ANSYEN vèsè sa yo pa soti nan Bib la. Pandan plizyè syèk, moun sèvi ak vèsè sa yo pou yo bay tèt yo rezon pou yo fè diskriminasyon kont fi. Menm jodi a, gen kèk fanatik ki toujou site pawòl kèk moun ki nan relijyon ekri pou yo montre gason gen rezon pou yo domine sou fi. Yo fè konprann se fi ki lakòz pwoblèm limanite. Èske se toutbon Bondye vle pou gason rayi fi e pou yo fè yo abi? Ki sa Bib la di sou sa? Ann egzamine sijè a pi an detay.

Èske Bondye te modi fi?

Non. Se “premye sèpan an, li menm yo rele Dyab la” pito, Bondye te “madichonnen”. (Revelasyon 12:9; Jenèz 3:14.) Lè Bondye te di Adan li t ap “domine” madanm li, Bondye pa t vle di li dakò pou gason domine sou fi (Jenèz 3:16, NW). Okontrè, li te annik predi move konsekans peche a t apral genyen pou premye mesyedam yo.

Kidonk, se paske lèzòm peche ki fè yo fè fi abi se pa paske sa te nan volonte Bondye. Bib la pa dakò ak ide ki fè kwè fò gason domine sou fi pou yo ka repare premye peche ki te fèt la. — Women 5:12.

Èske Bondye te kreye fi pou l enferyè parapò ak gason?

Non. Men sa Jenèz 1:27 di: “Bondye kreye moun. Li fè l pòtre ak li. Li kreye yo gason ak fi.” Donk, depi lè Bondye te kreye lèzòm, sètadi gason ak fi, li te kreye yo avèk kapasite pou yo reflete kalite l genyen yo. Se vre, Bondye pa t kreye Adan ak Èv menm jan nan domèn fizik e yo chak te gen pwòp santiman pa yo, men yo toule de te resevwa menm enstriksyon. Yo te gen menm dwa devan Kreyatè yo a. — Jenèz 1:28-31.

Anvan Bondye te kreye Èv, men sa li te di: “Mwen pral fè yon èd pou li [Adan], kòm yon konpleman pou li.” ​(Jenèz 2:18, NW). Èske mo “konpleman” an vle di fi a enferyè parapò ak gason an? Non, paske mo ebre lè yo tradui l ki bay mo konpleman an ka vle di tou “parèy” oubyen “yon èd ki konplete” gason an. Ann reflechi sou jan yon chirijyen ak yon anestezis  konplete youn lòt pandan y ap fè yon operasyon. Èske nou ta ka imajine pou youn ap travay san lòt la? Nou pa kwè sa! Se vre, se chirijyen an ki fè operasyon an, men èske sa fè l pi enpòtan pou sa? Nou pa t ap kouri di sa. Se menm jan an, Bondye te kreye gason e annapre li te kreye fi pou yo toule de travay ansanm, li pa t kreye yo pou yo nan konpetisyon youn ak lòt. — Jenèz 2:24.

Ki sa k montre Bondye gen sousi pou fi yo?

Lefètke Bondye te ka wè alavans sa mesye yo t apral fè paske yo se pechè, byen bonè nan istwa limanite Bondye te fè konnen entansyon l genyen pou l pwoteje fi yo. Gen yon ekriven ki rele Laure Aynard ki pale de Lwa Moyiz la, yon lwa Bondye te bay nan 16^yèm syèk anvan epòk nou an, nan yon liv li te ekri ki gen tit: La Bible au féminin. Men sa li di: “Nan pi fò ka, lè alyans Lalwa a ap pale de fi, se pou l ka defann fi.”

Pa egzanp, Lwa Moyiz la te mande pou yon moun onore ni papa l ni manman l e li te dwe respekte yo (Egzòd 20:12; 21:15, 17). Anplis de sa, Lalwa te mande pou moun bay fi ki ansent yo bonjan atansyon (Egzòd 21:22). Jodi a, anba lwa Bondye a fi yo jwenn bonjan pwoteksyon ki diferan nèt parapò ak jan sa ye anpil kote sou tè a kote moun yo pa bay fi okenn dwa. Men, gen lòt bagay ankò ki montre Bondye gen sousi pou fi yo.

