ATUN TE MAEKATIN

Te Bwaitingako—E Kamamate ke E Aki Karuanikai?

E a rangi ni korakora te bwaitingako n te aonnaba ni boong aikai. * E kona n ongoraeaki ni katanoata ao n noraki ni booki, birim, anene ao maekatin, n ikotaki naba i aon terewitin, taiani keim n te kaombiuta, tareboon aika uouotaki, kukune aika boou riki tabeua aika kona n uouotaki, atureti aika kakawaraki n te Internet ao ai taamnei aika kakanakoaki iai. E taraa n ae e a riki te bwaitingako bwa ai te katei ae bwabwainaki. A rangi n rawata riki aomata n taabo aika bati aika a kabanei angiin aia tai ni matakuakina te bwaitingako n taai aikai nakon taai ake rimoa.​—Nora te bwaoki ae  “Koaua ni Kaineti ma te Bwaitingako.”

E boni bibitaki naba tein te bwaitingako. E korea ae kangai Professor Gail Dines: “A a rangi n riao kammairan taamnei ni boong aikai are a iangoaki ngkoa bwa a aki raraoi, ma ngkai e a riki te bwaitingako bwa te bwai ae riai.”

Tera am iango ni kaineti ma bitaki aikai? E koaua bwa e aki karuanikai te bwaitingako ngkai bon te bwai ae a kukurei ni karaoia aomata ke e kamamate? E taku Iesu: “Kainnamwarake aika raraoi a karikii uaaia aika raraoi, ma kaai aika bubuaka a karikii uaaia aika bubuaka.” (Mataio 7:17) Tera mwin te bwaitingako? Ibukin ukerani kaekaana, ti na maroroakin titiraki aika rangi ni kakawaki iai.

 Tera aron rotakia aomata n te bwaitingako?

AIA TAEKA TAAN RABAKAU: E kona n tautoronaki n te aro ae riao te aomata n te bwaitingako, ma tabeman taokita ao taani kakaae a kabotaua ma te kamanging ae te crack cocaine.

E taekina ae kangai Brian * are e rangi ni korakora irouna tangirani matakuakinan te bwaitingako n te Internet: “Bon akea te bwai ae kona ni katoka arou aei. I namakinna bwa titeboo ma I mii. I kona n ae I ruru ao e maraki atu. I kabokorakora ni katoka arou aei ma i nanon ririki aika imwina riki I bon teimatoa naba n tautoronaki iai.”

A aki toki ni karabai aroia aomata ake a kariaia tautoronakia n te bwaitingako. A kakarabai aia waaki ao a bwabwaina te kewe. Ti aki kubanako ngkai a bati aika a namakinna bwa a katekaaki, a maamaa, a raraoma, a rawawata ao a un. N taai riki tabeua, a kona naba ni karikirakea te kani bakabureiia. E taku Serge are e kuri ni katoabong n ananai taamnein taiani bwaitingako n te Internet ao ni karin n ana tareboon ae uouotaki: “I kabanea riki au tai i bon ibukiu ao n tabeaianga naba iai. I namakinna bwa ai bon akea manenau, I bwainrang, I katekaaki ao n reketaati iai. I rangi ni maamaa ao ni maaku ni kakaaea buokau.”

E kona n rotakibuaka temanna i mwin taraan te bwaitingako, e ngae naba ngke tii i nanon te tai ae uarereke ke e manennanti n noraki. E taekina ae kangai Dr.Judith Reisman are e kaira te waaki ni kakaae i aon te bwaitingako ngke e kakoauaa aei i mataia kaain te komete n te U.S: “A nimta ao ni bita te iango taamnein te bwaitingako aika noraki ao n rotaki iai ara namakin, n te aro are e a karina ni kauekea te chemical i nanon ara kaburoro ae tabe ma te ururing are e kangaanga ke e aki kona ni kamaunaaki man te iango.” E taku Susan ae 19 ana ririki are e karina n nora te bwaitingako n atureti aika kakawaraki n te Internet: “A a nim taamnei akanne n au iango. A kona naba n tei n au iango n akea ataakina irou. I namakinna bwa kaanga I a aki kona ni kanakoi.”

