1-2. (a) Erakiza riṋe Jesus nda yandja kovahongewa ve? (b) Omena raye ovahongewa va Jesus tji ve mwesa nave tupuka? (Wina tara koviperendero.)

 JESUS wa tja: “Ombepo vari mai vanga, nungwari indji onyama otjingundi.” a (Mat. 26:41b) Mokuhungira omambo ngo, Jesus wa raisa kutja kaweṱe ohomonena nu matu yenene okutjita ozondataiziro. Posi ya eye wina wa hungira omambo ngo otjomuano wokuturakiza kutja katu sokukara nongamburiro onyingi mweṱe oveni. Ozoiri ozonḓiṱi komurungu wanao, ngunda Jesus ehi ya hungira omambo ngo, ovahongewa ve va tja owo kamaave mwesa ko. (Mat. 26:35) Owo aave vanga okutjita imbi mbi ri ovisemba. Posi ya, owo kave hakahanene po okumuna kutja mave yenene okungundipara kehi yongaro onḓeu. Ku nao, Jesus we ve rakiza kutja: “Kareye katumba nu mu kumbe kutja amu ha hiti momarorero.”—Mat. 26:41a.

² Ouhumandu, ovahongewa ve kave karere katumba. Indu Jesus tja kamburwa, hapo ovahongewa ve va kara pu na ye poo va tupuka mena rokutja aave tira? Mena rokutja owo kave karere katumba owo va tjita oviṋa mbi va tja kamaave tjiti. Owo va isa Jesus nave tupuka.—Mat. 26:56.

3. (a) Kutja tu rire ovaṱakame ku Jehova, omena raye tji matu sokuyepa okukara nongamburiro mweṱe oveni tjinene? (b) Matu kahungirira ku ye morupa ndwi?

³ Eṱe katu sokumuna kutja aruhe matu kara nomasa okutjita imbi mbi ri ovisemba. Otjingaperi kutja eṱe katu vanga okutjita otjiṋa tji tji hi nokutjata ku Jehova. Posi ya, eṱe wina kaweṱe  ohomonena nu matu yenene okurorwa okutjita imbi mbi ri ovivi. (Rom. 5:12; 7:21-23) Ngunda atu hi nokuundjira ko, eṱe matu yenene okurorwa okutjita oviṋa ovivi. Kutja tu rire ovaṱakame ku Jehova nOmuna we, eṱe matu hepa okukongorera erakiza ra Jesus rokukara katumba kutja atu ha rorwa okutjita ouvi. Orupa ndwi maru tu vatere okutjita nao. Rutenga, matu katara kutja omozongaro zeṋe tjinenenene mu matu sokuritjevera. Okuzambo, atu hungirire komuano mu matu yenene okuritjevera oveni komarorero. Korusenina, atu katara komuano mu matu yenene okukara katumba.

TJIWA OUNGUNDIPARE WOYE

4-5. Ongwaye tji matu sokuritjevera nandarire kouvi mbu he ri ouvi ounene?

⁴ Pe nouvi tjiva mbu he ri ouvi ounene, posi ya mbu yenene okungundiparisa oupanga wetu ku na Jehova. Owo wina u yenena okutjita kutja tu katjite ouvi ounene tjinene.

⁵ Eṱe atuhe tu rorwa okutjita ouvi. Posi ya atuhe tu noungundipare mbwa panguka, ku nao kaviṋa vimwe mbi mavi tu roro okutjita ouvi. Otjotjihorera, omundu umwe mape ya a rorwa okutjita oruvakiro. Warwe mape ya a rorwa okutjita ozongaro ozohakohoke tjimuna okurinyandisa oviṋepo vyourumendu poo vyoukazendu, nokutarera oviperendero vyakamuzu. Nu omundu warwe mape ya a kara noungundipare wokupindika tjimanga, outongatima, poo okuhinokutjita imbi ovisemba mena rokutira kutja varwe mave tja vi. Otja ku Jakobus, “omundu u rorwa, indu tji ma twarwa na hemenwa i ozonḓuma ze omuini zourunde.”—Jak. 1:14.

6. Matu sokutjiwa ye ohunga na eṱe oveni?

⁶ Hapo ove u tjiwa kutja oviṋa viṋe mbi ku rora tjinene? Eṱe katu sokuriwovisa oveni kutja katu noungundipare, poo okumuna kutja kamaa pe ya atu tjiti ouvi. (1 Joh. 1:8) Zemburuka kutja Paulus wa tja imba mbe “hongorerwa i Ombepo” poo mbe nomerizirira mape ya ave rorwa indu tji ve hi nokukara katumba. (Gal. 6:1) Kara nouatjiri move omuini nu tjiwa kutja u noungundipare uṋe.—2 Kor. 13:5.

