1, 2. Ngaa importante nga instrumento ang kompas, kag paano ini mapaanggid sa konsiensia?

ANG isa ka marinero nagatimon sang iya sakayan sa mabalod kag malapad nga dagat; ang isa ka manuglakbay nagapanglakaton sa mamingaw nga desyerto; ang isa ka piloto nagapalupad sang iya eroplano sa ibabaw sang mga panganod sa kahawaan. Kabalo ka bala kon ano ang magkaanggid sa sini nga mga tawo? Ang kada isa sa ila may daku gid nga problema kon wala sila sing dala nga kompas, ilabi na kon wala sila sing iban nga moderno nga kagamitan nga makabulig sa ila.

² Ang kompas isa ka simple nga instrumento nga sa masami nagatudlo sa aminhan. Kon maayo ang pagpanghikot sini, kag kon ginagamit ini upod sa isa ka masaligan nga mapa, makaluwas ini sang kabuhi. Sa pila ka paagi, mahimo ini mapaanggid sa hamili nga regalo ni Jehova sa aton—ang konsiensia.  (Santiago 1:17) Wala sing magagiya sa aton kon wala kita sing konsiensia. Kon gamiton ini sing nagakaigo, makabulig ini sa aton nga makita ang husto nga dalanon sang kabuhi kag makapabilin sa sini. Gani, binagbinagon naton kon ano ang konsiensia kag kon paano ini nagapanghikot. Dayon binagbinagon man naton ini nga mga punto: (1) Kon paano hanason ang konsiensia, (2) kon ngaa dapat kita magpasunaid sa konsiensia sang iban, kag (3) kon ano ang mga pagpakamaayo sa paghupot sing maayo nga konsiensia.

3. Ano ang literal nga kahulugan sang Griego nga tinaga para sa “konsiensia,” kag ano ang pinasahi nga ikasarang sang tawo ang ginapatuhuyan sini?

³ Sa Biblia, ang Griego nga tinaga para sa “konsiensia” literal nga nagakahulugan sing “upod nga ihibalo, ukon ihibalo tuhoy sa kaugalingon.” Sa tanan nga tinuga sa duta, kita lang ang ginhatagan sang Dios sing ikasarang nga makilala ang aton kaugalingon. Gani, mausisa naton ang aton kaugalingon kag mabinagbinag kon bala maayo ang aton ginahimo. Nagapanghikot subong isa ka saksi, ukon hukom, mausisa sang aton konsiensia ang aton mga buhat, mga panimuot, kag mga desisyon. Mahimo magbulig ini sa aton sa paghimo sing maayo nga desisyon ukon magpaandam sa aton batok sa sayop nga desisyon. Pagkatapos sini, kon maayo ang aton ginhimo mangin malinong ang aton konsiensia, apang kon sayop, tublagon kita sini.

4, 5. (a) Paano naton napamatud-an nga may konsiensia sanday Adan kag Eva, kag ano ang resulta sang ila pagsupak sa kasuguan sang Dios? (b) Ano ang nagapakita nga nagapanghikot ang konsiensia sang matutom nga mga alagad antes sang panahon sang mga Cristiano?

⁴ Sang gintuga ang una nga lalaki kag babayi ginhatagan sila sini nga ikasarang. Ginpakita nanday Adan kag Eva nga may konsiensia sila. Napamatud-an naton ini kay nagbatyag sila sing kahuya sang nagpakasala sila. (Genesis 3:7, 8) Makapasubo nga sa amo nga tion, indi na makabulig ang ila natublag nga konsiensia. Hungod nila nga ginsupak ang kasuguan sang Dios. Sa amo, nagdesisyon sila nga magrebelde ukon mangin kaaway  ni Jehova nga Dios. Himpit sila nga mga tawo, gani nahibaluan nila ang ila ginhimo kag indi na sila makapasag-uli sa Dios.

⁵ Indi pareho nanday Adan kag Eva, madamo nga indi himpit nga tawo ang nagapamati sa ila konsiensia. Halimbawa, ang matutom nga si Job nakasiling: “Huptan ko ang akon pagkamatarong kag indi gid pagbuy-an ini; indi ako pagsuknaan sang akon tagipusuon tubtob buhi ako.” * (Job 27:6) Si Job nagpamati gid sa iya konsiensia. Gintugutan niya ini nga magtuytoy sa iya mga buhat kag mga desisyon. Gani, masiling gid niya nga wala sia ginasuknaan ukon ginatublag sang iya konsiensia. Talupangda ang kinatuhayan ni Job kag ni David. Sang nangin indi matinahuron si David kay Saul, ang hari nga gintangdo ni Jehova, “gintublag si David sang iya konsiensia.” (1 Samuel 24:5) Nakabenepisyo gid si David sa pagtublag sang iya konsiensia, kay nagtudlo ini sa iya nga indi na pagliwaton ini nga pagkadimatinahuron.

