kan.

18. Bi, fɛɛn caaman jumanw be se k’an dɛmɛ k’an ka limaniya barika bonya?

¹⁸ Jehova tɛmɛna a ka fɛɛn danninw, a ka layidu kumaw n’a ka mɛlɛkɛw fɛ k’a yira ale ye mɔgɔ sifa min ye. Abɛli kɛtɔ ka miiri o bɛɛ kan, dɔ farala a ka limaniya barika kan. A ka ɲɛyirali fɛ, a be kuma an fɛ, tiɲɛn tɛ? O be denmisɛnw hakili sigi ko olu fana be se ka limaniya kosɔbɛ Jehova Ala la hali n’u somɔgɔw tɛ ɲɛyirali ɲumanw ye. Bi, fɛɛn caaman be se k’an dɛmɛ k’an ka  limaniya barika bonya, i n’a fɔ: Jehova ka danfɛn kabakomanw, Bibulu kuturu min b’an fɛ ani mɔgɔ caaman minw ka limaniya b’an jija.

19. Wagati dɔ nana se, Abɛli ye tiɲɛnko juman faamu?

¹⁹ Komi a ka limaniya ye barika sɔrɔ, Abɛli y’a ɲini k’o yira kɛwale dɔw fɛ. Nka adamaden gwansan be se ka mun lo di duniɲa kuru bɛɛ Danbaga ma? Tiɲɛn na, Ala mako tɛ adamadenw ka nilifɛn wala u ka dɛmɛ na. Wagati dɔ nana se, Abɛli ye tiɲɛnko dɔ faamu min kɔrɔ ka dun kosɔbɛ: Ni ŋaniya ɲuman y’a lasun k’a bololafɛn fisaman di a Faa kanutigi Jehova ma, o yɛrɛ be se k’a to a koo be diya Ala ye.

20, 21. Kayɛn ni Abɛli ye saraka sifa jumanw bɔ Jehova ye? Jehova y’u jaabi cogo di?

²⁰ O kama, Abɛli y’a latigɛ ka saraka bɔ n’a ka saga dɔw ye. A ye u la deen fɔlɔ ɲumanman dɔw sugandi ani k’u yɔrɔ fisamanw kɛ saraka ye. O wagati kelen na, Kayɛn fana y’a ɲini k’a yɛrɛ koo diya Ala ye ani ka duga sɔrɔ a fɛ. A y’a ka sɛnɛfɛn dɔw kɛ saraka ye. Nka a ka ŋaniyaw ni Abɛli taw tɛ kelen ye. O yirala ka gwɛ tuma min na u fila y’u ka saraka bila Ala ɲɛɛ kɔrɔ.

²¹ N’a sɔrɔ Adama dencɛ fila nunu kelen kelen bɛɛ y’u tɔgɔla sarakabɔlan lɔ k’u ka saraka jɛni a kan. O wagati la, serubɛnw dɔrɔn lo tun ye Jehova ka lasigidenw ye dugukolo kan. N’a sɔrɔ Kayɛn ni Abɛli ye u ka sarakaw bɔ olu ɲɛɛ kɔrɔ. Jehova y’u jaabi! Bibulu b’a fɔ ko: “Masaba [Jehova] sɔnna Abɛli n’a ka saraka la.” (Zɛnɛzi 4:4). A y’a yira cogo di ko a sɔnna o la? Bibulu t’o fɔ an ye.

22, 23. Mun lo y’a to Jehova sɔnna Abɛli ka saraka la?

²² Mun na Ala sɔnna Abɛli la? A ka saraka kosɔn lo wa? Abɛli y’a ka saraka bɔ ni ninmanfɛnw lo ye. A y’u joli nafaman bɔn sabu joli lo ye niin tagamasiɲɛ ye. Yala Abɛli y’a faamu o saraka ɲɔgɔn nafa tun bena kɛ min ye wa? Saan kɛmɛkulu caaman Abɛli ka wagati kɔ, Ala y’a ɲini Israɛldenw fɛ u ka saraka bɔ ni sagaden ye, fiyɛn tɛ min na. O tun ye tagamasiɲɛ ye k’a yira ko “Ala ka Sagaden” tun bena kɛ saraka ye. O kɔrɔ ko Ala yɛrɛ Dencɛ dafanin ka joli tun bena bɔn hali k’a sɔrɔ a jalakinin tɛ (Zan 1:29; Ɛkis. 12:5-7). Nka, Abɛli tun tɛ o koow bɛɛ faamu bɛrɛbɛrɛ.