7. Matu sokuyandja ombango yapeke ku ye? Sasaneka.

⁷ Indu tji twa tjiwa oviṋa mbi tu rora tjinene, matu sokutjita vi? Kondja nomasa okupirukira omarorero ngo. Otjotjihorera, moruveze rwOmbeibela, oruveze ndwaaru tjeverwa tjinene motjihuro ya ri omivero vyatjo. Mena ranao, ovatjevere ovengi aave kara pomivero okutjevera otjihuro. Momuano tjingewo, eṱe matu hepa okuyandja ombango yapeke koungundipare wetu kutja tu yenene okupirukira omarorero.—1 Kor. 9:27.

 OMUANO MU MATU YENENE OKUPIRUKIRA OMARORERO NOUVI

8-9. Hapo omurumendu omutanda ngwa tamunwa mOmiano ekondwa 7 atja yepa vi okutjita ouvi ounene? (Omiano 7:​8, 9, 13, 14, 21)

⁸ Matu yenene okuritjevera vi komarorero nouvi? Tara kutja matu rihongo ye okuza komurumendu omutanda ngwa hungirwa mOmiano ekondwa 7. Eye wa tjita oruvakiro ku nomukazendu omukorondu. Ezeva 22 ri tu raera kutja omurumendu omutanda ngwi we mu kongorera ‘tjimanga.’ Posi ya otja komazeva nga kapita pu maye raisa, eye wa toora omikambo komurungu wanao mbya tjita kutja kouṱiṱiṱiṱi i rire oupupu ku ye okutjita ouvi.

⁹ Ovikwaye mbya tjita kutja omurumendu omutanda ngwi ma katjite ouvi? Rutenga, ngunda e ri ongurova, eye “iya kawondja meṋe yomuvanda popezu notjikoro pu pa turire omukazendu [omukorondu].” Okuzambo, eye aa kawondja okuyenda kondjuwo yomukazendu ngo. (Lesa Omiano 7:8, 9.) Nu indu tja muna omukazendu, eye ka tanaukire okuyaruka. Eye wa yakura oruhupito rwe, na puratene komukazendu indu tjaa hungire ohunga nozombunguhiro nḓa tjita. Ngahino aa vanga kutja omurumendu omutanda me ripure kutja eye omundu omuwa. (Lesa Omiano 7:13, 14, 21.) Andakuzu omurumendu omutanda ka toorere omikambo omivi, eye atja yenena okuyepa omarorero nu ka tja tjita ouvi.

10. Tjimuna omurumendu omutanda, hapo omundu mape ya a tjiti ozondataiziro zeṋe?

¹⁰ Ehungi ra Salomo mari raisa oviṋa mbi mavi yenene okutjitwa komukarere auhe wa Jehova. Otjotjihorera, omukarere wa Jehova mape ya a tjiti ouvi ounene nu kombunda a munu kutja oviṋa avihe vya tjitwa ‘tjimanga.’ Poo mape ya atja, “Ami hi undjirire ko kutja mape ya e tjiti otjiṋa ho.” Indu eye tje ripurire koviṋa mbya tjitwa, eye mape ya a munu kutja wa toora omikambo omivi mbya tjiti kutja ma tjite ouvi ounene. Ngahino omikambo mbyo vya ri okutoorora omapanga omavi, omanyando nge he ri omakohoke, okuyenda kotungovi tu tu he ri otuwa, poo okuyenda kotuveze tu tu he ri otuwa kOvakriste. Nu ngahino wa isa okukumba, okulesa Ombeibela, okuyenda kozombongarero zombongo, poo okupita motjiungura tjokuzuvarisa. Tjimuna omurumendu omutanda ngwa tamunwa mOmiano, mape ya kutja eye katjitire ouvi mbo ‘tjimanga,’ posi ya ya ri kombunda yokutoora omikambo omivi.

11. Ovikwaye mbi matu sokunakaura kutja atu ha tjiti ouvi?

¹¹ Matu rihongo ye? Eṱe tu hepa okunakaura okutjita ouvi na wina oviṋa mbi tjita kutja tu tjite ouvi. Salomo wa hungirira kepu ndo, indu tja za nokuhungirira ku imbi mbya tjitwa komurumendu omutanda nomukazendu omukorondu. Indu tjaa hungirire komukazendu, eye wa tja: “Amu mu kongorere ko.” (Omiano 7:25) Eye wina wa tja: “Humburukeye nomukazendu otja ingo! Amu ya nangarire popezu nomuvero wondjuwo ye.” (Omiano 5:3, 8) Kutja tu ritjevere oveni kokutjita ouvi, matu sokunakaura ozongaro noviṋa mbi tjita kutja tu katjite oviṋa ovivi. b Ihi matji hee kutja nandarire kutja oviṋa tjiva kavivi kOvakriste, eṱe kamaatu tjiti oviṋa mbyo indu tji matu tjiwa kutja oviṋa mbyo mape ya avi tjiti kutja tu katjite oviṋa ovivi.—Mat. 5:29, 30.

