“Ano Bala ang Amon Kaunon?”

PAGKAON kag ilimnon—amo ini pirme ang ginaistoryahan sang mga tawo sa panahon sang pagministeryo ni Jesus. Ang iya una nga milagro amo ang paghimo sang tubig nga alak, kag makaduha ka beses nga ginpakaon niya ang kadam-an paagi lamang sa pila ka tinapay kag isda. (Mateo 16:7-10; Juan 2:3-11) Si Jesus nagakaon upod sa mga imol kag subong man sa mga manggaranon. Ginsumbong pa gani sia sang iya mga kaaway nga hakugan kag palainom sing alak. (Mateo 11:18, 19) Siempre, indi amo sini si Jesus. Pero, nahibaluan niya nga ang pagkaon kag ilimnon importante gid sa mga tawo, kag ginsambit niya ini sing maayo sa pag-ilustrar sa mga butang may kaangtanan sa Dios.—Lucas 22:14-20; Juan 6:35-40.

Ano ang kinaandan nga pagkaon kag ilimnon sang panahon ni Jesus? Paano ini ginahanda kag daw ano kadugay? Ang mga sabat sa sini nga mga pamangkot magabulig sa aton agod mahangpan sing maayo ang mga hitabo kag mga ekspresyon nga ginsambit sa mga Ebanghelyo.

Hatagi Kami sang “Amon Pagkaon Para sa Sini nga Adlaw”

Sang gintudluan ni Jesus ang iya mga disipulo kon paano mangamuyo, ginpakita niya nga nagakaigo lamang nga mangabay sa Dios nga amanan kita sang aton mga kinahanglanon, kag isa sa sini amo ang “pagkaon para sa sini nga adlaw.” (Mateo 6:11) Ang tinapay amo ang kinaandan nga pagkaon sang mga Hebreo kag Griego. Ang ekspresyon nga “makaon sing pagkaon” nagakahulugan nga “makaon sing tinapay.” Ang mga uyas, nga ginagamit sa paghimo sing tinapay, pareho sang trigo kag sebada, kag ang iban pa subong sang oats, spelt, kag millet, amo ang pagkaon sang mga Judiyo sang unang siglo. Ginabulubanta sang mga researcher nga mga 200 ka kilo nga uyas ang makaon sang isa ka tawo sa isa ka tuig, nga makahatag sing katunga sa ginakinahanglan nga calorie sang tawo.

Mahimo mabakal ang tinapay sa merkado. Pero sa kalabanan nga pamilya, sila ang nagahimo sini, kag indi ini madali himuon. Ang libro nga Bread, Wine, Walls and Scrolls nagpaathag: “Bangod madali maguba ang harina, adlaw-adlaw nga nagagaling ang mga iloy.” Daw ano ini ka dugay? “Sa isa ka oras nga paggaling,” siling sang awtor, “mga sulusobra lang 0.8 kilos [mga duha ka libra] nga harina ang makuha halin sa 1 ka kilo [sobra sa duha ka libra] nga trigo. Bangod makakonsumo ang isa ka tawo sing tunga sa kilo [isa ka libra] nga harina kada adlaw, kinahanglan sila maggaling sing tatlo ka oras agod mapakaon nila ang ila pamilya nga may lima ukon anom ka miembro.”

Hunahunaa karon ang iloy ni Jesus nga si Maria. Magluwas sa iya  mga ulubrahon sa balay, kinahanglan niya handaan sang tinapay ang iya bana, lima ka bata nga lalaki, kag duha ka bata nga babayi. (Mateo 13:55, 56) Makapat-od kita nga kaangay sang iban nga Judiyo nga babayi, nangabudlay gid si Maria agod makabulig sa paghanda sing “pagkaon para sa sini nga adlaw.”

“Kari Kamo, Magpamahaw Kamo”

Sang nabanhaw si Jesus, nagpakita sia sa iya pila ka disipulo sang isa ka kaagahon. Bilog nga gab-i nga nagpangisda ang iya mga disipulo apang diutay lang ang ila nakuha. “Kari kamo, magpamahaw kamo,” pangagda niya sa iya kapoy nga mga abyan. Ginpakaon niya sila dayon sing isda kag tinapay. (Juan 21:9-13) Bisan makaisa lang nasambit ang pamahaw sa mga Ebanghelyo, kinaandan na sa mga tawo nga mamahaw sing tinapay, nuts kag mga pasas ukon olibo.

Kamusta naman sa tion sang panyaga? Ano ang ginakaon sang mga nagatrabaho? Ang libro nga Life in Biblical Israel nagsiling: “Gamay lang ang ila panyaga, nagalakip ini sang tinapay, uyas, olibo, kag igos.” Mahimo nga amo ini ang dala sang mga disipulo sang nagbalik sila halin sa Sicar sang nakig-istorya si Jesus sa isa ka Samaritana sa bubon. “Mga ikan-om nga oras sadto,” ukon udto na, kag ang iya mga disipulo “nagkadto sa siudad sa pagbakal sing pagkaon.”—Juan 4:5-8.