6. Ano ang nagapakita nga ang tanan nga tawo may konsiensia?

⁶ Ang mga alagad lang bala ni Jehova ang may konsiensia? Binagbinaga ang ginsiling ni apostol Pablo: “Kon ang mga indi Judiyo nagatuman sang kasuguan sang Dios bisan pa wala sila makahibalo sang kasuguan, nagapakita ini nga ang kasuguan yara sa ila hunahuna. Ginapakita nila nga ang kasuguan nasulat sa ila tagipusuon. Ginapahibalo sila sang ila konsiensia kon ang ila ginahimo husto ukon indi, kag ang ila panghunahuna nagasumbong ukon nagapakamatarong sa ila.” (Roma 2:14, 15) Kon kaisa, bisan ang mga tawo nga wala nakahibalo sang mga kasuguan ni Jehova, ginapahulag sang ila konsiensia nga manghikot suno sa mga prinsipio sang Dios.

7. Ngaa kon kaisa wala nagapanghikot sing nagakaigo ang aton konsiensia?

⁷ Apang, kon kaisa ang aton konsiensia wala nagapanghikot sing nagakaigo. Ngaa? Ti, kon ibutang ang kompas sa tupad  sang isa ka metal, mahimo nga indi ini magtudlo sa aminhan. Kag kon wala sing masaligan nga mapa, halos wala man sing pulos ang kompas. Sing kaanggid, kon ang makagod nga mga handum sang aton tagipusuon mag-impluwensia sa aton konsiensia, mahimo nga itudlo kita sini sa sayop nga direksion. Kag kon wala ang masaligan nga bulig sang Pulong sang Dios, mahimo nga indi naton makilala kon ano ang husto kag sayop sa madamong importante nga butang. Maathag gid nga agod manghikot sing husto ang aton konsiensia, kinahanglan naton ang bulig sang balaan nga espiritu ni Jehova. Si Pablo nagsulat: “Ginatuytuyan ang akon konsiensia sang balaan nga espiritu.” (Roma 9:1) Kon amo, paano kita makasiguro nga ang aton konsiensia nagapanghikot suno sa balaan nga espiritu ni Jehova? Paagi sa paghanas sang aton konsiensia.

8. (a) Paano maimpluwensiahan sang tagipusuon ang konsiensia, kag ano ang pinakaimportante kon nagadesisyon kita? (b) Ngaa indi pamatuod nga wala nakasala ang isa ka Cristiano kon wala sia ginakonsiensia? (Tan-awa ang footnote.)

⁸ Paano ka nagadesisyon pasad sa imo konsiensia? Mahapos lang ini para sa iban, kay nagadesisyon sila suno lang sa ila pagtamod kag balatyagon. Masiling lang sila nga, “Wala man ko ’ya ginakonsiensia.” Apang, makusog gid ang mga handum sang tagipusuon, amo nga maimpluwensiahan sini ang aton konsiensia. Ang Biblia nagasiling: “Ang tagipusuon madaya labaw sa tanan nga butang kag makatalagam. Sin-o ang makahibalo sini?” (Jeremias 17:9) Kon amo, ang mga handum sang aton tagipusuon indi amo ang pinakaimportante. Kundi dapat anay naton binagbinagon kon ano ang makapahamuot kay Jehova nga Dios. *

9. Ano ang kahadlok sa Dios, kag paano sini maapektuhan ang aton konsiensia?

 ⁹ Kon ang desisyon napasad sa aton nahanas nga konsiensia, ginapakita sini ang aton kahadlok sa Dios, indi ang aton mga handum. Binagbinaga ang isa ka halimbawa. May kinamatarong ang matutom nga gobernador nga si Nehemias nga manukot sing buhis sa katawhan sa Jerusalem. Pero wala niya ini ginhimo. Ngaa? Bangod natublag gid sia sang mahunahuna niya nga maakig si Jehova kon piguson ang katawhan sang Dios. Nagsiling sia: “Wala ko ina ginhimo tungod sa kahadlok sa Dios.” (Nehemias 5:15) Importante gid ang matuod nga kahadlok sa Dios, ang kahadlok nga mapaakig ang aton langitnon nga Amay. Ini nga sahi sang kahadlok magapahulag sa aton nga magdesisyon suno sa Pulong sang Dios.

