1. Na masu kilai levu cava eda na dikeva?

DUA na iwiliwili levu ni lewe i vuravura era kila vinaka na Masu ni Turaga. Na masu kilai levu qo e cavuta sara ga na turaga o Jisu Karisito me ivakaraitaki vei ira na nona imuri. Qo e dua na masu titobu. Nida dikeva mada ga na imatai ni tolu na ka e cavuta ena nona masu, sa na matata vei keda e levu tale na ka e vakavuvulitaki ena iVolatabu.

2. Na cava e tolu na ka e vakavulica o Jisu me ratou masuta na nona tisaipeli?

² Ena itekitekivu ni nona masu, e vakavulici ira kina na rogoci koya o Jisu ena nona kaya: “Mo dou masu gona va qo: ‘Tama i keimami mai lomalagi, me vakarokorokotaki na yacamuni. Me yaco mai na nomuni Matanitu. Me caka na lomamuni e vuravura me vaka e caka tiko mai lomalagi.’” (Maciu 6:9-13) Na cava na ibalebale ni tolu na ka e cavuta qo?

3. Na cava e bibi meda kila me baleta na Matanitu ni Kalou?

³ Levu sara na ka eda sa vulica me baleta na yaca ni Kalou o Jiova. Eda sa vulica tale ga mai eso na ka e vauca na inaki ni Kalou, na veika e sa cakava oti, kei na veika e se vo me cakava ena vukuda na kawatamata. Ia na cava e vakaibalebaletaka o Jisu ena nona tukuna meda masu va qo: “Me yaco mai na nomuni Matanitu”? Na cava na Matanitu ni Kalou? Ena vakaitavi vakacava na Matanitu qo ena vakarokorokotaki ni yaca ni  Kalou? E veisemati vakacava na yaco mai ni Matanitu ni Kalou kei na vakayacori ni loma ni Kalou?

4. Na cava na Matanitu ni Kalou, o cei na kena Tui?

⁴ Na Matanitu ni Kalou e dua dina na matanitu e tauyavutaka sara ga na Kalou o Jiova, e digia tale ga na kena Tui. O cei na Tui ni Matanitu ni Kalou? O Jisu Karisito. Na itutu vakatui i Jisu e uasivia na veiliutaki kece vakatamata, sa rauta me vakatokai me “nodra Tui o ira na veiliutaki vakatui, e nodra Turaga tale ga o ira na veiliutaki vakaturaga.” (1 Timoci 6:15) Na kaukaua e tu vua e rawa ni cakava kina na ka vinaka ena sega ni cakava rawa e dua na iliuliu vakatamata, veitalia na vinaka ni nona sasaga.

5. Ena veiliutaki mai vei na Matanitu ni Kalou, ena vakilai e vei na kena lewa?

⁵ Ena veiliutaki mai vei na Matanitu ni Kalou? Ena rawarawa noda sauma na taro qo ke da kila na vanua e tiko kina nikua o Jisu. Eda kila ni a vakamatei ena kaunirarawa, oti e vakaturi. Dua na gauna lekaleka e muri sa qai lako cake i lomalagi. (Cakacaka 2:33) Koya gona, oya sara ga na vanua ena veiliutaki kina na Matanitu ni Kalou—mai lomalagi. Oya na vuna e vakatoka kina na Matanitu ni Kalou na iVolatabu me “Matanitu vakalomalagi.” (2 Timoci 4:18) Ena tiko mai lomalagi na Matanitu ni Kalou, ia ena lewai vuravura mai.—Wilika Vakatakila 11:15.

6, 7. Na cava ena Tui uasivi kina o Jisu?

⁶ Na cava ena Tui uasivi duadua kina o Jisu? Kena imatai, ni na sega ni mate rawa. Ni vakatauvatani Jisu na iVolatabu kei ira na tui vakatamata, e kaya me baleti Jisu ni “o koya ga e sega ni mate rawa, e tiko ena rarama e sega ni torovi rawa.” (1 Timoci 6:16) Kena ibalebale ni veika vinaka kece e vakayacora o Jisu ena tudei. Eda kila tale ga ni na vakayacora e levu sara na ka vinaka vei ira na nona tamata.

