Eyin mí hia kandai nudida lẹ tọn he to owe Biblu tọn he nọ yin Jenẹsisi mẹ, mí na mọdọ Jiwheyẹwhe dọna sunnu tintan lọ, Adam dọmọ: “Hiẹ sọgan dù sinsẹ́n atin he tin to jipa lọ mẹ lẹpo tọn gọ́ho. Ṣigba, na nuhe dù atin oyọnẹn dagbe po oylan po tọn, hiẹ ma dona dù sinsẹ́n etọn, na to azán he gbè hiẹ dù sọn e mẹ te, na jide tọn, hiẹ na kú.” (Jenẹsisi 2:16, 17) Hodidọ enẹ dohia hezeheze dọ eyin Adam ko setonuna gbedide Jiwheyẹwhe tọn wẹ, ewọ ma na ko kú, ṣigba e na to gbẹnọ zọnmii to jipa Edẹni tọn mẹ.

E blawu dọ kakati Adam ni de nado setonu bo nọgbẹ̀ kakadoi, e de nado dovọ́na gbedide Jiwheyẹwhe tọn bo dù atin-sinsẹ́n he yè dosẹ́n etọn lọ to whenue Evi, asi etọn yí i na ẹn. (Jenẹsisi 3:1-6) Mí gbẹ́ to kọdetọn tolivivẹ lọ tọn lẹ mọ kakajẹ egbé. Apọsteli Paulu dọ ẹ to aliho ehe mẹ dọmọ: “Ylando gbọn mẹdopo gblamẹ biọ aihọn mẹ podọ okú gbọn ylando gblamẹ wá, gbọnmọ dali okú dlẹnkan jẹ mẹlẹpo dè, na yemẹpo wẹ ko waylando wutu.” (Lomunu lẹ 5:12) E họnwun dọ Adam wẹ “mẹdopo” lọ. Amọ́, ylando tẹwẹ e wà, podọ nawẹ e dekọtọn do okú mẹ gbọn?

Adam desọn ojlo mẹ bo vẹtoli kavi gbà osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn bọ gbọnmọ dali, e waylando. (1 Johanu 3:4) Podọ okú wẹ ale ylando tọn, dile Jiwheyẹwhe dọna Adam do. Dile e na dẹnsọ bọ Adam, po kúnkan sọgodo tọn etọn po, na to tonusena gbedide Jiwheyẹwhe tọn, yé ma na wà ylando depope bo ma na kú gbede. Jiwheyẹwhe ma dá gbẹtọ nado kú, amọ́ nado nọgbẹ̀, etlẹ yin kakadoi.

E họnwun dọ okú ko “dlẹnkan jẹ mẹlẹpo dè,”  dile Biblu dọ do. Amọ́, be nude to mí mẹ nọ yì nọgbẹ̀ to okú godo wẹ ya? Mẹsusu wẹ na yigbe dọ nude to mí mẹ bo ma nọ kú, ehe nọ yin yiylọdọ alindọn. Eyin mọ wẹ, be e dohia dọ lalo wẹ Jiwheyẹwhe do na Adam niyẹn. Gbọnna? Na eyin nude to mí mẹ nọ yì nọgbẹ̀ to fidevo to okú mítọn godo, be okú ma yin ale ylando tọn, dile Jiwheyẹwhe dọ do niyẹn. Biblu dọmọ: “E glo Jiwheyẹwhe nado dolalo.” (Heblu lẹ 6:18) Na taun tọn, Satani wẹ dolalo to whenue e dọna Evi dọmọ: “Na jide tọn, mì ma na kú gba.”—Jenẹsisi 3:4.

Enẹ fọ́n kanbiọ de dote dọ, Eyin lalo wẹ nuplọnmẹ jọmaku alindọn tọn yin, etẹwẹ nọ jọ lo eyin mí kú?

Kandai Jenẹsisi tọn gando nudida go dọmọ: “Jehovah Jiwheyẹwhe sọ dá gbẹtọ sọn kọ́gudu aigba tọn mẹ bo gbọ gbọfufu ogbẹ̀ tọn do awọntinslo etọn lẹ mẹ, ewọ sọ lẹzun gbẹtọ gbẹ̀te.” Hodidọ lọ “gbẹtọ gbẹ̀te” yin lilẹdogbedevomẹ sọn hogbe Heblugbe tọn lọ nefeṣ * mẹ, ehe to paa mẹ zẹẹmẹdo “nudida he to gbigbọ.”—Jenẹsisi 2:7, nudọnamẹ odò tọn.

Gbọnmọ dali Biblu dohia hezeheze dọ gbẹtọ ma yin didá po alindọn he ma nọ kú de po gba. Kakatimọ, mẹdopodopo wẹ yin “gbẹtọ gbẹ̀te.” Enẹwutu, eyin a dín kaka, a ma na mọ hodidọ lọ “alindọn jọmaku” to fidepope to Biblu mẹ.

To whenuena e yindọ Biblu ma dọ dọ gbẹtọ tindo nude he nọ yin alindọn jọmaku, naegbọn bọ sinsẹ̀n susu do nọ plọnmẹ nudevo? Nado mọ gblọndo lọ, mì gbọ mí ni lẹkọyi Egipti hohowhenu tọn.

