MABALIN nga adu ti karit iti uneg ti panagasawa, ngem narikrikut pay ti kasasaad no adda nakaro a sakit ti maysa kadakuada. * Masakit kadi ti asawam? No kasta, pakaringgoram kadi dagitoy a saludsod: ‘Kasano ngatan no kumaro pay ti sakit ti asawak? Maitultuloykonto pay ngata ti panangaywanko iti asawak, agraman ti panagluto, panagdalus, ken ti panagsapulko iti pagbiagmi? Apay a makonsiensiaak gapu ta siak ti nasalun-at?’

Iti sabali a bangir, no sika ti masaksakit, mabalin a mapanunotmo: ‘Kasano a maaddaanak iti panagraem iti bagik no diak met maaramid dagiti responsabilidadko? Marurod ngata ti asawak gapu ta masakitak? Daytoy kadin ti pagpatinggaan ti kinaragsakmi kas agassawa?’

Makapaladingit ta nagsina ti dadduma nga agassawa gapu iti rigat a patauden ti nakaro a sakit. Ngem dayta dina kaipapanan nga awan ti maaramidam tapno agballigi ti panagasawayo.

Adu nga agassawa ti nakapagtultuloy ken nagballigi iti laksid ti nakaro a sakit. Kas pagarigan, usigenyo ti kasasaad da Yoshiaki ken Kazuko. Idi nadangran ti duri ni Yoshiaki, di pulos makagaraw no awan ti tumulong kenkuana. Inlawlawag ni Kasuko: “Kasapulan a tulongak a kanayon ni lakayko. Gapu iti panangay-aywanko kenkuana, simmakit ti tengnged, abaga, ken dagiti takkiagko, ket kasapulan nga agsublisubliak iti ospital tapno ipadoktorko ti tultulangko. Masansan a makapaksuy ti agaywan.” Ngem iti laksid dagiti pakarigatanna, kuna ni Kazuko: “Timmibker ti relasionmi kas agassawa.”

Ania ngarud ti tulbek ti kinaragsak iti sidong dagita a kasasaad? Makatulong no dagidiay mangikagkagumaan a mangtaginayon iti pannakapnek iti panagasawada matmatanda ti sakit saan laeng a kas kabusor daydiay masaksakit no di ket kabusorda a dua. Ngamin, no masakit ti maysa kadakuada, agpadada nga apektado, nupay iti nagduma a pamay-an. Nadeskribir daytoy  a panagpannuray ti agassawa iti maysa ken maysa iti Genesis 2:24: “Ti maysa a lalaki panawannanto ti amana ken ti inana ket masapul a makitipon iti asawana ket masapul nga agbalinda a maymaysa a lasag.” Gapuna, no ti asawa ket addaan iti agtultuloy a sakit, nasken nga agtinnulong ti agassawa tapno mapagballigianda ti karit.

Kanayonanna, ipakita ti panagsirarak a dagiti agassawa a nagtalinaed ti nasayaat a relasionda iti laksid ti nakaro a sakit inawatda ti kasasaadda ken nasursuroda dagiti epektibo a pamay-an tapno makapagibturda. Adu kadagita a nasursuroda ti umasping kadagiti kanayon nga epektibo a balakad a masarakan iti Biblia. Usigem dagiti sumaganad a tallo a singasing.

“Ti dua nasaysayaat ngem iti maysa,” kuna ti Eclesiastes 4:9. Apay? Ngamin, ilawlawag ti bersikulo 10, “no ti maysa kadakuada matuang, daydiay sabali mabalinna a bangonen ti kaduana.” ‘Bangbangonem kadi ti kaduam’ buyogen dagiti ebkas ti panagyaman?

Ikagkagumaanyo kadi ti agtinnulong? Kinuna ni Yong, a paralisado ti asawana : “Kanayon nga ikagkagumaak nga ipakita ti konsiderasion ken baketko. Tunggal mariknak a mawawak, panunotek a mabalin a mawaw met ni baketko. No kayatko ti rummuar tapno imatangak ti napintas a buya, damagek kenkuana no kayatna ti kumuyog kaniak. Agtintinnulongkami nga agassawa a mangibtur iti sakit ken iti kasasaadmi.”

Iti sabali a bangir, no sika ti maay-aywanan, adda kadi masnup a bambanag a kabaelam nga aramiden para iti bagim a saan a mangpakaro iti sakitmo? No aramidem dayta, ad-adda a maraemmo ti bagim ken sumayaat pay ti panangaywan ti asawam kenka.