12. Omakwizikiro yeṋe Job nga tjita, nu ye mu vatera vi okuhinokukatuka? (Job 31:1)

¹² Eṱe matu sokurimanena okutoora omikambo mbi mavi tu vatere kutja tu yepe ozongaro nḓu maze tjiti kutja tu tjite ouvi. Iho otjiṋa Job tja tjita. Eye wa “tjita omakwizikiro” wokuhinokutara kovakazendu varwe noruhuro. (Lesa  Job 31:1.) Okutjita imbi mbya kwizika kwe mu vatere okuhinokukatuka orukupo. Eṱe wina matu yenene okurimanena okuyepa otjiṋa ngamwa atjihe tji matji tjiti kutja tu katuke.

13. Ongwaye tji matu sokutjevera omeripura wetu? (Wina tara koviperendero.)

¹³ Eṱe wina matu sokutjevera omeripura wetu. (Eks. 20:17) Tjiva ve muna kutja kanavi okuripura ohunga noviṋa ovivi, opuwo tji ve hi nokutjita oviṋa mbyo. Posi ya okuripura nao onavi. Omundu ngu kayenda komurungu okuripura ohunga noviṋa ovivi, korusenina eye u vanga okutjita oviṋa mbi me ripura na vyo. Ku nao, ku tjita kutja i rire ouzeu ku ye okunakaura okutjita oviṋa ovivi. Otjingaperi kutja povikando tjiva tu ripura noviṋa ovivi. Indu tji matu ripura noviṋa ovivi, onawa okuhakahana okunakaura omeripura ngo nokuyepingenisa nomeripura omawa. Indu tji twa tjiti nao, eṱe matu ritjevere okuhinokutjita ouvi ounene mena rokutja katu nokuyandjera omeripura ngo okurira omanamasa tjinene.—Fil. 4:8; Kol. 3:2; Jak. 1:13-15.

14. Ovikwaye vyarwe mbi mavi tu vatere okuritjevera komarorero?

¹⁴ Ovikwaye vyarwe mbi matu sokutjita okuritjevera komarorero? Eṱe matu hepa okukara nongamburiro kutja matu munu ouwa aruhe indu tji twa kara nonḓuviro komatwako wa Jehova. Povikando tjiva i rira ouzeu okuripura nokutjita oviṋa Jehova mbye vanga kutja tu tjite, posi ya indu tji twa kondjo nomasa okutjita nao, matu kara nondjoroka yatjiri.

15. Okukara nonḓero yokutjita imbi mbi ri ovisemba maku tu vatere vi okupirukira omarorero?

¹⁵ Eṱe matu hepa okukara nonḓero yokutjita imbi mbi ri ovisemba. Matu sokurihonga ‘okutonda ouvi nokusuvera ouwa.’ Tji twa tjiti nao maku tjiti kutja tu kurise onḓero yetu yokutjita imbi mbi ri oviwa nokunakaura ozongaro nḓu maze tjiti kutja tu tjite ouvi. (Amos 5:15) Indu tji tu nonḓero yokutjita imbi mbi ri ovisemba, matu yenene okupirukira ozongaro nḓu tu hi nokuundjira ko.

16. Omomuano uṋe oviṋa mbi kurisa oupanga wetu ku na Jehova mu vi tu tjevera? (Wina tara koviperendero.)

¹⁶ Matu yenene vi okukara nonḓero yokutjita  imbi mbi ri ovisemba? Eṱe matu yenene okutjita nao indu tji matu kayenda komurungu okuungura oviṋa mbi mavi kurisa orusuvero rwetu ku na Jehova. Indu tji tu ri pozombongarero zombongo na motjiungura tjokuzuvarisa, tu kurisa onḓero yetu yokuyorokisa Jehova nu katu rorwa okutjita oviṋa ovivi. (Mat. 28:19, 20; Hebr. 10:24, 25) Indu tji matu lese nokukonḓonona Embo ra Mukuru nokuripurira ko oukoto, vi tjita kutja tu suvere okutjita oviṋa oviwa nokutonda oviṋa ovivi. (Jos. 1:8; Eps. 1:2, 3; 119:97, 101) Zemburuka kutja, Jesus wa raera ovahongewa ve kutja: ‘Kumbeye kutja amu ha hiti momarorero.’ (Mat. 26:41) Indu tji matu kumbu ku Tate wetu womeyuru, eṱe tu mu yandjera kutja me tu vatere nu tu kara nonḓero yokumuyorokisa.—Jak. 4:8.