Hérodote, yèdọ whenuho-kantọ Glẹkinu owhe kanweko atọ́ntọ J.W.M. tọn de dọ dọ Egiptinu lẹ  wẹ yin “omẹ tintan he yiavùnlọna jọmaku alindọn tọn.” Aṣa hohowhenu tọn devo, enẹ wẹ aṣa Babilọninu lẹ tọn, sọ nọgodona linlẹn jọmaku alindọn tọn. To ojlẹ he mẹ Alẹkzandle Daho lọ gbawhàn Ṣẹnṣẹn Whèzẹtẹn tọn to 332 J.W.M., tamẹnuplọnmẹtọ Glẹkinu lẹ yawu hẹn nuplọnmẹ lọ gbayipe gbọn Ahọluigba Glẹki tọn mẹ.

To owhe kanweko tintan W.M., sinsẹ̀n klandovo he diyin Ju lẹ tọn awe, enẹ wẹ Esséniens lẹ po Falesi lẹ po, nọ plọnmẹ dọ alindọn nọ yì nọgbẹ̀ to okú godo. Wezẹhomẹ de dọmọ: “Glẹkinu lẹ dè wẹ Ju lẹ plọn nuyise jọmaku alindọn tọn te, podọ titengbe gbọn tamẹnuplọnmẹ Platon tọn gblamẹ.” (The Jewish Encyclopedia) Mọdopolọ, Josèphe he yin whenuho-kantọ Ju owhe kanweko tintan tọn de dohia dọ nuplọnmẹ lọ ma wá sọn Owe-Wiwe lẹ mẹ, ṣigba sọn “nuyise visunnu Glẹki tọn lẹ tọn” mẹ, ehe e nọ pọnhlan taidi bẹplidopọ otàngblo tamẹnuplọnmẹtọ lẹ tọn.

Dile nuyiwadomẹji aṣa Glẹki tọn to gbigbayipe, mẹhe ylọ yede dọ Klistiani lẹ kẹalọyi nuplọnmẹ kosi tọn ehe ga. Sọgbe hẹ whenuho-kantọ Jona Lendering, “linlẹn Platon tọn dọ alindọn mítọn ko nọ ninọmẹ dagbe mẹ pọ́n bo wá to aihọn he gble de mẹ todin zọ́n bọ e bọawu nado kọ̀n tamẹnuplọnmẹ Platon tọn po [sinsẹ̀n] Klistiani tọn po dopọ.” Gbọnmọ dali, sinsẹ̀n-nuplọnmẹ alindọn jọmaku tọn he wá sọn kosi lẹ dè lìn biọ ṣọṣi “Klistiani” tọn mẹ bo lẹzun dopo to nuyise tangan etọn lẹ mẹ.

To owhe kanweko tintan whenu, apọsteli Paulu na avase ehe dọmọ: “Ohó gbọdo lọ dọ hezeheze dọ to ojlẹ sọgodo tọn lẹ mẹ, mẹdelẹ na jai sọn yise mẹ, bo na nọ na ayidonugo ohó gbọdo mẹhẹn buali tọn lẹ podọ nuplọnmẹ aovi lẹ tọn lẹ.” (1 Timoti 4:1) Lehe hogbe enẹlẹ wá yin nugbo do sọ! Apajlẹ dopo poun wẹ sinsẹ̀n-nuplọnmẹ alindọn jọmaku tọn yin to “nuplọnmẹ aovi lẹ tọn lẹ” mẹ. Biblu ma nọgodona nuplọnmẹ enẹ, podọ sinsẹ̀n po tamẹnuplọnmẹ hohowhenu tọn kosi lẹ tọn po mẹ wẹ e wá sọn.

Mí dopẹ́ dọ Jesu dọmọ: “Mìwlẹ nasọ yọ́n nugbo lọ, nugbo lọ nasọ hẹn mì jẹ mẹdekannu.” (Johanu 8:32) Eyin mí tindo oyọnẹn he pegan nugbo Biblu tọn, mí nọ jẹ mẹdekannu sọn nuplọnmẹ po aṣa he nọ de yẹyi sọn Jiwheyẹwhe go bọ sinsẹ̀n susu sọmọ nọ nọgodona lẹ po si. Humọ, nugbo he tin to Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ nọ hẹn mí jẹ mẹdekannu sọn gẹdẹ aṣa po otàngblo he tindo kanṣiṣa hẹ okú lẹ po tọn si.—Pọ́n apotin lọ “ Fie Wẹ Oṣiọ lẹ Tin Te?”

E ma yin lẹndai Mẹdatọ mítọn tọn dọ mí ni nọ nọgbẹ̀ na owhe 70 kavi 80 poun to aigba ji bo wá yì nọgbẹ̀ kakadoi to lẹdo devo mẹ gba. Lẹndai dowhenu tọn etọn wẹ yindọ gbẹtọvi lẹ ni nọgbẹ̀ kakadoi to aigba ji fi taidi ovi tonusetọ etọn lẹ. Lẹndai jiawu ehe dohia dọ Jiwheyẹwhe yiwanna gbẹtọvi lẹ, podọ nude ma na glọnalina lẹndai enẹ. (Malaki 3:6) Po jide po, salmu-kantọ de yin gbigbọdo nado wlan dọmọ: “Dodonọ lẹ wẹ na dugu aigba tọn, yé nasọ nọgbẹ̀ to e ji kakadoi.”—Salmu lẹ 37:29.