Imbes nga ipagarupmo a kasayaatanen ti ipakpakitam a konsiderasion iti asawam, apay a dimo saludsoden no ania ti kasayaatan para kenkuana? Ni Nancy, a nadakamat itay, naibagana met laeng ken lakayna a mariribukan no dina maammuan ti pinansial a kasasaad ti pamiliada. Ikagkagumaan itan ni lakayna nga ibaga kenkuana ti maipapan iti dayta.

“Ta iti tunggal banag adda naituding a tiempo,” insurat ni masirib nga Ari Solomon. (Eclesiastes 3:1) Nupay kasta, saan a kaskarina a taginayonen ti balanse nga eskediul ti pamilia gapu iti agbaliwbaliw a kasasaad a patauden ti nakaro a sakit. Ania ti aramidenyo tapno uray kaskasano, agbalinkayo a balanse?

Nalabit mabalin a regular nga agaliwaksaykayo a dua tapno mailiwliwag ti parikutyo iti salun-at. Kabaelanyo pay kadi a tagiragsaken dagiti dati nga ar-aramidenyo sakbay a timmaud ti sakit? No saan, ania dagiti baro nga aktibidad a mabalinyo a padasen? Mabalin nga ibasaanyo laeng ti maysa ken maysa wenno agadalkayo pay ketdi iti baro a lenguahe. No agdanggaykayo a mangaramid kadagiti banag nga ipalubos ti kasasaadyo, mapabileg ti singgalutyo kas “maymaysa a lasag” ket ad-adda nga agbalinkayo a naragsak.

Ti pannakikadua iti sabsabali ti sabali pay a makatulong tapno mataginayon ti kinabalanse. Kuna ti Biblia iti Proverbio 18:1: “Ti maysa a mangiputputong iti bagina sapulennanto ti kabukbukodanna nga iniimut a tarigagay; maibusor iti isuamin a praktikal a kinasirib isu umalsanto.” Makitayo kadi iti dayta a bersikulo a ti di pannakilangen iti sabsabali ket adda negatibo nga epektona iti panunot? Iti sabali a bangir, ti regular a pannakitimpuyog pagbalinennaka a naragragsak ken makatulong tapno mapasublim ti nasayaat a panangmatmatmo iti bambanag. Mabalinmo kadi ti agawis iti bumisita kenka?

 No dadduma, narigat para iti agay-aywan nga asawa ti agbalin a balanse. Dadduma ti nalabes ti panagtrabahoda isu a mapaksuyanda ket agpeggad ti salun-atda. Pagangayanna, dida pay ketdin kabaelan nga aywanan ti ipatpategda nga asawa. Gapuna, no ay-aywanam ti asawam nga addaan iti nakaro a sakit, dimo baybay-an ti bagim. Ipaayam met ti bagim iti tiempo nga aginana. * Napaneknekan ti dadduma a makapalag-an iti riknada no dagiti pakaringgoranda ket isaritada sagpaminsan iti maysa a mapagtalkan a gayyem a padada a lalaki wenno padada a babai.

Iballaag ti Biblia: “Saanmo a kunaen: ‘Apay a napasamak a dagiti immun-una nga aldaw nasaysayaatda ngem kadagitoy?’” (Eclesiastes 7:10) Gapuna, saanmo a pampanunoten no ania koma ti kasasaad ti biagyo no awan ti masaksakit. Laglagipem nga iti daytoy a lubong, saan a naan-anay ti kinaragsak. Ti napateg ket awatenyo ti kasasaadyo ken ikagumaanyo nga aramiden ti amin a kabaelanyo.

Ania ti makatulong kenka ken iti asawam iti kasta a kasasaad? Pagsaritaanyo a dua dagiti bendision a naawatyo. Pagragsakanyo uray dagiti kabassitan a simmayaatan ti salun-atyo. Birokenyo dagiti banag a mabalinyo a seggaan, ken ikeddengyo dagiti kalat a mabalinyo a ragpaten.

Nasayaat ti resulta ti panangyaplikar da Shoji ken Akiko iti nadakamat a balakad. Idi naammuanda nga agsakit ni Akiko iti fibromyalgia, masapul a sumardengda iti naisangsangayan nga amin-tiempo a serbisio. Naupayda kadi? Natural laeng a maupayda. Ngem kastoy ti imbalakad ni Shoji iti siasinoman nga addaan iti umasping a kasasaad: “Diyo koma pampanunoten dagiti banag a saanyo a kabaelan nga aramiden tapno dikay maupay. Taginayonenyo ti positibo a panangmatmat. Uray pay manamnama a makasublikayto iti normal a rutinayo, ipamaysayo no ania ti agdama a kasasaadyo. Para kaniak, kaipapanan dayta nga ipamaysak ti panangasikasok ken baketko.” Makatulong met kenka ti kasta a balakad no agkasapulan ti asawam iti naisangsangayan a pannakaaywan.