Na cava o vakavulici kina ni o se itabagone?

Au vakavulici mai koronivuli ena bula vakaidewadewa, ia sega ni dua e vakamacalataka na itekitekivu ni bula. Na gauna rau lotu Taoisi kina na noqu itubutubu, au dau vakarogoci ira na dauveivakavulici ena nodrau lotu, au dau vakatarogi ira tale ga ena levu na taro. So ga na isaunitaro au lomavakacegu kina.

Cava o daunifika kina?

Niu se qai tekivu vuli, au dau taleitaka na fika, me yacova mada ga noqu sa dewa yani ena univesiti. Au makutu gona na vulica na veika me baleta na fika, kena wasei kei na ka e nanumi ni cakacakataki na veika vakafika. E talei qai uasivi vei au na ivakadinadina leleka e dau kune ena veika e dikevi vakafika.

O taleitaka vakacava na iVolatabu?

E tekivu vuli iVolatabu kei ira na iVakadinadina i Jiova ena 1978 na watiqu o Jinghuei, so na gauna au dau vuli tale ga. Keirau vakaitikotiko e Merika ena gauna qori. Se qai rawata ga o koya e dua na koroi levu duadua ena veika vakasaenisi na physics, na gauna qori au se vulica tiko kina na veika vakafika ena dua na univesiti e Indiana na Purdue University.

Cava nomu rai me baleta na iVolatabu?

Au qoroya na itukutuku ni kena vakarautaki na vuravura meda bula kina. E matata dina na ivakamacala ni ono na iwasewase ni bulibuli ena iVakatekivu, e donu vinaka salavata kei na kena ivakadinadina,  sega ni vaka na itukuni makawa. * Ia e vica vata na yabaki au sega tiko ga kina ni vakabauta na Dauveibuli.

Na vuna?

E va qo noqu rai, keu vakabauta ni bula tiko na Dauveibuli, au sa na cakitaka noqu vakabauta niu se itabagone, qo na kena vakavulici ena lotu Taoisi ni sega na Kalou, se Dauveibuli.

Cava e veisautaka nomu rai?

Na levu ga ni noqu vakasamataka na itekitekivu ni bula, au vakadeitaka kina ni sa bau vereverea dina me vakamacalataki na imatai ni ibulibuli. Kena ivakaraitaki, ke buli koya ga vakataki koya e dua na ka bula, ena vinakati na itukutuku ni kena ibulibuli e tiko ena loma ni sela somidi na gene, kei na ituvatuva e muria me vakatotomuri kina na kena ibulibuli. Ena vinakati tale ga ena dua na sela na gacagaca lalai me rawa ni buli tale kina na sela vou, vaka kina na sala kei na idusidusi ni nona vakayagataka na kaukaua e tiko vua. Vakacava, ena rawati na veika vereverea kece qori ena dua na ka mate? Niu daunifika, sa sega tu ga ni donu qori vei au. E sega sara ga ni vakamacalataki kina vakavinaka na kena muri e dua na ituvatuva ni veibuli.

Na cava e uqeti iko mo dikeva vinaka kina na nodra vakabauta na iVakadinadina i Jiova?

E sega ni dei noqu vuli kei ira na iVakadinadina, ia au qai tauvimate ena 1995 niu a gole i Taiwan, au vinakata kina vakalevu na veivuke. E se tiko mai Merika o watiqu, qai veivosakitaka ga kei na iVakadinadina i Jiova e Taiwan mera vukei au. Nira mai sikovi au, ra raica votu noqu oca, niu dabe voli ga e tautuba ni sega na loga e lala. E kauti au sara e dua na iVakadinadina meu lai vakacegu ina dua na otela. E mai sikovi au tiko ga, oti qai kauti au ina dua na valeniwai meu qaravi kina.

E uqeti au na nona veikauaitaki dina, au qai vakasamataka nodra dau vinaka na iVakadinadina i Jiova ina noqu vuvale ena so tale na gauna. Au sa qai raica nira duidui sara ena vuku ni nodra vakabauta. Au tomana gona noqu vulica na iVolatabu kei ira, au qai papitaiso ena yabaki e tarava.

E veisaqasaqa na nomu vakabauta kei na nomu cakacaka?

Sega sara ga! Ena vica tiko ga na yabaki qo au vakarautaka kina eso na veika vakafika me tokona nodra cakacaka na saenitisi nira vulica tiko na itukutuku ni keda ibulibuli era maroroi tu ena loma ni sela somidi. Na nodra vulica qori era kila kina na veika me baleta na noda bula kei na keda ibulibuli, au qoroya kina na nona vuku na Dauveibuli.

Vakamacalataka mada e dua na kena ivakaraitaki.

Vakasamataka ga ni vakatubukawa e dua na ka bula. So na manumanu somidi se sela me vaka na amoeba, era sega tu ni kilai na kena mataqali e tagane se yalewa. Ni dua ga na sela e tiko ena mataqali ibulibuli va qori, ena saga gona me vakatotomuria na kena ibulibuli, wili kina na kena itukutuku matailalai sa qai tawase me vakawa kina. E vakatokai qori me asexual reproduction. Ia e levu ga na manumanu kei na kau era dau vakatubukawa nira tiko na kena yalewa kei na tagane. Cava mada e vakasakiti kina na kena qori?

E vakasakiti dina nodra vakatubukawa eso na manumanu somidi nira vakatotomuria ga na kedra ibulibuli, sega tale ga ni macala sa vakacava na dede ni nodra cakava tiko qori. Cava gona me tukuni kina ni na rawati duadua ga na vakatubukawa ni rau vauci vata e rua na ka? E vereverea dina na kena vauci vata e veimama na itukutuku ni kena ibulibuli o tagane, veimama tale ga o yalewa, qai dredre nodra vakamacalataka na daunisaenisi era vakadikeva na bula vakaidewadewa. Na noqu rai me baleta na itukutuku qori, e dusia ga na vuku ni Kalou.