1923: A saan kɛmɛ ye nin ye
A TUN fɔra saan 1923, zanwiyekalo tile fɔlɔ ka Kɔrɔsili Sangaso kɔnɔ ko: “An jigi b’a la ko min bena kɛ saan 1923, o bena mɔgɔw jija yɛrɛ le! Mɔgɔ minw tɔɔrɔnin lo duniɲa kɔnɔ, . . . nɛɛmaba lo ka seereya kɛ u ye ani k’a fɔ u ye ko koow bena fisaya yanni dɔɔni.” O saan na, Bibulu Kalandenw ye yɛlɛmanibaw kɛ u ka lajɛnw, lajɛnbaw ani waajuli baara la. O y’a to, u kaan bɛnna kosɔbɛ.
LAJƐNW Y’U KA KELENYA SABATI
Saan 1923, an ka ɔriganisasiyɔn ye yɛlɛmani dɔw kɛ minw y’a to Bibulu Kalandenw kaan bɛnna kosɔbɛ u ka batoli la. U tun be vɛrise minw lajɛ u ka lajɛn na lɔgɔkun kɔnɔ, Kɔrɔsili Sangaso y’a daminɛ ka ɲɛfɔli kɛ o vɛrisew kan. O lajɛn tun be weele ko “Delili, tandoli ani seereya lajɛn.” Bibulu Kalandenw tun be kalandiriye dɔ fana bɔ min b’a yira u bena vɛrise min lajɛ lɔgɔkun kelen kelen bɛɛ la lajɛn na. Ani u tun be dɔnkili dɔ nimɔrɔ sɛbɛ loon kelen kelen kama, mɔgɔ tun be se ka min la kelenna kalan ani gwa kɔnɔ batoli tuma na.
U ka lajɛnw na, u tun be “seereyaw” kɛ. O seereyaw tun be se ka kɛ koo nunu ye: wale minw sɔrɔla waajuli la, tandoli kumaw Jehova ye, dɔnkiliw wala deliliw yɛrɛ. Eva Barney batizera saan 1923 tuma min na a tun be ni saan 15 ye ani a ko: “N’i tun b’a fɛ ka seereya kɛ, i tun be wuli ka lɔ ani k’a fɔ ko: ‘N’ be Matigi fo a ka ɲumanya kosɔn, a ye min bɛɛ kɛ n’ ye.’” A tun ka di balima dɔw ye ka seereya kɛ. Balimamuso Barney y’a fɔ balima cɛkɔrɔba dɔ koo la ko: “An balimacɛ kanulen Godwin tun b’a fɛ ka Matigi fo koo caaman kosɔn. Nka a muso tun mana a ye ko lajɛn ɲɛminɛbaga tun kɔrɔtɔnin lo a ka kuma dabila ten, a tun be a ka vɛsti kɔfɛyɔrɔ sama. Balimacɛ tun be kuma dabila ani ka sigi.”
Siɲɛ kelen kalo kɔnɔ, kafo kelen kelen bɛɛ tun be lajɛn kɛrɛnkɛrɛnnin dɔ kɛ delili, tandoli ani seereya kama. Saan 1923, awirilikalo tile fɔlɔ ka Kɔrɔsili Sangaso tun y’a fɔ o lajɛn koo la ko: “Lajɛn tilancɛ tun ka ɲi ka ta ka seereya kɛ waajuli baara koo la walisa ka waajulikɛlaw jija. . . . An jigi b’a la ko o lajɛnw bena a to balimaw b’u magwɛrɛ ɲɔgɔn na kosɔbɛ.”
Charles Martin, tun be ni saan 19 ye, a tun be Vankuvɛr, Kanada jamana na ani weleweledala tun lo. O Lajɛnw y’ale nafa bɛrɛbɛrɛ. Kɔfɛ a ko: “O lajɛnw lo la n’ y’a lɔn a siɲɛ fɔlɔ la n’ ka ɲi ka min kɛ ni n’ sera luu daa dɔ la. Mɔgɔw tun ye wale minw sɔrɔ waajuli la, u tun ka teli k’o lakali. O y’a to n’ y’a lɔn n’ be se ka min fɔ waajuli la ani n’ be se ka sɔsɔlikow jaabi cogo min na.”