⁷ Vakasamataka mada na parofisai qo ni iVolatabu me baleti Jisu: “Ena sobuti koya na yalo i Jiova, na yalo ni vuku kei na yalomatua, na yalo ni ivakasala kei na kaukaua, na yalo ni kilaka kei na dokai Jiova. Ena marautaka me dokai Jiova. Ena  sega ni vakatulewa ena ka e raica e matana, se veivunauci ena ka e rogoca e daligana. Ena lewai ira vakadodonu na vakaloloma, ena veivunauci vakadodonu ena vukudra na yalomalumalumu e vuravura.” (Aisea 11:2-4) E tukuni ena veivosa qo ni na lewa mai vakayalololoma na kawatamata o Jisu, ena Tui yalododonu tale ga. Vakacava, o vinakata me liutaki iko e dua na iliuliu va qo?

8. O cei ena lai veiliutaki vata kei Jisu?

⁸ Qo tale e dua na itukutuku dina me baleta na Matanitu ni Kalou: Ena sega ni veiliutaki duadua o Jisu. Eso era na veiliutaki vata kei koya. Kena ivakaraitaki, a kaya vei Timoci na yapositolo o Paula: “Ke da vosota tiko ga, eda na veiliutaki vata tale ga vakatui.” (2 Timoci 2:12) Io, na Kalou sa lesi Paula, Timoci, kei na so tale na tamata yalodina mera lai veiliutaki vata kei Jisu ena Matanitu vakalomalagi. E vica era na lesi ena ilesilesi qo?

9. Lewe vica era na lai veiliutaki vata kei Jisu, ena gauna cava sa tekivu digitaki ira kina na Kalou?

⁹ Eda sa dikeva ena Wase 7 ni ivola qo ni a vakavuna na Kalou me raivotutaka na yapositolo o Joni na “Lami [Jisu Karisito] ni tucake tu e Ulu i Saioni [nona itutu vakatui mai lomalagi], era tucake vata tu kei koya e 144,000, e volai e yadredra na yacana kei na yaca i Tamana.” O cei o ira na le 144,000 qo? E sauma vei keda o Joni: “Era muria tiko ga na Lami se mani vanua cava e lako kina. Era voli mai ena kedra maliwa na kawatamata mera isevu vua na Kalou kei na Lami.” (Vakatakila 14:1, 4) Io, qo o ira na imuri yalodina i Jisu Karisito era digitaki sara ga mera veiliutaki vakatui vata kei koya i lomalagi. Nira sa na vakaturi mai na mate mera lai bula i lomalagi, era na lai tomani Jisu mera “liutaka na vuravura.” (Vakatakila 5:10) Tekivu mai na nodratou gauna na yapositolo na nona sa digia tiko eso na lotu Vakarisito yalodina na Kalou mera lewena na ilawalawa le 144,000.

10. Na cava eda kaya kina ni ituvatuva vakayalololoma na nona digitaki o Jisu kei ira na le 144,000 mera lewa mai na kawatamata?

¹⁰ E ituvatuva vakayalololoma na nona digitaki o Jisu kei ira na le 144,000 mera lewai keda mai na kawatamata. Ena vuku ni cava? E sega ni vulagi o Jisu ena ivakarau ni bula vakatamata,  e sega tale ga ni lecava na rarawa eda dau sotava. E kaya o Paula me baleti Jisu: “E sega ni noda bete levu o koya e sega ni nanuma na noda malumalumu, o koya ga e vakatovolei ena ka kece me vakataki keda, ia e sega ni bau ivalavala ca.” (Iperiu 4:15; 5:8) Era sotava tale ga na veika dredre o ira na veiliutaki vata kei koya nira se bula voli kina vakatamata. Kena ikuri, era sa vakila kece na dredre ni bula ivalavala ca kei na tauvimate. Sega ni vakabekataki ni nodra veiliutaki ena vakilai kina na veinanumi kei na veikauaitaki!