TE BWAI AE KAKAWAKI: E tautoronia aomata te bwaitingako ao e karuanikaia naba maiuia.​—2 Betero 2:19.

Tera aron rotakia utu n te bwaitingako?

AIA TAEKA TAAN RABAKAU: “E karaureia taanga ao n urui utu te bwaitingako.”​—The Porn Trap, ae koreaki iroun Wendy ao Larry Maltz.

A raure taanga ni mare ao a uruaki utu n te bwaitingako ibukini

▪ Kerikaakin onimakinaia taanga i marenaia, aia iraorao ae kaan ao aia tangira.​—Taeka N Rabakau 2: 12-17.

▪ Karikirakean te bangaomata, namakinan te riribai ao akeani kukureia irouia buuia.​—I-Ebeto 5:​28, 29.

▪ Korakoran iaiangoan ao bwaruan te wene ni bure.​—2 Betero 2:14.

▪ Aia kairoro te koraki ake a matakuakini bwaai ni kariri nakon aaro ni wene n taanga aika aki riai nakoia buuia.​—I-Ebeto 5:​3, 4.

▪ Karikirakean iaiangoan te wene ni kimoa ao karaoana.​—Mataio 5:28.

A tuangaki taanga ni mare n te Baibara bwa a na  aki “babakanikawai” i marenaia. (Maraki 2:​16, BK) Te wene ni kimoa bon te aeka ni babakanikawai teuana ae kona ni karekea te rawawata n nano n te mare ike e a kona n riki iai te raurenako ke te buuraure. Ao n te aro anne, a a karawawataaki ataei n te mare ae uruaki.

A kona naba ni karawawataaki ataei ngkana a nora te bwaitingako. E kabwarabwaraa ni kangai Brian are e taekinaki mai moa riki: “Ngke tao ai tebwina au ririki, I a karina naba n nori ana maekatin tamau aika iai taamnein te bwaitingako iai ngke ti ikaraaba. I a moanna ni kakarabaai ni mataku iai, ao I aki ota raoi bwa e aera ngkai e anaaki nanou nakon taamnei akanne. Anne te bwai ae moani karekea arou ae karuanikai are ai bon iriau ni karokoa I a ikawai.” E oti man taiani kakaae bwa e kona naba te bwaitingako ni kariria aika ikawai n aia bong n ataei nakon te wene ni bure ao a kona naba ni karikirakea tangiran te wene ni bure ma aomata aika kakaokoro, te bwangantautau, ao bibitakin aia namakin ao aia iango.

TE BWAI AE KAKAWAKI: E karekea te kangaanga ae kakaiaki te bwaitingako nakon iraorao aika e kaotiotaki iai te tangira, ao n tokina e kona n namakinaki iai te uruakinnano ao te maraki.​—Taeka N Rabakau 6:27.

 Tera ae taekinaki n te Baibara ibukin te bwaitingako?

E TAEKINAKI AE KANGAI N ANA TAEKA TE ATUA: “Kamate bwain rabwatami . . . ae kaineti ma te wene ni bure, te kamwara, bwaruan te wewene ni bure, te kani karaoa ae iowawa, ao te mataai ae taromauriani boua.”​—I-Korote 3:5.

E mataata bwa e ribaa te bwaitingako Iehova ae te Atua. * E aki riki aei ibukina bwa e kamatauningaaki n te wene n taanga. E boni karikiira ma te kona ni kakariki ao e kantaningaia taanga ni mare bwa a na kamanenai aia bwai ni kakariki ibukini kakukureiaia i marenaia, e na kaaniaki aia iraorao ao a na uaia ni kukurei ni karikiia natiia n te aonnaba aei.​—Iakobo 1:17.

E aera ngkai ti kona n taekinna bwa e korakora ribaakin te bwaitingako iroun Iehova? Iangoi moa bukina tabeua aikai.

▪ E ataia bwa e kona te bwaitingako ni karuanikaia maiura.​—I-Ebeto 4:​17-19.

▪ E tangirira ao e kani kamanoira man te maraki.​—Itaia 48:​17, 18.

▪ E kani kamanoi maare ma utu Iehova.​—Mataio 19:​4-6.

