•   We wĩwʼaa ata yĩla weewʼa andũ ala angĩ mayĩumana?

  •  O na ndimanyaa. Nonaa ũte ũndũ wa kũsengyʼa.

  •  Kũnthĩnasya o vanini, ĩndĩ nĩnĩtĩkĩlanaa nakwʼo.

  •  Nonaa kũte kũseo, na ndatonya kũmanyĩa.

•   We ũumanaa mavinda meana?

  •  Ndyĩkaa ũu

  •  O ta kwa ĩmwe

  •  Mavinda maingĩ

•   Kwa woni waku, kũtũmĩa ndeto nthũku kwaĩle kwoswa ata?

  •  Ta ũndũ mũvũthũ

  •  Ta ũndũ mũito

 We nĩwonaa kũumana ta ũndũ waĩle kwoswa kwa ũito? No wasye, ‘Ndikwona ũu. Ve mathĩna maito ĩũlũ wa nthĩ ala maĩle kwĩthĩwa maitũthĩnyʼa. O na eka ũu, kĩla mũndũ nũumanaa!’ Ĩndĩ ũu nĩ wʼo?

 Wĩtĩkĩle kana ũlee, ve andũ aingĩ mevathanaa na kũtũmĩa ndeto nthũku. Na nĩmesĩ maũndũ amwe matesĩkĩe nĩ andũ ala angĩ. Kwa ngelekanyʼo:

•  Kũumana kwonanasya maũndũ maingĩ. Ũneeni waku nũvuanasya maũndũ ala me nthĩnĩ waku. Kwoou kũtũmĩa ũneeni mũthũku no kwonanyʼe kana ndũkũlasya ũndũ andũ ala angĩ mekwĩwʼa. We wĩ mũndũ wa mũthemba ũsu?

   Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Kĩndũ kyonthe kĩla kyumaa kanywʼanĩ . . . kĩthĩawa kyumĩte ngoonĩ.”—Mathayo 15:18.

•  Kũumana no kũtume angĩ maũsũanĩa naĩ. Ĩvuku, Cuss Control yaĩtye ũũ: “Ũneeni witũ no ũtwʼe naaũ mekwĩthĩwa anyanya maitũ, ũkatwʼa kana andũ ma mũsyĩ na ala tũthũkũmaa namo nĩmeũtũnenga ndaĩa kana maitũnenga, twĩĩthĩwa na ũnyanya ũilye ata, andũ ala angĩ nĩmekwendeewʼa nĩ mwĩkalĩle witũ, nĩtũũkwata wĩa kana ianda wĩanĩ, na ũndũ andũ tũtesene matonya kwĩwʼa yĩla twĩ namo.” Ĩvuku yĩu yongelete kwasya: “No wĩkũlye kana ũnyanya waku na ala angĩ no wĩthĩwe wĩ mũseango ethĩwa ndũkũumana.”

   Mbivilia yaĩtye: “Vetai kwenyu . . . kũumana.”—Aeveso 4:31.

•  Kũumana kũitumaa wendeesya andũ. Dr. Alex Packer aandĩkie ũũ ĩvukunĩ yake yĩtawa How Rude!: “Nĩ ũndũ wĩ mĩnoo kwĩthukĩĩsya andũ ala maumanaa ĩvinda yonthe.” Ongelete kwasya kũtũmĩa ndeto mbingĩ sya numano “kũyonanasya o na vanini kana mũndũ e na ũmanyi mwingĩ, e na kĩlĩko, nĩ mũĩ, kana e tei. Ethĩwa ũneenaa ũteũsũanĩa, ũkatũmĩa ũneeni ũtekũeleeka, na ũtaĩlĩte, kĩlĩko kyaku kĩkeethĩawa kĩilye oou.”

   Mbivilia yaĩtye: “Ndeto mbou iikaume kanywʼanĩ wenyu.”—Aeveso 4:29.

•  Ĩyĩkĩĩe mũvango. Wĩona ata ũkatata kũeka kũtũmĩa ũneeni mũthũku kwa ĩvinda ya mwei ũmwe kana ĩtheango wa vau? No ũtũmĩe kyati kana kalenda nĩ kana ũmanye ũndũ ũendeee. Ĩndĩ nĩ kenda ũlũmanyʼe na ũtwi waku, ve matambya angĩ waĩlĩte kwosa. Kwa ngelekanyʼo:

•  Ĩvathane na maũndũ ma kwĩtanĩthya ala malikasya ũneeni mũthũku kĩlĩkonĩ kyaku. Mbivilia yaĩtye: “Itindo nthũku nĩsyanangaa mwĩkalĩle mũseo.” (1 Akolintho 15:33) “Itindo” isu ti o andũ me moka, ĩndĩ nĩ vamwe na maũndũ ma kwĩtanĩthya ta sinema ila wĩloelaa, mathaũ ma vitio ala ũthaũkaa, na mbathi ila wĩthukĩĩasya. Kenneth, ũla wĩ na myaka 17, aĩtye: “Nĩ ũndũ wĩ laisi kwina wathi mũna wendete ĩndĩ ũivũthĩĩsya ũwʼo wa kana wathi ũsu wĩ na numano, aĩ nũndũ ũkũnĩtwe nesa.”

•  Ĩkue ta wĩ mũndũ mũima. Andũ amwe matũmĩaa ndeto sya kũumana nũndũ masũanĩaa kwĩka ũu kwonanasya aĩ mo nĩ andũ aima. Ĩndĩ ũu ti wʼo. Mbivilia yaĩtye andũ aima methĩawa “mamanyĩĩtye ilĩko syoo kwa kũitũmĩa, nĩ kana methĩwe matonya kũvathũkanyʼa ũseo na ũthũku.” (Aevelania 5:14) Maivũthĩĩasya myolooto ĩla maatĩĩaa nĩ kenda “mendeesye” angĩ.

 Vate nzika, ũneeni mũthũku ũthokoanasya kĩlĩko (na nzeve) na mosũanĩo mathũku. Nthĩ yusĩe mosũanĩo maingĩ mũno mathũku! Ĩvuku Cuss Control yaĩtye, “Ndũkongeleele mothũku angĩ.” Yĩsyokete yĩkasya, “Osa ĩtambya ũtetheesye kwa kũthesya ũneeni waku. Weeka ũu ũkeewʼaa wĩ mwĩanĩe, o namo andũ ala angĩ makendeeawʼa nue.”