11. Na cava a kaya o Jisu ni dodonu me ratou masulaka na nona tisaipeli me baleta na loma ni Kalou?

¹¹ Ena gauna e kaya kina o Jisu mera masulaka na nona tisaipeli me yaco mai na Matanitu ni Kalou, a kaya mera masulaka tale ga me caka na loma ni Kalou “e vuravura me vaka e caka tiko mai lomalagi.” E tiko mai lomalagi na Kalou, eda kila tale ga nira dau vakayacora na lomana na nona agilosi yalodina. Ia eda vulica ena Wase 3 ni ivola qo ni a sega ni cakava na loma ni Kalou e dua na agilosi, lai temaki rau tale ga o Atama kei Ivi me rau ivalavala ca. Eda na vulica ena Wase 10 eso tale na ka e tukuna na iVolatabu me baleti koya na agilosi ca oya, eda sa mai kila nikua me o Setani na Tevoro. A vakatarai o Setani kei ira na agilosi era sa digia mera muri koya—era vakatokai mera timoni—mera tiko vakalailai tale mai lomalagi. Kena ibalebale oya ni sega ni o ira kece mai lomalagi ena gauna oya era vakayacora tiko na loma ni Kalou. Ia e veisau ena gauna sa tekivu lewa kina na Matanitu ni Kalou. Sa yavala na Tui lumuti vou o Jisu Karisito me vala kei Setani.—Wilika Vakatakila 12:7-9.

12. Cava e rua na ka bibi a yaco e vakamacalataki ena Vakatakila 12:10?

¹² Qo na veika e yaco me vaka e parofisaitaki: “Au rogoca sara e dua na domolevu mai lomalagi, e kaya: ‘Raica! E sa veivakabulai na Kalou! E kaukaua dina ga o koya! Sa tauyavu na nona Matanitu! Sa tekivu lewa na nona Karisito ni sa kolotaki sobu o koya [Setani] e dau beitaki ira na tacida, o koya e dau beitaki  ira ena siga kei na bogi ena mata ni noda Kalou!’” (Vakatakila 12:10) O raica rawa e rua na ka bibi e tukuni ena tikinivolatabu qo ni yaco? Kena imatai, sa tekivu lewa na Matanitu ni Kalou ena veiliutaki i Jisu Karisito. Kena ikarua, sa kolotaki sobu mai vuravura o Setani ni sa sega nona tikina mai lomalagi.

13. Na cava e yaco ni sa kolotaki mai lomalagi o Setani?

¹³ Na cava e vakilai ena vuku ni rua na ka e yaco qo? Me baleti lomalagi, eda wilika: “O koya gona, moni marau na lomalagi kei kemuni na tiko kina!” (Vakatakila 12:12) Io, era marau na agilosi yalodina mai lomalagi ni sa yali mai kea o Setani kei ira nona timoni, sa ra tawani lomalagi ga o ira na yalodina vua na Kalou o Jiova. Era veiyaloni ra qai vakila na vakacegu dina. Sa qai vakayacori na loma ni Kalou mai lomalagi.

14. Na cava e yaco ni sa kolotaki sobu e vuravura o Setani?

¹⁴ Vakacava o vuravura? E kaya na iVolatabu: “Drau na rarawa na vuravura kei na wasawasa, ni sa lako sobu vei kemudrau na Tevoro, e cudru vakalevu, ni kila tiko ni sa lekaleka nona gauna.” (Vakatakila 12:12) Dua na ka na cudru nei Setani ni sa kolotaki laivi mai lomalagi, sa lekaleka tale ga na nona gauna. Na levu ni nona cudru e sa mai vakavuna kina e levu sara na “rarawa” e vuravura. Eda na vakadeuca na veika “rarawa” qo ena wase e tarava. Ia me vaka ni sa kolotaki e vuravura o Setani qai vakavuna e levu sara na “rarawa,” e rawa nida taroga: Na cava ena vakayacora na Matanitu ni Kalou me caka kina na loma ni Kalou e vuravura?

15. Na cava na loma ni Kalou me baleta na vuravura?

¹⁵ Nanuma tiko na inaki taumada ni Kalou me baleta na vuravura. O vulica qo ena Wase 3. A vakaraitaka mai Iteni na Kalou ni a nona inaki taumada me parataisi na vuravura qo, ra qai bula tawamudu kina na tamata yalododonu. E qai vakavuna o Setani me rau ivalavala ca o Atama kei Ivi, qo e vakaleqa sara ga na vakayacori ni loma ni Kalou e vuravura, ia e sega ga ni vakaseva. Se loma ni Kalou tiko ga mera ‘taukena na vuravura o ira na yalododonu, mera bula tawamudu kina.’ (Same 37:29) Ena vakayacora qo na Matanitu ni Kalou. Ena sala cava?