WAAJULI BAARA Y’U KA KELENYA SABATI
“Waajulikɛ loonw” ye Jehova ka ɔriganisasiyɔn ka kelenya sabati fana. A tun fɔra saan 1923, awirili tile fɔlɔ ka Kɔrɔsili Sangaso kɔnɔ ko: “Walisa balimaw kaan bɛnnin ka to waajuli baara la, . . . talatalon, marisikalo tile fɔlɔ sugandira ka kɛ waajulikɛ loon ye. O kɔ, kalo o kalo, talata fɔlɔ
bena kɛ waajulikɛ loon ye . . . Kafoden kelen kelen bɛɛ ka ɲi k’a seen don o baara la.”Hali kanbelew ni sunguruw y’u seen don o baara la. Hazel Burford tun be ni saan 16 dɔrɔn lo ye o wagati la ani a ko: “Bulletin a kɔnɔ, barokɛcogo modɛliw tun be yen, an tun ka ɲi ka minw degi an kunfɛ. Ne ni n’ mamacɛ tun b’an seen don bɛrɛbɛrɛ o baaraw bɛɛ la.” Nka, balimamuso Burford kabakoyara k’a lɔn balimacɛ dɔ tun be min miiri a ka waajuli baara koo la. A ko: “Balima cɛkɔrɔba dɔ banna pewu n’ ka kuma mɔgɔw fɛ waajuli la. O wagati la, dɔw tun m’a faamu ko Bibulu Kalandenw bɛɛ lo ka ɲi k’an Danbaga tando, hali ‘kanbelenw ni sunguruw.’” (Zab. 148:12, 13). Nka, balimamuso Burford tora ka waajuli kɛ. A ye Gilead klasi filanan kɛ ani a kɛra misɔnden ye Panama. Kɔfɛ, balima minw tun tɛ ni miiriya ɲuman ye, u ye u ka miiriya yɛlɛma.
LAJƐNBAW Y’U KA KELENYA SABATI
Lajɛnbaw fana ye balimaw ka kelenya sabati. Lajɛnba caaman na, waajulikɛ loonw tun be yen. Misali la, lajɛnba dɔ kɛra Winipɛg, Kanada jamana na. U ye balimaw jija u ka taga waajuli kɛ o dugu kɔnɔ, marisikalo tile 31. O waajulikɛ loon n’a ɲɔgɔnnaw y’a to ɲɛtagaba kɛra waajuli baara la. Utikalo tile 5nan, mɔgɔ 7000 ɲɔgɔn tagara lajɛnba wɛrɛ la Winipɛg. Mɔgɔw hakɛ tun ma deli ka caya ka se o ma lajɛnba dɔ la Kanada.
Saan 1923, utikalo tile 18-26, lajɛnba dɔ kɛra Lɔs Anzelɛs, Kalifɔrni mara la. O lajɛnba tun kɔrɔtanin lo kosɔbɛ. Lɔgɔkun minw kɔnna o lajɛnba ɲɛ, a kofɔra zurunaliw kɔnɔ ani Bibulu Kalandenw ye welelisɛbɛ 500000 ni kɔ tilan tilan ka di mɔgɔw ma. U ye sɛbɛri kɛ faniw kan k’u nɔrɔ nɔrɔ bisi n’a ɲɔgɔnnaw ani mobili wɛrɛw kan walisa ka lajɛnba kofɔ.