▪ E tangirira bwa ti na maiuakina te aroaro ni maiu ae itiaki ao ni karinea inaomataia aomata nako.​—1 1 I-Tetaronike 4:​3-6.

▪ E tangirira bwa ti na karinei ao ni kamanenai ara bwai ni kakariki n te aro ae riai.​—I-Ebera 13:4.

▪ E ataia Iehova bwa e kaotiotaki n te bwaitingako ana iango Tatan ibukin te wene ni bure ae karuanikai ao ni bangaomata.​—Karikani Bwaai 6:2; Iuta 6, 7.

TE BWAI AE KAKAWAKI: E urua ana iraorao te aomata ma te Atua te bwaitingako.​—I-Rom 1:24.

Ma e ngae n anne, e korakora ana nanoanga Iehova nakoia akana kani kainaomataaki man tautoronakia n te bwaitingako. E taekinaki ae kangai n te Baibara: “E bati n nanoanga Iehova ao E akoi, E aki kakaiun, ao E bati n atataiaomata. Ba E atai arora ni karaoaki; E uringira ba taano ngaira.” (Taian Areru 103:​8, 14, BG) E butimwaeia aika nanorinano bwa a na okiria bwa a aonga n ‘nanoangaaki ao ni karekea te akoi ae rianako ibukini buokaia n te tai are a kainnanoia iai.’​—I-Ebera 4:16; nora te bwaoki ae “Kainaomataaki Man te Bwaitingako.”

A mwaiti kurikuri aomata aika butimwaea ana ibuobuoki te Atua. E uaana ana ibuobuoki? Nora ae taekinaki n te Baibara ibukia tabeman ake a a tia n tokanikai i aon aroaro aika bubuaka: “Kam a tia n tebokaki ni kaitiakaki, . . . ni katabuaki, . . . n atongaki bwa kam raoiroi n aran ara Uea ae Iesu Kristo, ao n taamnein Atuara.” (1 I-Korinto 6:11) N aron te abotoro Bauro, a taekina naba ae kangai nakanne: “I konai bwaai ni kabane ni karaoi iroun teuare e anganai te korakora.”​—I-Biribi 4:13.

E taku Susan are e tokanikai i aon tautoronakina n te bwaitingako: “Bon tii Iehova ae kona ni buokiko ni kainaomatako man te bwaitingako. Ngkana ko butiia ana ibuobuoki ma ana kairiri, ko kona ni karekea itiakim i matana. E na bon aki kitaniko.”

[Kabwarabwara mai nano]

[Taamnei n iteraniba 2, 3]

[Taamnei n iteraniba 4, 5]

[Bwaoki n iteraniba 5]

 KOAUA NI KAINETI MA TE BWAITINGAKO

NI KATOA TEEKAN: E kaania 30,000 mwaitiia aomata aika mamatakuakina te bwaitingako n atureti aika kakawaraki n te Internet.

NI KATOA MINITI: A kakanakoaki irouia te koraki ake a kamanena te Internet n taiani meeri, taamnei aika bwaitingako aika e raka i aon 1.7 TE MIRION.

NI KATOA AOA: E kaania UOUA birimin te viteo ibukin te bwaitingako aika aki raraoi aika a kakaotinakoaki n te United States.

NI KATOABONG: E raka i aon UOUA TE MIRION botan taamnein te bwaitingako aika a tatangoaki tii i aon te United States.

NI KATOA NAMWAKAINA: E kaania 9 mai buakoia 10 rooro n rikirake aika mwaane ao 3 mai buakoia 10 rooro n rikirake aika aine ake a mamatakuakina te bwaitingako n te United States.

NI KATOA RIRIKI: E karerekea te mwaiti ae tao $100 BIRION (U.S.) te tabo ni bitineti ibukin te bwaitingako ni katobibia te aonnaba.

 [Bwaoki n iteraniba 6, 7]

Kainaomataaki Man te Bwaitingako

Iai ae ko ataia ae kabokorakora bwa e na kainaomataaki man te tautoronaki n te bwaitingako? Iangoi mwaneka tabeua ake a a tia ni buokaki iai aomata aika bati ni kainaomataaki mai iai.