10, 11. Ano nga mga prinsipio sa Biblia ang naaplikar sa pag-inom sing alkoholiko nga mga ilimnon, kag paano kita matuytuyan sang Dios sa pag-aplikar sini?

¹⁰ Halimbawa, binagbinaga ang parte sa alkoholiko nga mga ilimnon. Kon may mga okasyon, madamo sa aton ang dapat maghimo sini nga desisyon, Mainom bala ako ukon indi? Una, dapat naton hibaluon kon ano nga mga prinsipio sa Biblia ang naaplikar sa sini nga butang. Wala ginapakamalaut sang Biblia ang haganhagan nga pag-inom. Ginadayaw pa gani sini si Jehova bangod sa iya dulot nga alak. (Salmo 104:14, 15) Apang, ginapakamalaut sang Biblia ang sobra nga pag-inom kag magansal nga pagkinalipay. (Lucas 21:34; Roma 13:13) Dugang pa, ang pagpahubog ginlakip sa tuman kabug-at nga mga sala, subong sang seksuwal nga imoralidad. *—1 Corinto 6:9, 10.

¹¹ Mahanas ang konsiensia sang isa ka Cristiano paagi sa pag-aplikar sini nga mga prinsipio. Sa amo ang iya konsiensia makatudlo sa iya kon ano ang husto kag sala. Gani, kon maghimo kita sing desisyon tuhoy sa pag-inom sa tion sang mga okasyon, pamangkuton naton ang aton kaugalingon: ‘Ano ini  nga sahi sang okasyon? Posible ayhan nga indi ini makontrol kag mangin magansal nga pagkinalipay? Ano ang akon mga huyog? Ginapangita bala sang akon lawas ang alkohol, daw indi bala ako mabuhi kon wala ini, ukon nagainom bala ako agod malipatan ang akon mga problema? Makontrol ko bala ang akon pag-inom?’ Samtang ginapamalandungan naton ang mga prinsipio sa Biblia kag ang ginapautwas sini nga mga pamangkot, dapat kita mangamuyo sing panuytoy ni Jehova. (Basaha ang Salmo 139:23, 24.) Kon himuon naton ini, nagapatuytoy kita kay Jehova paagi sa iya balaan nga espiritu. Ginahanas man naton ang aton konsiensia nga mapahisuno sa mga prinsipio sang Dios. Apang, may isa pa ka butang nga dapat naton binagbinagon kon nagadesisyon kita.

12, 13. Ano ang pila ka rason kon ngaa indi pareho ang konsiensia sang mga Cristiano, kag ano dapat ang mangin reaksion naton sa sini?

¹² Kon kaisa, mahimo matingala ka kon ngaa indi pareho ang konsiensia sang mga Cristiano. May mga kustombre ukon mga buhat nga para sa isa malain; apang ang isa naman nanamian sini kag para sa iya wala sing malain sa paghimo sini. Halimbawa, ang isa nanamian magrelaks kag mag-inom kon gab-i upod sa pila niya ka abyan; apang ang isa naman ginatublag sa sini nga buhat. Ngaa indi sila pareho, kag paano ini makaapekto sa aton mga desisyon?

¹³ Madamo ang rason kon ngaa indi pareho ang mga tawo. Nanuhaytuhay ang kahimtangan nga aton gindak-an. Halimbawa, ang iban may mga kaluyahon anay nga ginpakigbatuan gid nila, kag may mga tion nga wala sila nagmadinalag-on. (1 Hari 8:38, 39) Gani kon parte sa alkohol, ini nga mga tawo sensitibo gid. Kon ini nga tawo magkadto sa imo balay, mahimo pahulagon sia sang iya konsiensia nga balibaran ang ginatanyag mo nga ilimnon. Magalain bala ang imo buot? Piliton mo bala sia? Siempre indi. Mahimo nga indi niya pag-isugid ang rason sa sini. Pero nahibaluan mo man ang iya rason ukon wala, bangod sang imo gugma sa iya magapasunaid ka.

