We nũnyivĩwe nĩ mbesa nũndũ wa mathĩna ma mbesa? Maũndũ ta mowau ma kũkwatanwʼa, mĩisyo ta ithingitho sya nthĩ, ithokoo sya kĩ-siasa, na makaũ no matume kwĩthĩwa na mathĩna ma mbesa ndatĩka ĩmwe. O na kau kũkosa ũkwati no kũtume wĩwʼa ũitavĩwe, kũtũmĩa ũĩ ũla wĩ Mbivilianĩ no kũũtetheesye kwĩkala ũte na mbesa mbingĩ.

 Mwolooto wĩ Mbivilianĩ: “Nĩneemanyĩisye ũndũ ndonya kwĩthĩwa . . . nĩ na syĩndũ mbingĩ kana nĩ mũnyivĩe.”—Avilivi 4:12.

 O na kau yu wĩ na mbesa ninangi, no wĩmanyĩsye kũalyũkana na maũndũ. O ũndũ weetĩkĩla na mĩtũkĩ kana maũndũ nĩmaalyũkile, nowʼo ũkwĩthĩwa ũtonya kũmĩĩsya nesanga wĩ na mũsyĩ waku.

 Manya mĩvango ya kũtetheesya andũ ĩla yĩkĩtwe nĩ silikalĩ kana nĩ ngwatanĩo ingĩ. Osa ĩtambya na mĩtũkĩ nũndũ mavinda maingĩ andũ manengawe ĩvinda ĩnini ya kwĩyĩandĩkĩthya nĩ kana makwate ũtethyo.

 Mwolooto wĩ Mbivilianĩ: “Vala vate ũtao, maũndũ ala masũanĩĩtwe kwĩkwa nĩmanangĩkaa; ĩndĩ vala ve wingĩ wa atai nĩmalũlũmĩlawʼa.”—Nthimo 15:22.

 Neenea ũndũ ũsu na ũla ũtwaanĩte nake na syana syenyu. Kũea ngewa nesa no kũtetheesye kĩla ũmwe nthĩnĩ wa mũsyĩ akaelewa na aikwata mbau moalyũku ala matonya kwĩthĩwa mayendeka. Na yĩla kĩla ũmwe waatĩĩa mĩvango ĩla mweeka atekwananga syĩndũ, kĩu no kĩtume mũtũmĩa nesa mbesa ila mwĩ nasyo.

 Mwolooto wĩ Mbivilianĩ: ‘Ĩkala nthĩ [na] ũyĩka masavu.’—Luka 14:28.

 Yĩla wanyivĩwa nĩ mbesa, nĩ ũndũ wa vata vyũ ũmanye ũndũ ũũtũmĩa mbesa syaku syonthe. Kwoou vangĩĩa mĩtũmĩĩle ya mbesa nesa kwa kũandĩka vandũ mbesa ila ũkwona ta ũũkwata kĩla mwei. Ĩtina wa ũu, andĩka ngalama syaku sya kĩla mwei na mĩtũmĩĩle yaku ya mbesa, o na kau nĩwĩsĩ kana no nginya maũndũ amwe mavĩndũke. Ngalamanĩ syaku sya kĩla mwei tata wĩkĩe mbesa imwe ũkwenda kũia ũtee sya kũtũmĩa vaumĩla ũndũ ũtataĩĩwe.

 Kaũndũ ũtonya kwĩka: Ũivangĩĩa ngalama syaku, ndũkolwe nĩ kũandĩka twĩndũ tũnini tũnini tũla ũtonya kũthooa. No ũsengʼe mũno wamanya ũndũ twĩndũ ta tũu tũkuaa mbesa singĩvĩte syoombanwʼa. Kwa ngelekanyʼo, ĩtina wa mũndũũme ũmwe kũtala mbesa ila watũmĩaa kũthooa sitingamu, eethĩie kwa mwaka atũmĩaa ndola maana meana ũna!

 Mwolooto wĩ Mbivilianĩ: “Mũĩkĩĩthye nesa maũndũ ala ma vata nĩ meva.”—Avilivi 1:10.

 Sianĩsya mbesa ila ũũkwata na ila ũũtũmĩa, na ũimanya syĩndũ ila ũtonya kũvetanga kana kũolanga nĩ kana ndũkatũmĩe mbesa mbingĩ kwĩ ila wĩ nasyo. No ũsisye maũndũ ta:

•   Ngalĩ. Ethĩwa wĩ na ngalĩ mbingĩ, no ũthoosye ĩmwe? Kana ethĩwa ngalĩ ĩla wĩ nayo nĩ ya mbesa mbingĩ, no ũmĩthoosye na ũithooa ĩte ya mbesa mbingĩ? No ũtũmĩe mbasi kana kĩsululu na ũyĩkala ũte na ngalĩ vyũ?