KAREYE KATUMBA

17. Oungundipare uṋe Petrus mbwa kondjo na wo?

¹⁷ Eṱe mape ya atu yenene okunakaura omaungundipare wetu tjiva oparukaze. Posi ya mape ya atu kondjo nomaungundipare warwe oure woruveze orure. Ngatu tare kotjihorera tjomuapostele Petrus. Mena rondira kovandu, Petrus wa paṱana Jesus povikando vitatu. (Mat. 26:69-75) Kombunda pe munika aayo Petrus wa tuurunga oungundipare we, mena rokutja aa zuvarisa nouvanḓe ohunga na Jesus komurungu wOtjira tjOvajuda. (Oviung. 5:27-29) Posi ya, ozombura kombunda yanao, eye wa isa okurya pu nOvakriste mbe ha ri Ovajuda oure woruveze orusupi “tjinga iya tira imba ovomasukarekero.” (Gal. 2:11, 12) Oungundipare wa Petrus wa kotoka rukwao. Ngahino eye ke na pa isa okutira ovandu oparukaze.

18. Ovikwaye mbi mape ya avi tjitwa kombunda yokutuurunga oungundipare kaaṋi?

¹⁸ Eṱe mape ya atu kara mongaro otja indjo. Omomuano uṋe? Oungundipare mbu tu muna kutja twa tuurunga mape ya au kotoka rukwao. Otjotjihorera, omurumendu omukambure umwe wa tja: “Ami mba isa okutarera oviperendero vyakamuzu oure wozombura omurongo, nu mba ri nongamburiro kutja mba tuurunga oungundipare mbwo. Posi ya mozongaro tjiva, ee rorwa okutarera oviperendero vyakamuzu rukwao.” Omurumendu omukambure ngwi ke na pa yumba ohama. Eye wa muna kutja ma sokukondja nomasa eyuva arihe  okupirukira oungundipare we, nu mape ya ma sokutjita nao oure womuinyo we mouye ourunde mbwi. Nombatero yomukazendu we novanene vombongo, eye wa toora omikambo okupirukira oviperendero vyakamuzu.

19. Matu yenene okutjita vi indu tji tu noungundipare mbu tu kondja na wo?

¹⁹ Matu yenene okutjita vi kutja oungundipare wetu au ha tjiti kutja tu tjite oviṋa ovivi? Omokutjita imbi Jesus mbya tja ngatu tjite: “Kareye katumba.” Iho matji hee kutja matu sokuritjevera oveni komarorero. Nandarire indu tji matu munu kutja tu nomasa, matu sokukayenda komurungu okuyepa ozongaro nḓu maze tjiti kutja tu wire momarorero. (1 Kor. 10:12) Kayende komurungu okutjita oviṋa mbye ku vatera okupirukira oungundipare woye. Omiano 28:14 ri tja: “Omuṋingandu omundu ngu nondira ku Muhona aruhe.”—2 Petr. 3:14.

OMUANO MU TU MUNA OUWA INDU TJI TWA KARA KATUMBA

20-21. (a) Ouwa waye mbu matu munu indu tji matu ritjevere komarorero? (b) Indu tji matu kondjo otja pu matu yenene okupirukira omarorero, ovikwaye Jehova mbi me tu tjitire? (2 Ovakorinte 4:7)

²⁰ Eṱe matu yenene okukara nongamburiro kutja okuyepa omarorero maku tu etere ouwa. Indu tji twa tjiti ouvi tu kara “mombyarero youvi yoruveze orusupi,” posi ya okuhupa otja komirari vya Jehova ku tjita kutja tu kare nondjoroka yatjiri. (Hebr. 11:25; Eps. 19:8) Ihi omena rokutja twa ungurwa okuhupa otja komirari vye. (Gen. 1:27) Ku nao, matu kara nomeritjiviro omakohoke womomutima nu matu yenene okukahupa nga aruhe.—1 Tim. 6:12; 2 Tim. 1:3; Judas 20, 21.

²¹ Otjiperi kutja “onyama otjingundi.” Posi ya iho katji nokuheya kutja katu notjiṋa okutjita ohunga noungundipare wetu. Jehova u ri kamwaha okutupa omasa ngu matu hepa. (Lesa 2 Ovakorinte 4:7.) Nungwari omasa Mukuru nge tu pa ye kapita avihe. Posi ya rutenga eṱe matu sokuungurisa omasa wetu oveni okupirukira omarorero. Indu tji twa kondjo otja pu matu yenene, matu kara nongamburiro kutja Jehova ma ziri ozongumbiro zetu, nu me tu pe omasa ngu matu hepa. (1 Kor. 10:13) Nombatero ya Jehova, matu yenene okupirukira omarorero.