Lwa Jewova Dye te bay moun ki nan nasyon Izrayèl la, gason kou fi, te fè yo jwenn anpil byenfè nan domèn fizik, moral e nan domèn espirityèl. Toutotan nasyon an te koute lwa Bondye yo e yo te obeyi lwa sa yo, li te vin nasyon ki “pi gran pase tout lòt nasyon ki sou latè.” ​(Detewonòm 28:1, 2). Ki wòl fi yo te jwe anba Lwa Moyiz la? Ann egzamine wòl yo nan domèn ki vin annapre yo.

1. Yo te gen libète. Kontrèman ak fi nan anpil lòt nasyon nan tan lontan, fi Izrayelit yo te gen anpil libète. Byenke se mari a ki te gen responsablite pou l pran latèt nan fanmi an, madanm  nan te ka ‘fè lide sou yon tè, epi li achte l e li te ka ‘fè yon jaden rezen’ piske mari l te mete tout konfyans nan li. Si l te konn tise byen, li te ka menm gen pwòp biznis li (Pwovèb 31:11, 16-19). Anba Lwa Moyiz la, yo te konsidere fi kòm yon moun nòmal tankou tout moun, yo te gen dwa yo, yo pa t tankou yon akseswa pou gason.

Nan tan lontan ann Izrayèl, fi yo te lib pou yo gen relasyon pèsonèl ak Bondye. Bib la pale de Ana ki te priye Bondye sou yon pwoblèm pèsonèl li te genyen e nan kè l li te fè Bondye yon pwomès (1 Samyèl 1:11, 24-28). Te gen yon dam ki soti nan vil Chounèm ki te konn al mande Elicha konsèy nan jou Saba yo (2 Wa 4:22-25). Bondye te sèvi ak fi tankou Debora ak Oulda pou reprezante l. Li enteresan pou nou konnen te gen gason ki te gen gwo responsablite ak kèk prèt ki te konn chèche konsèy nan men fi sa yo. — Jij 4:4-8; 2 Wa 22:14-16, 20.

2. Yo te gen posiblite pou yo jwenn fòmasyon. Piske sa ki nan alyans Lalwa a te konsène fi yo tou, lè gason yo t ap li Lalwa, yo te envite fi yo pou yo koute e konsa fi yo te jwenn posiblite pou yo aprann (Detewonòm 31:12; Neyemi 8:2, 8). Mete sou sa, yo te ka resevwa fòmasyon pou yo patisipe nan kèk aspè nan adorasyon an piblik nasyon an te konn fè. Pa egzanp, petèt te gen kèk fi ki te konn fè yon “sèvis ki byen òdone” nan tabènak la. E gen lòt ki te patisipe nan koral kote ni fi ni gason te konn ap chantè ladan l. — Egzòd 38:8, NW; 1 Kwonik 25:5, 6.

Anpil nan medam yo te gen konesans ak kapasite ki nesesè pou yo dirije yon biznis pou l byen mache (Pwovèb 31:24). Kontrèman ak kilti lòt nasyon nan epòk sa a te genyen, kote se papa a sèlman ki te konn anseye pitit gason l yo, manman ki Izrayelit yo te gen pou yo patisipe nan fòmasyon pitit gason yo jiskaske pitit yo te vin gran (Pwovèb 31:1). Li klè, fi ki t ap viv ann Izrayèl nan tan lontan yo se pa t moun ki te san edikasyon.

3. Yo te onore yo e yo te respekte yo. Men sa Bondye te di nan Dis Kòmandman yo yon  fason klè: “Respekte manman nou ak papa nou.” ​(Egzòd 20:12). Nan youn nan pwovèb Salomon, yon wa ki saj, te ekri, men sa nou li: “Pitit mwen, koute papa ou non lè l’ap ba ou bon levasyon! Pa janm bliye sa manman ou te moutre ou!” — Pwovèb 1:8.

Nan Lalwa te gen prensip byen detaye sou konduit moun selibatè yo te dwe genyen, prensip sa yo te ankouraje gason yo pou yo montre respè pou fi yo (Levitik 18:6, 9; Detewonòm 22:25, 26). Yon bon mari te dwe konprann madanm li gen limit ni fizikman ni nan fason kò l fonksyone. — Levitik 18:19.

