•   Ano ang imo pamatyag kon mamuyayaw ang iban?

  •  Indi ko matalupangdan​—daw normal lang sa akon.

  •  Daw nalainan man ’ko​—pero napabay-an ko lang.

  •  Nagalalain gid ako​—indi ’ko kaagwanta.

•   San-o ka nagapamuyayaw?

  •  Wala

  •  Kon kis-a

  •  Pirme

•   Para sa imo, daw ano ka serioso nga topiko ang pagpamuyayaw?

  •  Indi gid serioso

  •  Serioso gid

 Para sa imo serioso bala nga butang ang pagpamuyayaw? ‘Indi a,’ mahimo isiling mo. ‘Kadamo pa sang iban nga butang nga dapat problemahan. Isa pa, tanan man nagapamuyayaw!’ Amo gid man bala?

 Mapati ka man ukon indi, may mga tawo nga wala nagapamuyayaw. Kag may maayo sila nga mga rason nga wala mapensaran sang iban. Halimbawa:

•  Ang pagpamuyayaw indi lang basta mga tinaga. Ginapakita sang imo ginahambal kon ano ka nga klase sang tawo. Kon nagapamuyayaw ka, mahimo ginapahangop sini nga wala ka labot sa balatyagon sang iban. Amo ka gid bala sina?

   Ang Biblia nagasiling:“Ang nagagua sa baba nagahalin sa tagipusuon.”​—Mateo 15:18.

•  Ang pagpamuyayaw mahimo bangdan nga malainan ang iban sa imo. Ang libro nga Cuss Control nagasiling: “Ang aton panghambal may daku nga papel sa kon sin-o ang aton mangin mga abyan, sa respeto sang aton pamilya kag katrabaho, sa kalidad sang aton mga relasyon, sa aton impluwensia sa iban, sa pagbaton kag pag-promote sa aton sa obra, kag sa reaksion sang mga estranghero sa aton.” Nagasiling man ini: “Pamangkuta ang imo kaugalingon kon bala mangin mas maayo ang imo relasyon sa iban kon indi ka mamuyayaw.”

   Ang Biblia nagasiling: “Isikway ninyo ang . . . masakit nga hambal.”​—Efeso 4:31.

•  Ang pagpamuyayaw indi maayo pamatian. Sa iya libro nga How Rude! si Dr. Alex Packer, nagsiling: “Makatalaka pamatian ang mga palapamuyayaw.” Nagsiling pa sia nga kon puro lang pamuyayaw ang imo ginahambal “indi mo mapakita sa imo mga tinaga ang paghangop, kaalam, ukon empatiya. Kon ang imo mga tinaga wala mapamensaran sing maayo, indi maintiendihan, kag daw tinamad, amo man sina ang mangin dalagan sang imo utok.”

   Ang Biblia nagasiling: “Indi maggua ang dunot nga pinamulong sa inyo baba.”​—Efeso 4:​29.

•  Maghimo sing goal. Puede mo bala tilawan nga untatan ang pagpamuyayaw bisan isa lang ka bulan ukon mas malip-ot pa? Mahimo mo ini ilista sa tsart ukon kalendaryo. Pero para mahimo mo gid ang imo desisyon, basi dapat may iban ka pa nga himuon. Halimbawa:

•  Likawi ang kalingawan nga puno sang pagpamuyayaw. Ang Biblia nagasiling: “Ang pagpakig-upod sa malain nga mga tawo nagaguba sang maayo nga moral.” (1 Corinto 15:33, footnote) Indi lang mga tawo ang buot silingon sang “pagpakig-upod” kundi pati man ang mga kalingawan​—pelikula nga ginatan-aw mo, video game nga ginahampang mo, kag kanta nga ginapamatian mo. Si Kenneth nga 17 anyos nagsiling: “Mawili ka magkanta sang nanamian mo nga kanta kag balewalaon lang nga may pamuyayaw ini​—kay nami ang beat.”

•  Ipakita nga hamtong ka. Abi sang iban kon mamuyayaw sila daw hamtong sila pamatian. Pero indi ina matuod. Ang hamtong nga mga tawo may ‘ikasarang sa paghangop nga nahanas nga makilala ang maayo kag malain,’ siling sang Biblia. (Hebreo 5:​14) Wala nila ginapanubo ang ila pagsulundan sa kabuhi para lang “manamian” sa ila ang iban.

 Ang matuod, ang pagpamuyayaw nagapahigko sa hunahuna (kag sa makabati). Madamo na sang amo sina sa kalibutan! “Indi ka na magdugang,” siling sang Cuss Control. “Magbulig para magtinlo ang mga tinaga nga ginahambal naton. Mangin maayo ang imo pamatyag, kag manamian man sa imo ang iban.”