E sega ni dau lewai koya vinaka na luvemu yabaki ono. Ke vinakata e dua na ka, me soli sara ga vua! Ke vakacudrui, so na gauna e dau vosavosa. De o na vaqaqa, ‘Dau va ga qo na nodra ivakarau na gone? Ena qai vinaka ni toso na gauna, se kena gauna qo meu vakavulici koya me lewa matau?’

Sega ni vakabibitaki ena ivakarau ni bula nikua na lewa matau. E vola o Dr. David Walsh: “Nida bula tu ena vuravura e dau raici kina vakamamada na ka, era uqeti na gone kei na uabula mera cakava ga na ka era vinakata. Se mani veivakasalataki e dua na kenadau se dua e veivakaisini, levu na gauna ena tautauvata ga na ka era kaya, oya meda muria ga na lomada.” *

Bibi mera vakavulici nira se gone. Ena dua na vakadidike se vakayacori dede tiko mai, a soli vei ira na gone yabaki va e dua na kakana kamica na marshmallow, qai tukuni vei ira nira rawa ni kania ena gauna ga ya, se ra wawa vakalailai me qai soli e dua tale me nodra icocovi ni vosota. E muri nira sa lai tuvaitutu na gone yabaki va era a lewa matau, e vinaka cake sara nodra bula vakayago, nodra veimaliwai kei na nodra veika ni vuli ni vakatauvatani kei ira na kena vo.

Rawa ni ca vakalevu ke ra sega ni vakavulici mera lewa matau. Era kaya na dau vakadidike ni rawa ni lewa na cakacaka ni nona mona e dua na gone na veika sara ga e vulica. E vakamacalataka o Dr.  Dan Kindlon na kena ibalebale, “ke da vakamenemenei ira vakalevu na luveda, da qai sega ni vakavulici ira mera dau wawa, ra kua ni vakaceguya totolo na lomadra, ra valuta tale ga na veitemaki, ena dredre me cakacaka nodra mona mera vakaitovotaka na itovo eda nanuma nira rawa ni bulataka.” *

Mo ivakaraitaki. O dau lewa matau? Dau raica o luvemu ni o cudru ena gauna e osooso sara tu ga kina na gaunisala, o suguraki iko ga yani ena dua na iyatu laini ena sitoa, se o curu takoso nira veivosaki tiko eso? E vola o Kindlon: “Na sala vinaka duadua mera vakavulici kina na luveda mera lewa matau, oya meda ivakaraitaki sara ga.”—iVakavuvuli vakaivolatabu: Roma 12:9.

Vakaraitaka vua na ka e rawa ni sotava. Mo vakavulici luvemu me veiganiti kei na nona yabaki, qai vakaraitaka vua ni tiko na yaga ni nona sega ni muria na lomana, tiko tale ga na ca ni nona muri lomana. Kena ivakaraitaki, ke dua e vakacudrui koya, vukei koya me vakasamataka qo: ‘Ena dua na kena yaga keu sauma lesu? E tiko na ka au rawa ni cakava meu walia kina—deu rawa ni wiliwili me yacova na tini me ruru kina noqu cudru? Se vinaka meu lako tani ga mai kina?’—iVakavuvuli vakaivolatabu: Kalatia 6:7.

Uqeti koya. Dau vakacaucautaki luvemu ke lewa matau. Tukuna vua ni sega ni ka rawarawa nona saga me kua ni cakava na ka ga e vinakata, ia e ivakaraitaki ni nona kaukaua qori! E kaya na iVolatabu: “E vaka na koro e botei ni sega na kena bai, na tamata e sega ni lewa vinaka na nona cudru.” (Vosa Vakaibalebale 25:28) Ia “e vinaka o koya e berabera ni cudru, e ca na tamata qaqa.”—Vosa Vakaibalebale 16:32.

Vakatovotovo. Tuvanaka eso na ka ni qito kei na vakatasuasua me kilai kina na cava ena cakava, se me vakatulewa vakacava se so na kena e tautauvata. Veitalanoataka eso na ka e dau rawa ni yaco dina, qai vakatasuasuataki na veika e rawa ni yaco kina, me laurai e vinaka se ca. Me bulabula na vakatasuasua: E rawa ni vakayagataki na matakau e tauri e liga me qai vosa tiko, na droini, se so na iwalewale e taleitaki, era rawa tale ga ni vuli kina. Me nomu inaki mo vakavulici luvemu me lewa matau, me kua ni cakava na ka ga e vinakata.—iVakavuvuli vakaivolatabu: Vosa Vakaibalebale 29:11.

Dau vosovoso. E kaya na iVolatabu ni “ka lialia e vauci e lomana na gone.” (Vosa Vakaibalebale 22:15) Kua ni namaka me lewa matau vakasauri o luvemu. E kaya na ivola Teach Your Children Well: “Ena taura toka na gauna, so na gauna ena lewa matau, so tale na gauna ena sega, oti sa na qai vinaka tale.” Ia qori e dua na sasaga yaga. E kaya tale na ivola qo: “Na gone e dau vosota ena rawa ni lewai koya matau me kua ni vakayagataka na wainimate gaga ni yabaki 12 se veiyacovi ni yabaki 14.”