Nuhahun lọ: Eyin a nọ kuwinyan, enẹ gán glọnalina we nado duvivi họntọnjiji gọna numimọ dagbe lẹ tọn.

 Ale lọ: Winyankuku ma nọ ylan to whelẹponu. E gán gọalọna we nado nọ lẹnnupọn whẹpo do dọho, podọ nado yin ayidonugotọ po todoaitọ dagbe de po.

 Ale devo: Eyin a nọ kuwinyan, enẹ ma dohia dọ mọjanwẹ e na te na we kakadoi gba, a gán duto adà ylankan etọn lẹ ji. Hosọ ehe na do lehe a gán wàmọ do hia we.

•  Yọ́n nuhe nọ dobuna we lẹ

•  Nuhe a gán wà

•  Nuhe hagbẹ towe lẹ nọ dọ

 Winyan gán zọ́n bọ linlẹn lọ tata nado nọ dọho hẹ mẹlẹ nukun-sọ-nukun na nọ gbàhundona we. Taidi kọdetọn de, e gán nọ ṣí na we dọ a klan sọn mẹdevo lẹ go, taidi dọ a to abò he dozinvlu de mẹ wẹ nkọ. Enẹ gán dobu taun. Amọ́ eyin a yọ́n nuhe nọ dobuna we lẹ, a gán mọdọ whẹwhinwhẹ́n de ma tin nado nọ kuwinyan. Lẹnnupọndo apajlẹ atọ̀n delẹ ji.

•   Obu lọ #1: “N’ma nọ yọ́n nuhe n’na dọ.”

   Nugbo lọ: Gbẹtọ lẹ ma nọ saba flin nuhe mí dọ sọ numọtolanmẹ he mí hẹn yé tindo. A gán duto obu towe ji eyin a wleawuna nugopipe lọ nado nọ dotoai, bosọ nọ tindo ojlo nujọnu tọn to nuhe mẹdevo lẹ jlo na dọ lẹ mẹ.

   Lẹnnupọndo ehe ji: Họntọn alọpa tẹwẹ a nọ jlo na ji, be họntọn de he nọ to hodọ mapote wẹ ya, kavi họntọn de he nọ dotoai namẹ ganji?

•   Obu lọ #2: “Mẹlẹ na lẹndọ n’fá gbau.”

   Nugbo lọ: Eyin a nọ kuwinyan wẹo kavi lala, mẹlẹ na lẹn nude gando gowe janwẹ. A gán duto obu towe ji bosọ gọalọna mẹlẹ nado wleawuna pọndohlan he pọnte de gando gowe, eyin a nọ dike yelọsu ni mọ omẹ alọpa he a yin na taun tọn.

   Lẹnnupọndo ehe ji: Eyin a lẹndọ mẹlẹ ma tindo pọndohlan dagbe de gando gowe, be vlavo e ma yin hiẹ wẹ to owhẹ̀ agọ̀ dá na yé nẹ?

•   Obu lọ #3: “N’na duwinyan eyin n’dọ nude he ma sọgbe.”

   Nugbo lọ: To whedelẹnu, mẹlẹpo go wẹ enẹ nọ jọ do. A gán duto obu towe ji eyin a nọ pọ́n nuṣiwa lẹ hlan taidi dotẹnmẹ de nado dohia mẹdevo lẹ dọ emi ma yin mẹpipe.

   Lẹnnupọndo ehe ji: Be homẹ towe ma nọ hùn nado topọ hẹ mẹhe nọ kẹalọyi dọ yé ma yin mẹpipe lẹ ya?

 Be a yọnẹn ya? Mẹdelẹ nọ lẹndọ yé ma yin winyankutọ, na yé nọ do wekanhlanmẹ susu hlan mẹdevo lẹ wutu. Amọ́ họntọnjiji nujọnu tọn nọ bọawu dogọ eyin yè nọ dọhodopọ hẹ ode awetọ nukun-sọ-nukun. Weyọnẹntọ de he nọ yin Sherry Turkle kàn dọmọ: “Whenue gbẹtọ lẹ mọ yede nukun-sọ-nukun bosọ sè ogbè ode awetọ tọn tlọlọ wẹ yé gán voawu dogọ.” a

•   Ma nọ yí dewe jlẹdo mẹdevo lẹ go blo. E ma biọ dọ a ni lẹzun mẹde he nọ gbàdo mẹmẹ taun. Kakatimọ, yanwle towe gán yin nado de winyankuku pò, enẹ na zọ́n bọ a na duvivi họntọnjiji gọna numimọ dagbe lẹ tọn.

   “E ma yin dandan dọ hodọdopọ towe lẹ ni nọ dite, mọ e ma biọ dọ a ni yin mẹhe nọ yọ́n hodọ hugan bo na nọ to nukiko do na mẹlẹ to nuwiwa lọ tẹnmẹ. Saa nọ bẹ hodọdopọ jẹeji hẹ mẹyọyọ de poun kavi kàn kanbiọ kleun he bọawu delẹ sè.”—Alicia.

   Nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn: “Mì gbọ mẹdopodopo ni nọ dindona nuyiwa edetiti tọn lẹ, podọ to whenẹnu, ewọ na tindo whẹwhinwhẹ́n nado jaya gando edetiti kẹdẹ go, bọ e ma yin nado nọ yí ede jlẹdo mẹdevo go gba.”—Galatianu lẹ 6:4.

•   Yin ayidonugotọ. Nọ pọ́n mẹhe ma nọ kuwinyan lẹ tlintlin bo nọ doayi lehe yé nọ dọhodopọ hẹ mẹdevo lẹ do go. Nawẹ yé nọ wagbọn bọ e do nọ pà yé? Adà tẹlẹ wẹ ma nọ pà yé sọmọ? Nugopipe dagbe yetọn tẹlẹ wẹ hiẹ lọsu gán wleawuna?

   “Nọ pọ́n mẹhe nọ yawu jihọntọn lẹ tlintlin bosọ nọ plọnnu sọn yé dè. Nọ na ayidonugo nuyiwa yetọn gọna nuhe yé nọ dọ whla tintan he yé mọ mẹde.”—Aaron.

   Nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn: “Kẹdẹdile ogàn nọ gàn ogàn do, mọ wẹ mẹde nọ gàn họntọn etọn do niyẹn.”—Howhinwhẹn lẹ 27:17.

•   Nọ kàn kanbiọ lẹ sè. Gbẹtọ lẹ nọ saba yiwanna nado dọ pọndohlan yetọn gando onú voovo lẹ go, enẹwutu kanbiọ lẹ kinkanse yin aliho dagbe de nado bẹ hodọdopọ jẹeji hẹ yé. E nasọ zọ́n bọ ayidonugo mẹlẹ tọn ma na nọ to ji we sọmọ.

   “Awuwiwle jẹnukọn na gọalọna we nado de nuhiha pò. A tlẹ gán lẹnnupọndo hosọ kavi kanbiọ delẹ ji jẹnukọnna nuwiwa pọmẹ tọn de, ehe na zọ́n bọ ahun towe ma na gbàdo sọmọ eyin a dukosọna mẹyọyọ lẹ.”—Alana.

   Nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn: “Ma nọ ze ayidonugo do ale mẹdetiti tọn [towe] lẹ kẹdẹ ji, ṣigba do ale mẹdevo lẹ tọn ji ga.”—Filipinu lẹ 2:4.