Sa gab-i, nagatipon ang pamilya para sa ginakabig nila nga importante nga tion sa pagkaon. Sa pagpaathag sini, ang libro nga Poverty and Charity in Roman Palestine, First Three Centuries C.E. nagsiling: “Ang kalabanan nga tawo nagakaon sing tinapay ukon linugaw nga sebada, lainlain nga uyas kag mga legume, ukon kon kaisa trigo. Ginabutangan nila ini sing asin kag lana ukon olibo, kag kon kaisa sing makahang nga sarsa, dugos, ukon matam-is nga duga sang prutas.” Mahimo nga nalakip man sa ila panyapon ang gatas, keso, utan, kag preska ukon ginbulad nga prutas. Matigayon ang mga 30 ka klase sang utanon sadto nga panahon. Ang pila sa sini amo ang sibuyas, ahos, rabanos, karot, kag repolyo. Matigayon man ang sobra sa 25 ka sahi sang prutas, kaangay sang (1) igos, (2) bunga sang palma, kag (3) bunga sang granada ang nagatubo sa sini nga mga lugar.

Mahanduraw mo bala ang pila sa sini nga pagkaon nga nabutang sa lamesa sang nagapanyapon si Jesus upod kay Lazaro, kag sa iya utod nga sanday Marta kag Maria? Karon, handurawa ang kahamut sa sulod sang balay sang ginhaplasan ni Maria sing malahalon nga lana nga “puro nga nardo” ang tiil ni Jesus. Ang kahamut sang lana nagsimpon sa kahamut sang pagkaon.—Juan 12:1-3.

“Kon Maghanda Ikaw sang Sinalusalo”

Isa ka bes, samtang nagakaon si Jesus “sa balay sang isa sa mga manugdumala sang mga Fariseo,” gintudluan niya ang mga ara didto sing isa ka importante nga leksion. Sia nagsiling: “Kon maghanda ikaw sang sinalusalo, agdaha ang mga tawo nga imol, mga baldado, mga piang, mga bulag;  kag mangin malipayon ka, bangod wala sila sing ibalos sa imo. Kay balusan ka sa pagkabanhaw sang mga matarong.” (Lucas 14:1-14) Kon ginsunod sang Fariseo ang laygay ni Jesus, ano ayhan nga pagkaon ang ginhanda niya sa sinalusalo?

Ang manggaranon nga tawo mahimo maghanda sing espesyal nga tinapay nga lainlain ang korte kag butangan ini sing alak, dugos, gatas, kag iban pa nga mga panakot. Mahimo nga may nahanda man nga mantikilya kag keso sa lamesa. Pat-od nga may preska man kag napreserbar nga olibo, ukon lana sang olibo. Suno sa libro nga Food in Antiquity, “nagakonsumo sing 20 ka kilo [40 ka libra] nga lana sang olibo ang tagsa ka tawo kada tuig para sa pagkaon, kag dugang pa ginagamit nila ini subong kosmetiko kag ginatughong sa suga.”

Kon ang Fariseo nagaistar malapit sa dagat, mahimo magakaon sila sang iya mga bisita sing lab-as nga isda. Ang mga nagaistar naman malayo sa dagat masami nga nagakaon sing inasinan nga isda. Ang tagbalay mahimo man magluto sing karne, pagkaon nga talagsa lang ginapakaon sa mga imol nga bisita. Masami sila nga ginahandaan sing sud-an nga itlog. (Lucas 11:12) Ginalaktan nila ini sing mga panakot kaangay sang hierbabuena, eneldo, comino, kag mustasa agod magnamit. (Mateo 13:31; 23:23; Lucas 11:42) Pagkatapos, ang mga bisita mahimo hatagan sing pangyam-is nga sinanlag nga trigo nga may almendras, dugos, kag mga panakot.

Ang mga nagatambong sa mga sinalusalo mahimo man hatagan sing ubas, pasas, ukon alak gikan sa ubas. Linibo ka linasan sang ubas sa Palestina ang nagapamatuod nga madamo didto ang nagainom sing alak. Nadiskobrehan sang mga arkeologo sa isa ka lugar sa Gibeon ang 63 ka bulutangan sing alak nga gingikab sa bato, nga mabutangan sing mga 100,000 ka litro nga alak.

“Indi Kamo Magkabalaka”

Samtang ginabasa mo ang mga Ebanghelyo, tandai kon makapila ka beses ginsambit ni Jesus ang pagkaon kag ilimnon sa iya mga ilustrasyon ukon sa iya pagtudlo sa importante nga mga leksion samtang nagakaon. Pat-od gid nga nalipay si Jesus kag ang iya mga disipulo sa pagkaon kag pag-inom upod sa ila suod nga mga abyan, pero indi ini ang pinakaimportante para sa ila.

Ginbuligan ni Jesus ang iya mga disipulo nga mangin balanse sa ila pagtamod sa pagkaon kag ilimnon sang nagsiling sia: “Indi gid kamo magkabalaka kag magsiling, ‘Ano ang aton kaunon?’ ukon, ‘Ano ang aton imnon?’ ukon, ‘Ano ang aton ipanapot?’ Kay ini tanan amo ang mga butang nga maukod nga ginatinguhaan nga maagom sang mga pungsod. Bangod nahibaluan sang inyo langitnon nga Amay nga kinahanglan ninyo ini tanan nga butang.” (Mateo 6:31, 32) Ginsunod sang mga disipulo ini nga laygay, kag gin-amanan sila sang Dios sang ila mga kinahanglanon. (2 Corinto 9:8) Mahimo nga lain ang inyo ginakaon sangsa mga tawo sang unang siglo. Pero pat-od gid nga iaman sang Dios ang inyo kinahanglanon kon unahon ninyo ang pag-alagad sa iya.—Mateo 6:33, 34.