16, 17. Na cava e tukuna vei keda na Taniela 2:44 me baleta na Matanitu ni Kalou?

 ¹⁶ Vakasamataka mada na parofisai e volai ena Taniela 2:44. E kaya: “Ena nodra gauna na tui oya ena vakarautaka na Kalou ni lomalagi e dua na matanitu ena sega sara ni vakarusai. Ena sega ni soli na matanitu qo vua e dua tale na tamata. Ena vurumemeataka, ena vakawabokotaki ira na veimatanitu kece qori, ena tu ga me tawamudu.” Na cava eda vulica eke me baleta na Matanitu ni Kalou?

¹⁷ Kena imatai, e tukuna vei keda ni na basika na Matanitu ni Kalou “ena nodra gauna na tui oya,” se gauna era veiliutaki voli kina na veimatanitu vakatamata. Kena ikarua, e tukuna vei keda ni na veiliutaki me tawamudu na Matanitu ni Kalou. Ena sega ni vakavuai rawa se me sosomitaki tale. Kena ikatolu, eda raica eke ni na vala na Matanitu ni Kalou kei na veimatanitu e vuravura. Ena qaqa na Matanitu ni Kalou. Sa na yaco me matanitu duadua ga e lewa mai na kawatamata. Ena vakarurugi na kawatamata ena matanitu vinaka duadua era dau tatadrataka voli.

18. Na cava na yaca ni iotioti ni ivalu me na vakasota kina na Matanitu ni Kalou kei na veimatanitu e vuravura?

¹⁸ E levu sara na ka e vakamacalataka na iVolatabu me baleta na iotioti ni ivalu oya, me na vakasota kina na Matanitu ni Kalou kei na veimatanitu e vuravura. Kena ivakaraitaki, e tukuna ni gauna sa na voleka kina na ivakataotioti, era na qai vakatetea na lasu na yalo velavela mera vakacalai ira kina “na tui kei vuravura.” Na cava na nodra inaki? Me “vakasoqoni ira ina ivalu ni siga levu ni Kalou Kaukaua Duadua.” Era na vakasoqoni mai na tui e vuravura “ina vanua e vakatokai ena vosa vakaIperiu o Amaketoni.” (Vakatakila 16:14, 16) Ena vuku ni veika e tukuni ena rua na tikinivolatabu qo, e vakatokai kina na iotioti ni nodrau vakasota na veimatanitu e vuravura kei na Matanitu ni Kalou me ivalu na Amaketoni.

19, 20. Na cava e sega ni caka tiko kina e vuravura ena gauna sara ga qo na loma ni Kalou?

¹⁹ Na ka vinaka cava ena rawata na Matanitu ni Kalou ena  ivalu na Amaketoni? Vakasamataka tale mada na loma ni Kalou me baleta na vuravura. E loma ni Kalou me parataisi o vuravura, mera tawana ga na tamata uasivi era yalodina ena nodra qaravi koya. Ia na cava e sega ni yaco tiko kina ena gauna sara ga qo? Kena imatai, eda se bula ivalavala ca tiko na tamata, oya na vuna eda tauvimate kina, da mate yani. Ia eda vulica ena Wase 5, ni mai mate ena vukuda o Jisu me rawa nida bula tawamudu. De dua o rawa ni nanuma na veivosa e volai ena Kosipeli i Joni. E tukuni kina: “Na levu ni nona lomani vuravura na Kalou e solia kina na Luvena e duabau ga e bulia, mera kua ni rusa kina o ira na vakaraitaka nodra vakabauti koya, mera rawata ga na bula tawamudu.”—Joni 3:16.

²⁰ E dua tale na vuna e sega ni vakayacori tiko kina nikua na loma ni Kalou oya ni levu era via cakava ga na ka ca. Era lasu, era veidabui, era vakayacora tale ga e levu na ivalavala vakasisila. E sega ni lomadra mera vakayacora na loma ni Kalou. O ira na cakava na veika torosobu vaka qo era na vakarusai ena ivalu ni Kalou na Amaketoni. (Wilika Same 37:10.) Ia e dua tale na vuna e sega ni vakayacori tiko kina e vuravura na loma ni Kalou, oya na ivakarau ni veiliutaki ni matanitu vakatamata. Levu na matanitu e voravora na nodra veiliutaki, so e rui malumalumu na nodra vakatulewa, eso tale e nodra cakacaka ga na veidabui. E tukuna vakamatata na iVolatabu: “Ena gauna kece era veiliutaki kina na tamata e tini ga ina leqa.”—Dauvunau 8:9.