Samedilon, utikalo tile 25, balimacɛ Rutherford ye forobakalan dɔ kɛ min barokun ko: “Sagaw ni baaw.” O kalan na, a y’a ɲɛfɔ ko sagaw ɲɛsinna mɔgɔ tilenninw lo ma minw bena ɲɛnamaya kɛ alijɛnɛ kɔnɔ dugukolo kan. A y’a fɔ jama ye fana ko a b’a fɛ u ka ŋaniya dɔ ta. O ŋaniya kuun tun ye ko: “Lasɔmini.” A tun be kerecɛn tɔgɔtigiw ka ngalon kalanw bɔ kɛnɛ kan ani ka mɔgɔ kɔnɔgwɛw jija u ka bɔ ‘Babilonɛba’ la (Yir. 18: 2, 4). Kɔfɛ, duniɲa kuru bɛɛ kɔnɔ, Bibulu Kalanden kisɛyaninw ye sɛbɛnin miliyɔn caaman tilan tilan ka di mɔgɔw ma, o ŋaniya tun be sɔrɔ minw kɔnɔ.
“O lajɛnw bena a to balimaw b’u magwɛrɛ ɲɔgɔn na kosɔbɛ.”
Lajɛnba loon laban na, mɔgɔ 30000 ni kɔ lo ye balimacɛ Rutherford ka forobakalan nin lamɛn: “Siyaw bɛɛ bena laban ka se Arimagedɔn tuma na. Nka, mɔgɔ miliyɔn caaman minw be ɲɛnamaya la bi, u tɛna sa abada!” Bibulu Kalandenw tun b’a lɔn ko mɔgɔw bena caya minkɛ, u ye teyatiri boon kura dɔ luwe Lɔs Anzelɛs dugu la. Walisa bɛɛ ka se ka mɛnni kɛ ka ɲɛ, balimaw ye stadi ka mikrow bila a la. O tun ye fɛɛrɛ kura lo ye o wagati la. Mɔgɔ caaman wɛrɛw ye o lajɛnba lamɛn arajo la.
AN BUGUYARA DUNIƝA KURU BƐƐ KƆNƆ
Saan 1923, waajuli baara yiriwara kosɔbɛ Afiriki, Erɔpu, Ɛndi ani Ameriki worodugu fan fɛ. Balimacɛ J. Joseph tun be Ɛndi jamana na ani a tun b’a jantora a muso n’a deen wɔɔrɔ la. A tun be dɛmɛ don fana k’an ka sɛbɛw bɔ indikan, tamilkan, telugukan, ani urdukan na.
Alfred Joseph ni Leonard Blackman tun ye Bibulu Kalandenw ye Siraleyɔni jamana na. U ye lɛtɛrɛ sɛbɛ k’a ci an ka sigiyɔrɔsoba la Buruklini, Niyɔriki walisa ka dɛmɛ ɲini. Saan 1923, awirili tile 14, u ye u jaabi. Alfred ko: “Samedilon dugutilama, dɔ ye n’ weele telefɔni na k’a sɔrɔ n’ tun tɛ mɔgɔ ka weeleli kɔnɔna.” Kaanba dɔ y’a ɲininga ko: “Ele lo ye lɛtɛrɛ sɛbɛ Société Tour de Garde ma walisa u ka waajulikɛlaw ci aw ma wa?” Alfred y’a jaabi ko: “Ɔnhɔn.” O tigi y’a fɔ ko: “Ayiwa, u ye ne lo ci.” William Brown tun lo. Ale n’a muso Antonia n’u denmuso fitinin fila Louise ni Lucy tun sera o loon yɛrɛ lo la ka bɔ Karayibu mara la. Balimacɛ Brown n’a ka denbayamɔgɔw ma wagatijan kɛ ka sɔrɔ ka taga bɔ balimaw ye.
Alfred y’a fara a kan ko: “O loon dugusagwɛ, ne ni Leonard tun b’an ka Bibulu kalan kɛra i ko an be deli k’a kɛ cogo min na lɔgɔkun o lɔgɔkun. An barila ka cɛjan dɔ ye luu daa la. Balimacɛ Brown tun lo. A tun kisɛyanin lo tiɲɛnkalanw koo la fɔɔ a tun b’a fɛ ka forobakalan kɛ o loon dugusagwɛ.” A tun nana ni sɛbɛ minw ye, a y’u bɛɛ di mɔgɔw ma sanni kalo kelen yɛrɛ ka se. A ma mɛɛn, u ye gafe 5000 ci a ma ani dɔɔni o kɔ, a mako tun be gafe caaman wɛrɛw la tugun. Nka, mɔgɔw tun tɛ balimacɛ Brown jati gafe feerebaga ye. A ye Jehova sago kɛ ni kisɛya ye saan caaman kɔnɔ. O wagatiw bɛɛ la, a tun be Bibulu kofɔ a ka kalanw na tuma o tuma. O kama, mɔgɔw tun b’a weele ko “Bibulu Brown.”