1. Tataro nakon te Atua.

“Te mwaneka ae te kabanea ni kakawaki ibukini kainaomataakira man ana bwai ni kamwane te bwaitingako, boni butiian Iehova bwa e na buokira n te tataro.”​—Franz.

“The most important step in overcoming the snare of pornography is to ask for Jehovah’s help in prayer.”​—Franz.

E kona n anga te taamnei ae raoiroi Iehova nakon te aomata bwa e na kakorakoraa ‘nanona ma ni mwakuri.’ (I-Biribi 2:13) Ngkana e kariaia temanna kairana iai, e na boni buokaki ni buakani ‘kaibwabwaru n te rabwata ao tangirani baika bubuaka.’​—I-Karatia 5:16, 24.

2. Karekea buokam mairouia tabemwaang.

“Ngkana iai ae tautoronaki n te bwaitingako, e boni kakarabaa ni karaoia ao e rangi ni maamaa iai, n te aro are e a aki kona ni bubutii buokana. Ko bae n iangoia bwa ko kona ni kainaomataaki mai iai i bon iroum. Ma e bon aki koaua anne. Ko kona ni kainaomataaki mai iai tii man te ibuobuoki. Ai ngaia are I katoka kainikatongau ao I bunrii bwaai ni kabane nakoni kaainnabau. I ukera naba buokau mairoun raoraou ae I onimakinna. Bon te kabanea ni bwai ae kangaanga ae I riai ni kamani karaoia, ma I a boni karekea buokau are I kainnanoia.”​—Yoshi.

E kainnanoaki te ninikoria ao te korakora ni kaotiotan ara bure nakoia tabemwaang. Eng, bon te mwaneka ae rangi ni kakawaki ibukini buakanakin tautoronakira ao manga kaokan ara reitaki ma aika tangiraki iroura. E taku Susan are e taekinaki mai moa: “Imwina riki, I a bon namakina te kukurei ngkekei naba. A rangi ni kammaraki taai akekei, ma I a namakina te rau ao itiakini mataniwin nanou.”​—Iakobo 5:16.

3. Ataakin ao te rarawa nakoni baika kona ni kauekei iango aika aki raraoi.

Baikara aaro, iango ke namakin aika kauekei tangirani baika bure? Boni kawaran atureti aika kakaokoro n te Internet? Te mamataku n te T.V. ni bwakanakon te tai? Warekani maekatin? Te kaakibotu i rarikin taari? Te baki, te un, te maroaa ke te kua? E taku Sven: “Ko riai n atai mamaaram ao rarawa ni karaoi n aron naba rawam nakon te aoraki ae kamamate.” E taku Iesu: “Ngkana e kabwakako matam are te atai, ao autia ni karenakoa.”​—Mataio 5:29.

E taku Franz: “Ngkana I kaririaki bwa N na taraa te aine ao n namakina te nano ni kaibwabwaru, I waekoa naba ngkekei n tataro nakon Iehova ao ni kairoroai bwa N na tannako.” E taekina ae kangai te baatua ae kakaonimaki n te Baibara ae Iobi: “I a tia ni berita ba N na aki mataiakina te ataeinaine.”​—Iobi 31:​1, Te Baibara ni Katorika.

4. Kakorakoraan te iraorao ma te Atua.

E reitia riki Franz ni kangai: “Kaona am iango ni kabatiaan iaiangoani baika raraoi, ao kabatiai am mwakuri aika kakukureia te Atua.”

E taekinaki ae kangai n te Baibara: “Kam na teimatoa n iangoi baikai, aika bwaai ni kabane aika koaua, bwaai ni kabane aika kakawaki riki, bwaai ni kabane aika eti, bwaai ni kabane aika itiaki, bwaai ni kabane aika kauekea te tangira, bwaai ni kabane aika atongaki bwa a raoiroi, bwaai ni kabane aika riai ao bwaai ni kabane aika riai ni kamoamoaaki . . . , ao e na raoningkami te Atua are e reke mairouna te rau.”​—I-Biribi 4:8, 9.

[Kabwarabwaraan]

1

[Kabwarabwaraan]

2

[Kabwarabwaraan]

3

[Kabwarabwaraan]

4