²³ An kɔni lanin be min na, o ye nin ye: Abɛli y’a ka sagaw bɛɛ la ɲumanmanw lo saraka. Jehova ma sɔn a ka saraka dama la dɛ, nka a sɔnna Abɛli yɛrɛ la fana. Abɛli tun be Jehova kanu ani a tun limaniyanin lo a la.

24. a) Mun na an b’a fɔ ko Kayɛn ka saraka lo m’a to Jehova banna a la? b) Kayɛn tun be koow jati cogo di o min ni bimɔgɔw ta ye kelen ye?

 ²⁴ Nka Kayɛn ta ma kɛ ten. Jehova “ma sɔn Kayɛn n’a [ka saraka] la.” (Zɛnɛzi 4:5). Ni Jehova banna Kayɛn ka saraka la, a ma kɛ ko sumanw lo dɛ. Saan caaman o kɔ, Ala ka sariya tun be sira di Israɛldenw ma u ka suman sarakaw bɔ ale ye (Lev. 6:7, 8). Nka Bibulu b’a fɔ Kayɛn koo la ko “ale ka kɛwalew tun ka jugu.” (1 Zan 3:12 kalan, ABM). Bi, mɔgɔ caaman be Ala bato ka koo bɔ u kun na dɔrɔn ani u b’a miiri k’o be bɔri kɛ. N’a sɔrɔ Kayɛn tun be koow jati komi olu. A ma mɛɛn, a ka kɛwalew y’a yira ka gwɛ ko a limaniyanin tɛ Jehova la ani a t’a kanu sɔbɛ la.

25, 26. Jehova ye Kayɛn lasɔmi mun lo la? Nka Kayɛn ye mun lo kɛ do?

²⁵ Tuma min na Kayɛn y’a ye ko Jehova ma sɔn ale la, yala a y’a ɲini ka Abɛli ladegi wa? Ayi. A y’a dɔgɔcɛ kɔniya kosɔbɛ. Jehova ye Kayɛn kɔnɔkow lɔn minkɛ, a y’a ɲini k’a dɛmɛ ni kanuya ye walisa a ka faamuyali kɛ. A ye Kayɛn lasɔmi ko sɔɔn min b’a la, o bena a lasun ka jurumuba kɛ. A ko ni Kayɛn sɔnna k’a sɔɔn yɛlɛma, a “kuun bena kɔrɔta,” o kɔrɔ, Jehova bena sɔn a la.—Zɛnɛzi 4:6, 7.

²⁶ Kayɛn ma mɛnni kɛ Ala fɛ. A y’a dɔgɔcɛ weele ko a ka na u be taga kongo la. A dɔgɔcɛ tun t’a kɔnɔkow kala ma. K’u to kongo la, Kayɛn wulila Abɛli kama k’a faga (Zɛnɛzi 4:8). O cogo la, a be se ka fɔ ko Abɛli lo kɛra mɔgɔ fɔlɔ ye u bagara min ma k’a faga a ka limaniya kosɔn. Abɛli sara, nka a ka koo ma ban dɛ!

27. a) Mun na an lanin b’a la ko Jehova bena Abɛli lakunu? b) An ka kan ka mun lo kɛ n’an b’a fɛ ka Abɛli kunbɛn loon dɔ?

²⁷ A be se ka fɔ ko Abɛli joli kulekan sera Jehova Ala ma, o kɔrɔ, Jehova ka kan ka Abɛli mɔnɛbɔ. Ala y’o kitiko ɲɛnabɔ: a ye Kayɛn mɔgɔ jugu ɲangi Abɛli fagari kosɔn (Zɛnɛzi 4:9-12). Nka, min yɛrɛ kɔrɔtanin lo ka tɛmɛ, o ye ko bi an be kalan caaman sɔrɔ Abɛli ka limaniya koo la. N’a sɔrɔ Abɛli ye saan kɛmɛ ɲɔgɔn dɔrɔn lo sɔrɔ. O tun tɛ sijan ye o wagati la mɔgɔw fɛ, nka Abɛli ka ɲɛnamaya kɛcogo diyara Ala ye. Sanni a ka sa, a tun b’a lɔn ko a koo ka di a sankolola Faa Jehova ye (Eburuw 11:4). O kama, an lanin b’a la ko Jehova tɛ se ka ɲinɛ a kɔ cogo si la. A bena a lakunu walisa a ka ɲɛnamaya kɛ alijɛnɛ kɔnɔ dugukolo kan (Zan 5:28, 29). Yala i bena kɛ n’a ye alijɛnɛ kɔnɔ wa? O be se ka kɛ n’i banbara ka Abɛli kumakan lamɛn ani k’a ka limaniya kabakoman ɲɔgɔn ladegi.