O wagati kelen na, an ka Betɛli boon min tun be Barmɛn, Alemaɲi jamana na, balimaw tun b’a fɛ ka bɔ yen sabu a tun ka dɔgɔ kojugu. Ka fara o kan, Faransi tun b’a fɛ k’o dugu minɛ fanga na. Bibulu Kalandenw ye boon dɔw sɔrɔ Magdebur ani u tun b’a jati k’o bɛnnin lo kosɔbɛ walisa k’an ka sɛbɛw bɔ papiye kan. U ye ɛnprimɛri minanw ni minan wɛrɛw sogolon ka ban zuwɛn tile 19. U yɛlɛmana Betɛli kura kɔnɔ Magdebur. Loon min na u y’o fɔ sigiyɔrɔsoba balimaw ye, o loon dugusagwɛ, a fɔra zurunaliw kɔnɔ ko Faransi ye Barmɛn dugu minɛ. Balimaw ye Jehova waleɲuman lɔn sabu a y’u latanga ani k’u dɛmɛ u sera ka yɛlɛma.
George Young tagara dugu caaman na Berezil jamana na walisa ka kibaro diiman jɛnsɛn. A ye tɔnbolo kura dɔ sigi o jamana na ani a y’a daminɛ ka Kɔrɔsili Sangaso bɔ Pɔrtigɛkan na. Kalo damanin dɔrɔn kɔnɔ, a ye sɛbɛ 7000 ni kɔ bɛɛ di mɔgɔw ma. Sarah Ferguson ninsɔn diyara kosɔbɛ tuma min na balimacɛ George nana bɔ a ka denbayamɔgɔw ye. Kabi saan 1899, a tun be Kɔrɔsili Sangaso kalan. Nka a tun ma sababu sɔrɔ k’a yira ko a y’a yɛrɛkun di Jehova ma, a kɛtɔ ka batize jii la. Kalo damanin balimacɛ George senin kɔ, balimamuso Ferguson n’a deen naani sera ka batize.
“KA ALA BATO NI KISƐYA NI NINSƆNDIYA YE”
Bibulu Kalandenw ye yɛlɛmani minw kɛ u ka lajɛnw, waajuli baara ani lajɛnbaw koo la, o ye nɔɔ juman lo to u kan? Saan 1923, desanburu tile 15nan ka Kɔrɔsili Sangaso y’a fɔ ko: “A tɛ bari an na k’a ye ko kafodenw. . . ka limaniya barika bonyana. . . . An k’an yɛrɛ labɛn ka baara caaman kɛ tugun ani an ka to ka Ala bato ni kisɛya ni ninsɔndiya ye saan 1924 kuru bɛɛ la.”
Saan nata, o kɔrɔ 1924 tun bena kɛ saan kɛrɛnkɛrɛnnin ye Bibulu Kalandenw fɛ. A kalo caaman ye nin ye Betɛli balimaw tun be lɔli baara dɔ kɛra Sitatɛn Island, an ka sigiyɔrɔsoba gɛrɛfɛ Buruklini. O lɔli baara banna saan 1924 daminɛ na. O kɛra sababu ye ka an ka kelenya sabati ani ka kibaro diiman jɛnsɛn fɛɛrɛ kuraw sababu fɛ, an tun ma deli ka baara kɛ ni minw ye.
a Sisan o be weele ko Kerecɛnw ka ɲɛnamaya n’u ka waajuli baara: Lajɛnsɛbɛ.