4. Bondye te pwoteje dwa yo te genyen. Nan Bib la, Jewova prezante tèt li kòm yon “papa pou timoun ki san papa yo, li pwoteje vèv yo.” Sa vle di, se Jewova ki te pwoteje dwa moun ki pa t gen yon papa oubyen ki pa t gen yon mari pou pwoteje yo (Sòm 68:5; Detewonòm 10:17, 18). Pa egzanp, te gen yon vèv, mari l te yon pwofèt, ki te prete lajan nan men yon moun e moun nan te maltrete l. Jewova te fè yon mirak pou vèv la te ka kontinye viv e pou l te ka kenbe diyite l. — 2 Wa 4:1-7.

Anvan Izrayelit yo te antre nan Latè pwomiz, Selofehad, ki te chèf nan fanmi l, te mouri san li pa t gen yon pitit gason. Senk pitit fi l yo te mande Moyiz pou l ba yo “yon pòsyon tè” nan Latè pwomiz. Jewova te ba yo plis pase sa yo te mande a. Li te di Moyiz: “Ba yo yon pòsyon tè ki va rete pou yo nan mitan fanmi papa yo. W’a ba yo pòsyon tè ki te pou papa yo a.” Depi lè sa a, fi ann Izrayèl te ka resevwa eritaj papa yo epi yo te ka pase eritaj la bay pitit yo. — Nonb 27:1-8.

Anba Lwa Moyiz la, fi yo te jwe yon wòl ki ba yo onè, e nan Lalwa yo te respekte dwa fi yo genyen. Sepandan, apati katriyèm syèk anvan epòk nou an, moun ki t ap pratike jidayis lan te kòmanse kite kilti Grèk yo enfliyanse yo, yon kilti ki te konsidere fi enferyè parapò ak gason. — Gade kare ki gen tit: “ Nan kèk liv ki te la lontan gen diskriminasyon kont fi.”

Pa egzanp, gen yon powèt grèk ki rele Hesiod (uityèm syèk anvan epòk nou an) ki lage sou do fi tout pwoblèm lèzòm genyen. Nan yon liv li te ekri ki gen tit: Théogonie, li fè konnen “fi se yon ras ki danjere e yo se yon tribi ki viv pami gason pou ba yo anpil pwoblèm.” Ide sa a te vin kouran nan jidayis lan nan kòmansman dezyèm syèk anvan epòk nou an. Nan Talmid, yon liv yo te fè apati dezyèm syèk epòk nou an, yo te bay gason yo avètisman sa a: “Pinga nou pale anpil ak fi, sa ap mennen nou nan imoralite san mank.”

Toutpandan syèk yo t ap pase, move lide moun yo te genyen sou fi te vin gen gwo enfliyans sou wòl fi yo jwe nan kominote juif la. Nan epòk Jezi a, yo te deja entèdi fi yo ale nan kèk zòn nan tanp lan, se sèlman kote yo te rele  Lakou fi yo yo te ka ale. Se gason sèlman yo te konn bay fòmasyon nan domèn relijyon e nan sinagòg yo sanble yo pa t mete fi yo nan menm zòn ak gason yo. Nan Talmid la yo site pawòl yon raben te di: “Nenpòt moun ki anseye pitit fi l Tora a [Lalwa] se anseye l ap anseye l betiz.” Lefètke chèf relijye juif yo te mal prezante pwennvi Bondye genyen sou fi, yo te aprann anpil gason pou yo rayi fi.

Lè Jezi te sou tè a, li te remake prejije sa yo, prejije ki te byen anrasinen nan tradisyon moun yo te genyen (Matye 15:6, 9; 26:7-11). Èske Jezi te kite ansèyman sa yo gen enfliyans sou jan li te boule ak fi? Ki sa nou ka aprann ni nan fason li te konn aji ak fi ni nan atitid li te genyen anvè yo? Èske vrè Krisyanis lan pèmèt fi yo jwenn yon soulajman? Nou pral reponn kesyon sa yo nan pwochèn atik la.