MƐ GĚGÉ wɛ tuun tan e ɖɔ ɖɔ è xwe Jezu nyi yatín wú, bo hu i ɖo ajotɔ́ we tɛ́ntin é. (Mat. 27:35-38) É ɖo mɔ̌ có, mɛɖé lɛ́ lin ɖɔ, ɖɔ e Biblu ɖɔ ɖɔ è sɔ́ nǔ nú cyɔ Jezu tɔn bo ɖi dó yɔdo ɖé mɛ é kún sɔgbe ó.—Mak. 15:42-46.

Akɔwé ɖěɖěe mɔ xó ɖɔ dó wɛnɖagbewéma lɛ́ wú lɛ́ é ɖé lɛ́ lin ɖɔ é ná vɛ́ wǔ ɖɔ è ní ɖi mɛ e è hu é ɖé ɖo ali e sɔgbe é nu, káká bɔ é ná wá nyí ɖɔ yɔdo mɛ wɛ è ná wá ɖi i dó. É nyɔ́ wa ɔ, yě lin ɖɔ è nɔ wa nǔ ɖo ali e gbɔn vo é nu xá mɛ ɖěɖěe è ɖɔ ɖɔ yě nyí dǎkaxotɔ́ bɔ è hu yě lɛ́ é. Xójlázɔ́watɔ́ Ariel Sabar tínmɛ nǔ e wú mɛɖé lɛ́ nɔ lin mɔ̌ é dó xójláwéma Smithsonian mɛ; é ɖɔ: “Mɛ kíká nyi aklúzu jí ɔ, tó ɖé wɛ é nyí, bɔ è nɔ dɔn nú gběvún e ɖo to ɔ mɛ lɛ́ é, bɔ akɔwé ɖé lɛ́ ɖɔ ɖɔ é hwɛ́n tawun ɖɔ è ní lin ɖɔ Hlɔ̌manu lɛ́ ná wa nǔ xá mɛ mɔ̌hun lɛ́ kpó yɛ̌yi kpó, káká bo ɖi yě ganjí dó yɔdo mɛ.” Hlɔ̌manu lɛ́ nɔ ba ná kɔ́n wi dǎkaxotɔ́ énɛ́ lɛ́ e è ɖó hwɛ ná é tɔn bǐ mlɛ́mlɛ́. Énɛ́ wú ɔ, hwɛhwɛ ɔ, yě nɔ jó cyɔ yětɔn dó nyi atín ɔ wú, bónú gběkanlin lɛ́ ná ɖu. Énɛ́ gúdo ɔ, è nɔ wá bɛ́ wǔjɔnú yětɔn e kpo lɛ́ é nyi yɔdo kpaa ɖé mɛ kpowun.

Amɔ̌, dobanúnǔ dokunkun tɔn lɛ́ ɖe nǔ ɖěvo xlɛ́, bɔ é gbɔn vo bo kúnkplá Jwifu e è hu é ɖé lɛ́ sín xú lɛ́. Ðo 1968 ɔ, è wá mɔ nya e è hu ɖo xwe kanweko nukɔntɔn ɔ mɛ é ɖé sín xú lɛ́. Xwédo Jwifu lɛ́ tɔn ɖé sín yɔdo mɛ wɛ è mɔ ɖe, ɖo malínmálín dó Jeluzalɛ́mu. Nǔ e mɛ xú nɔ nɔ é ɖé mɛ wɛ è wá mɔ xú tɔn lɛ́ ɖe. Afɔgbɛnnuxú ɖokpó ɖo xú énɛ́ lɛ́ mɛ. Hǔnjɛ́n e ɖó santimɛ́tlu 11,5 é ɖé wɛ è zán dó xwe afɔgbɛnnu ɔ dó atín wú. Sabar ɖɔ: “Nya e nɔ nyí Yehochanan é sín afɔgbɛnnuxú wɛ, bɔ énɛ́ nyí kúnnuɖenú ɖé, bo xlɛ́ ɖɔ tan e ɖo wɛnɖagbewéma lɛ́ mɛ, bo ɖɔ ɖɔ è ɖi Jezu dó yɔdo ɖé mɛ é sixú nyí nǔgbó.” È ná ɖɔ ɔ, “afɔgbɛnnu Yehochanan tɔn nyí kúnnuɖenú nya e è hu ɖo Jezu hwenu, bɔ Hlɔ̌manu lɛ́ yí gbe, bɔ è ɖi i lěe è nɔ ɖi Jwifu ɖé gbɔn é tɔn ɖé.”

Linlin vovo wɛ mɛ lɛ́ sixú nɔ ɖó dó nǔ e afɔgbɛnnuxú énɛ́ xlɛ́, bɔ é kúnkplá lěe Jezu nɔ ɖo yatín ɔ wú é wú. Amɔ̌, nǔ e za wě é wɛ nyí ɖɔ è ɖi alǎnnúwatɔ́ e è hu é ɖé lɛ́ ganjí, bɔ é nyí yɔdo kpaa ɖé mɛ wɛ è bɛ́ yě kɔn nyi kpowun ǎ. É ɖo wɛn ɖɔ, ɖɔ e Biblu ɖɔ ɖɔ è sɔ́ Jezu sín cyɔ dó yɔdo e wlí yɛ̌yi é ɖé mɛ é sɔgbe. Kúnnuɖenú lɛ́ nɔ gǔdo nú ɖɔ e Biblu ɖɔ ɖɔ è sɔ́ nǔ nú cyɔ Jezu tɔn, bo ɖi dó yɔdo ɖé mɛ é.

Tají hú gǎn ɔ, Jehovah ko ɖɔ ɖ’ayǐ ɖɔ è ná ɖi Jezu dó nya dɔkunnɔ ɖé sín yɔdo mɛ; gɔ́ ná ɔ, mɛ ɖěbǔ sixú glɔ́n ali nú xó Mawu tɔn, bónú é gɔn jijɛnu ǎ.—Eza. 53:9; 55:11.