14, 15. Sa ano nga isyu indi pareho ang konsiensia sang mga katapo sang kongregasyon sang unang siglo, kag ano ang ginpanugda ni Pablo nga himuon?

 ¹⁴ Nakita ni apostol Pablo nga magkatuhay gid ang mga konsiensia sang mga Cristiano sang unang siglo. Ang iban nga mga Cristiano sadto ginakonsiensia kon tuhoy sa mga pagkaon nga ginhalad sa mga diosdios. (1 Corinto 10:25) Tugot ang konsiensia ni Pablo nga kaunon ang mga pagkaon nga ginabaligya sa tiendahan sa tapos mahalad. Sa iya pagtamod wala sing kabuhi ang mga diosdios, kag indi man sini mapanag-iyahan ang mga pagkaon nga naghalin mismo kay Jehova. Apang, nahangpan ni Pablo nga indi pareho sa iya ang pagtamod sang iban. Ang iban mahimo nga nagasimba sa mga diosdios antes sila nangin Cristiano. Para sa ila, ang bisan ano nga may kaangtanan sa pagsimba sa mga diosdios malain bisan natapos na ang paggamit sini. Ano ang ginhimo ni Pablo?

¹⁵ Si Pablo nagsiling: “Apang, kita nga mabakod sing pagtuo dapat magbulig sa mga maluya sing pagtuo agod mabatas nila ang mga butang nga mabudlay para sa ila, kag indi lang ang nagapahamuot sa aton ang himuon naton. Kay bisan ang Cristo wala magpahamuot sa iya kaugalingon.” (Roma 15:1, 3) Nangatarungan si Pablo nga dapat naton unahon ang kaayuhan sang aton mga kauturan, subong sang ginhimo sang Cristo. Sa isa ka higayon, si Pablo nagsiling nga mas maayo pa nga indi na gid sia magkaon sing karne agod indi niya mapasandad ang hamili nga karnero nga para sa iya ginhalad sang Cristo ang iya kabuhi.—Basaha ang 1 Corinto 8:13; 10:23, 24, 31-33.

16. Ngaa indi dapat paghukman sang mga tawo nga may mas sensitibo nga konsiensia ang iban nga tuhay sing pagtamod?

¹⁶ Sa pihak nga bahin, kon tuhoy sa mga butang nga ginadesisyunan pasad sa konsiensia, ang mga tawo nga mas sensitibo ang konsiensia indi dapat magmulay sa iban ukon ipilit ang ila pagtamod sa sini nga butang. (Basaha ang Roma 14:10.) Ang aton konsiensia dapat naton gamiton sa paghukom sa aton kaugalingon, indi sa paghukom sa iban. Dumduma  ang ginsiling ni Jesus: “Untati ninyo ang paghukom agod indi kamo paghukman sang Dios.” (Mateo 7:1) Dapat likawan sang tanan sa kongregasyon nga baisan ang mga butang nga nagadepende sa konsiensia. Sa baylo nga magbinahinbahin, ginapalambo naton ang gugma kag paghidait, kag ang mga butang nga nagapabakod sa isa kag isa.—Roma 14:19.

17. Ano ang nagakatabo sa konsiensia sang madamo karon?

¹⁷ Si apostol Pedro nagsulat: “Hupti ninyo ang maayo nga konsiensia.” (1 Pedro 3:16) Daku gid nga pagpakamaayo kon ang aton konsiensia matinlo sa pagtamod ni Jehova nga Dios. Tuhay ini sa konsiensia sang madamo nga tawo karon. Sila ang ginalaragway ni Pablo “nga ang konsiensia  nakibulan kaangay sang panit nga ginpaso sang nagabaga nga salsalon.” (1 Timoteo 4:2) Ginapaso sang nagabaga nga salsalon ang unod kag nagapabilin ang pinalian sini kag indi na ini makabatyag. Ang konsiensia sang madamo karon nangin kabalan—daw may pinalian ini kag indi na makabatyag amo nga wala na ini nagapaandam, nagadumili, nagapakonsiensia, ukon nagapabatyag sing kahuya kon makahimo sing sala. Ginabalewala man sang madamo sa karon ang pagtublag sang ila konsiensia.

18, 19. (a) Ano ang kapuslanan kon ginatublag kita sang aton konsiensia? (b) Ano ang aton himuon kon padayon kita nga ginakonsiensia sa mga sala nga ginhinulsulan na naton?