•   Maũndũ ma kwĩtanĩthya. No ũeke kũĩvĩa Indaneti, satellite, kana isese sya televiseni kwa kavinda? No ũmanthe sya thooa mũninangi? Kwa ngelekanyʼo, ethĩwa kĩsionĩ kyenyu kwĩ nyũmba ya mavuku, no wĩthĩe matetheeasya andũ na sinema, mavuku ũtonya kũsoma simũnĩ, kana mavuku ma kwĩthukĩĩsya mana.

•   Kĩwʼũ, sitima, na ngasi. Neeneai ta mũsyĩ ũndũ mũtonya kũolanga ngalama sya syĩndũ isu. Kũvosya mataa na kũthamba na kĩwʼũ kĩninangi nĩ maũndũ matonya kwoneka ta manini, ĩndĩ kũmanyĩa maũndũ asu no kũsũvĩe mbesa.

•   Lĩu. Ndakaye mĩkaawanĩ. Vandũ va ũu, ua lĩu mũsyĩ. Vangĩĩa kĩla ũkũua, na vatonyeka ũithooa lĩu kwa wingĩ na ũyua lĩu mwingĩ. Na ndũkekye ũla ũũtiala. Andĩka syĩndũ ila ũkwenda kũthooa ũtanathi ndukanĩ nĩ kana ndũkathooe syĩndũ ũtavangĩĩe. Thooa matunda na mboka ila syumie mũũndanĩ nũndũ syĩthĩawa na thooa mũnini. Ndũkathooe lĩu ũtesa kwaka mwĩĩ. O na no ũvande mboka vau mũsyĩ.

•   Ngũa. Thooa ngũa o yĩla ũkwenda kũvetanga ila ngũũ na ndembũkangu, ĩndĩ ti ũsembanyʼe na ila syumie mĩtũkĩ. Thooa yĩla syĩũtewa thooa mũnini kana ũthooe mĩtumba. Wavũa ngũa, anĩka ũliinĩ ethĩwa kũi mbua kana ethĩwa maũndũ maku nĩmeũkwĩtĩkĩlya; kwĩka ũu kũolaa ngalama sya kũnyasya na masinĩ.

•   Syĩndũ ila ũkwenda kwĩsa kũthooa. Ũtanamba kũthooa kĩndũ ĩkũlye-ĩ: ‘Nĩ na mbesa itoetye? Kwa wʼo nĩ na vata nakyo?’ No ũkũĩĩsye kũthooa syĩndũ sya mĩtũkĩnĩ ta simũ, ngalĩ, kana syĩndũ ingĩ ta isu? O na ĩngĩ, no ũthoosye syĩndũ ila ũtatũmĩaa kana ũte na vata nasyo? Kwĩka ũu no kũũtetheesye kũolanga ngalama na ũyongelanga ũkwati waku.

 Kaũndũ ũtonya kwĩka: Yĩla ũkwati waku waoleka ũtataĩĩe, kĩu no kĩkwĩkĩe vinya ũkaekana na imanyĩo ite nzeo na syĩ ngalama ta kũnywʼa sikala, kũtha kalata, kana kũthenga. Kwĩka moalyũku ta asu no kũkwolele ngalama na kũkatuma wĩthĩwa na ũima wa mwĩĩ.

 Mwolooto wĩ Mbivilianĩ: “Nĩ atanu ala mesĩ me na nzaa ya kĩ-veva.”—Mathayo 5:3.

 Mbivilia ĩnenganĩte ũtao ũũ: “Ũĩ nĩ ũsũvĩo, o tondũ mbesa nĩ ũsũvĩo; ĩndĩ ũseo mũnene wa ũmanyi nĩ, atĩ ũĩ nũsũvĩaa thayũ wa ũla wĩ nawʼo.” (Mũtavanʼya 7:12) Ũĩ ũsu ũkwatĩkanaa Mbivilianĩ, na andũ aingĩ nĩmeyoneete ũndũ kũatĩĩa ũtao wayo kũmatetheetye maikemakĩe mũno nũndũ wa mathĩna ma mbesa. —Mathayo 6:31, 32.