21. Na cava ena cakava na Matanitu ni Kalou me caka kina e vuravura na loma ni Kalou?

²¹ Ni oti na Amaketoni, sa na dua ga na matanitu e liutaka na kawatamata, na Matanitu ni Kalou. Na Matanitu oya ena vakayacora na loma ni Kalou, ena kauta tale ga mai e levu sara na ka ni veivakalougatataki. Me kena ivakaraitaki, ena vakatikitikitaki Setani kei ira na nona timoni. (Vakatakila 20:1-3) Sa na qai yaga vei ira na tamata talairawarawa na isoro i Jisu, sa na sega tale kina ni dua e tauvimate se mate. Sa na rawa ni bula tawamudu na tamata yadua ni sa na veiliutaki na Matanitu ni Kalou. (Wilika Vakatakila 22:1-3.) Ena veisautaki o vuravura  me parataisi. Ena sala qo ena qarava sara tiko ga kina na Matanitu ni Kalou na vakayacori ni loma ni Kalou e vuravura kei na kena vakarokorokotaki na yaca ni Kalou. Na cava e kena ibalebale qo? Ena veiliutaki ni Matanitu ni Kalou, ena yaco na gauna mera na vakarokorokotaka na yaca i Jiova na tamata kece era bula e dela i vuravura.

22. Eda kila vakacava ni se sega ni yaco mai na Matanitu ni Kalou ni tiko e vuravura o Jisu, se gauna ga e lesu kina i lomalagi?

²² Na nona tukuna vei ira nona tisaipeli o Jisu mera masuta “me yaco mai na nomuni Matanitu” e dusia ni se sega ni yaco mai na Matanitu ni Kalou ena gauna oya. A veiliutaki ena gauna ga e lesu kina i lomalagi o Jisu? Sega, baleta ni rau tukuna ruarua o Pita kei Paula ni a vakayacori vei Jisu na parofisai e cavuti ena Same 110:1 ni sa vakaturi oti. E tukuna na Same oya: “E tukuna o Jiova vua na noqu turaga: ‘Dabe ena ligaqu imatau me yacova niu biuti ira na kemu meca me itutu ni yavamu.’” (Cakacaka 2:32-35; Iperiu 10:12, 13) Kena ibalebale, e taura toka e dua na gauna me qai veiliutaki na Matanitu ni Kalou.

23. (a) Tekivu veiliutaki ena gauna cava na Matanitu ni Kalou? (b) Na cava ena veivosakitaki ena wase tarava?

²³ E vakacava na balavu ni gauna oya? Ena ika19 kei na ika20 ni senitiuri, sa qai matata mai vakamalua ina dua na ilawalawa era dau vulica vagumatua na iVolatabu ni gauna oya ena cava ena yabaki 1914. (Raica eso tale na kena ivakamacala ena iKuri,  tabana e 215-218.) Na veika e yaco e vuravura me tekivu mai na 1914 e vakadeitaka ni a donu vinaka na gauna e vakatakilai ina ilawalawa qo e dau vulica vagumatua na iVolatabu. Na yaco ni parofisai ena iVolatabu e dusia ni tekivu veiliutaki vakatui o Karisito ena 1914, sa tekivu veiliutaki tale ga mai lomalagi na Matanitu ni Kalou. O koya gona, eda bula tiko qo ena ‘gauna lekaleka’ e se vo vei Setani. (Vakatakila 12:12; Same 110:2) Eda rawa ni tukuna ena nuidei ni dua ga na gauna qo ena yavala kina na Matanitu ni Kalou me mai cakava na loma ni Kalou e vuravura. Vakacava, e itukutuku rogorogo vinaka oya vei iko? O vakabauta ni dina? O na raica ena wase tarava ni qo dina na veika e tukuna na iVolatabu.