¹⁸ Ang matuod, ginatublag kita sang aton konsiensia agod pahibaluon kita nga may nahimo kita nga sala. Kon magpahulag ini sa nakasala nga maghinulsol, bisan ang pinakamabug-at  nga mga sala mahimo patawaron. Halimbawa, mabug-at gid ang sala nga nahimo ni Hari David apang ginpatawad sia bangod sinsero ang iya paghinulsol. Bangod gindumtan niya ang iya nahimo nga sala kag determinado na gid sia nga tumanon ang mga kasuguan ni Jehova, nakita niya mismo nga si Jehova “maayo kag handa sa pagpatawad.” (Salmo 51:1-19; 86:5) Apang, ano ang aton himuon kon ginakonsiensia gihapon kita kag nagabatyag sing kahuya bisan pa naghinulsol na kita kag ginpatawad na?

¹⁹ Kon kaisa, ang konsiensia sobra ka mahinukmanon kag padayon ini nga nagapakonsiensia sa isa bisan pa natapos na ang katuyuan sini. Sa sini nga mga kahimtangan, dapat naton pasaligon ang aton nagapakamalaut nga tagipusuon nga si Jehova labaw sa mga balatyagon sang tawo. Dapat kita magpati kag batunon naton ang iya gugma kag pagpatawad, subong nga ginapalig-on naton ang iban nga himuon ini. (Basaha ang 1 Juan 3:19, 20.) Sa pihak nga bahin, ang matinlo nga konsiensia nagahatag sing kalinong kag daku nga kalipay nga talagsa lang masapwan sa sini nga kalibutan. Amo gid sini ang nabatyagan sang madamo nga nakahimo anay sing mabug-at nga sala, kag nahuptan na nila karon ang maayo nga konsiensia samtang nagaalagad sila kay Jehova nga Dios.—1 Corinto 6:11.

20, 21. (a) Ano ang mabulig sa imo sini nga libro? (b) Subong mga Cristiano, ano nga kahilwayan ang ginhatag sa aton, apang paano naton ini dapat gamiton?

²⁰ Ini nga libro makabulig sa imo nga masapwan ina nga kalipay kag mahuptan ang maayo nga konsiensia sa hingapusan sining magamo nga mga adlaw sang sistema sang mga butang ni Satanas. Siempre pa, indi sini mapaathag ang tanan nga mga kasuguan kag mga prinsipio sa Biblia nga dapat mo binagbinagon kag iaplikar sa mga kahimtangan nga nagakatabo kada adlaw. Wala man ini nagahatag sing espesipiko nga mga pagsulundan sa mga butang nga nagadepende sa konsiensia. Katuyuan sini nga libro nga buligan ka sa pagtuon kag pag-aplikar sang Pulong sang Dios sa imo matag-adlaw nga pagkabuhi. Hanason kag tudluan sini ang  imo konsiensia kon ano ang husto kag sala. Indi kaangay sa Mosaikong Kasuguan, “ang kasuguan sang Cristo” nagatudlo sa mga nagatuman sini nga sundon ang ila konsiensia kag ang prinsipio sa baylo sang nasulat nga mga pagsulundan. (Galacia 6:2) Ginhatagan ni Jehova ang mga Cristiano sing tumalagsahon nga kahilwayan. Apang, ginapahanumdom kita sang iya Pulong nga indi gid naton paggamiton ini nga kahilwayan subong “tabon sa paghimo sing malain.” (1 Pedro 2:16) Sa baylo, nagahatag ini sa aton sing kahigayunan nga mapakita ang aton gugma kay Jehova.

²¹ Paagi sa pagpangamuyo kag pagbinagbinag kon paano mo maaplikar ang mga prinsipio sa Biblia sa paghimo sing mga desisyon, mapadayon mo ang tikang nga ginhimo mo sadto sang una mo nga nakilala si Jehova. Ang imo “ikasarang sa paghangop” mahanas “paagi sa paggamit” sini. (Hebreo 5:14) Ang imo nahanas-sa-Biblia nga konsiensia mangin pagpakamaayo gid sa imo. Kaangay sa kompas nga nagagiya sa manuglakbay, ang imo konsiensia magabulig sa imo nga makahimo sing mga desisyon nga nagapahamuot sa imo langitnon nga Amay. Amo gid ini ang paagi nga makapabilin ka sa gugma sang Dios.