1. Nĩ maũndũ meva meekĩkie mwakanĩ wa 66 ĩtina wa kũsyawa kwa Klĩsto? (Sisya visa ĩthangũnĩ yĩĩ.)

KWASŨANĨA keka waĩ Mũklĩsto mwakanĩ wa 66 ĩtina wa kũsyawa kwa Klĩsto, na ũyĩthĩwa ũtũaa Yelusaleme. Twasye nĩwĩsĩ maũndũ maingĩ mũno ala maendeee vau ndũanĩ ĩsu. Mbee, nĩwĩsĩ mũnene ũmwe wa Lomi wĩtawa Florus nũnoosie talendi 17 sya kĩnandũ kya ĩkalũ, nakyo kyonekaa kĩ kĩtheu. Na ĩtina wa ũu, nĩwĩsĩ Ayuti nĩmanoosie ĩtambya mĩtũkĩ malua nduuthĩ na mambĩĩa kũaa asikalĩ ma Lomi ala manaĩ Yelusaleme, na ĩndĩ mavanga nĩmakwata wĩyathi kuma kwa Alomi. Ĩndĩ no wĩsĩ o ũndũ Lomi ĩnoosie ĩtambya mĩtũkĩ, na vatathelete myei ĩtatũ yatũma asikalĩ 30,000 moke vau matongoew’e nĩ mũnene wa Silia wĩtawa Cestius Gallus. Ndatĩka asikalĩ asu nĩmanavikie isionĩ ila ithyũlũlũkĩte Yelusaleme, na ĩla Ayuti ala manaluĩte nduuthĩ manoonie ũu masemba meevitha ĩkalũnĩ. Mũthya asikalĩ ma Lomi nĩmanambĩĩe kwĩnza ũkũta wa ĩkalũ. Nũndũ wa maũndũ asu, yu ndũa ĩsu yusũĩtwe nĩ wia. We wĩona ta wĩw’a ata wonete maũndũ asu mayĩkĩka?

2. Aklĩsto maaĩle kwosa ĩtambya yĩkũ mwakanĩ wa 66 ĩtina wa kũsyawa kwa Klĩsto, na ũu watonyekie ata?

 ² Vate nzika ndũlea kũlilikana ila ndeto sya Yesũ syaandĩkiwe nĩ Luka. Aandĩkie atĩĩ: “Yĩla mwĩona Yelusaleme yeelingĩlwa nĩ ita, manyai kana wanangĩko wayo wĩ vakuvĩ.” (Luka 21:20) Ĩndĩ no kwĩthĩwa ũsyoka kwĩkũlya atĩĩ, ‘Ndonya kũatĩĩa ata ũtao ũla Yesũ waumisye amina kũnengane ũkany’o ũsu?’ Yesũ awetete ũũ: “Ĩvinda yĩu ala me Yutia makie mathi iĩmanĩ; na ala me nthĩnĩ wayo maume vo; na ala me ndee matikavote vo.” (Luka 21:21) Nayu ũtonya kuma Yelusaleme ata na now’o asikalĩ mathyũlũlũkĩte ndũa ĩsu? Ĩndĩ ũendeee kũlanĩlw’a ũyona ũndũ wa ũsengy’o weekĩka. Ũndũ mwaũ? Ũyona ita sya Lomi syakwata nzĩa na kũthi! Kaĩ matukũ ma ita isu meeka ‘kũkuvĩvw’a’ o tondũ kwathanĩtwe. (Mt. 24:22) Yu mwanya nĩwesa kumĩla wa kũatĩĩa ũtao ũla Yesũ wanenganie. Nũndũ wa ũu, ũitw’a kwosa ĩtambya mĩtũkĩ na ũikĩĩa iĩmanĩ ila syĩ mũingo wa Ũsĩ wa Yolotani wĩ vamwe na Aklĩsto ala angĩ aĩkĩĩku me vau ndũanĩ nthĩnĩ na ndee syayo. * Wĩ kũu nĩw’o ũkwĩsa kũkwata livoti mwakanĩ wa 70 ĩtina wa kũsyawa kwa Klĩsto kana Lomi nĩyatũma ita syayo ithi ikanange ndũa ya Yelusaleme. Ĩndĩ ũseo we nĩwaatĩĩie mwĩao wa Yesũ.

3. O ta Aklĩsto ala maĩ ĩvinda ya atũmwa, Aklĩsto ala me kw’o yu makilyĩ manoona kyaũ, na twĩĩmanyĩsya kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

³ Ĩtina wa kavinda kanini, kanini mũno, kĩla ũmwe witũ akilyĩ aneyĩthĩĩla thĩnanĩ ta ũsu wawetwa vau ĩũlũ. Ũkany’o ũla Yesũ wanengie Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa ĩũlũ wa kwanangwa kwa Yelusaleme nũtũkonetye. Ainengane ũkany’o ũsu no wendaa kwonany’a ũndũ maũndũ makethĩwa mailyĩ ĩvindanĩ yĩla ũla “thĩna mũnene” ũkambĩĩa kĩthũlũmũko. (Mt. 24:3, 21, 29) Ũseo nĩ kana “ĩkomano ĩnene” ya andũ yĩkavonoka mũisyo ũsu ũkakwata nthĩ yonthe. (Soma Ũvuan’yo 7:9, 13, 14.) Mbivilia ĩtũtavĩtye kyaũ ĩũlũ wa maũndũ asu tweteele kwona? Nĩtwaĩle kwendeew’a mũno nĩ kũkwata ũsũngĩo wa ĩkũlyo yĩu nũndũ maũndũ asu makonetye mathayũ maitũ. Ekai yu tũsisye mũno ũndũ maũndũ asu tweteele makonetye kĩla ũmwe witũ.

4. Ũla thĩna mũnene ũkambĩĩa ata?

⁴ Ũla thĩna mũnene ũkambĩĩa ata? Ĩkũlyo yĩu nĩyĩsũngĩĩtwe ĩvukunĩ ya Ũvuan’yo, vala vaeleetw’e ĩũlũ wa kwanangwa kwa “Mbaviloni ĩla nene.” (Ũvu. 17:5-7) Ndĩni syonthe sya ũvũngũ nĩsyo ielekanĩtw’e na ĩlwaya, nasyo nĩsyaĩlĩtwe vyũ nĩ ĩsyĩtwa yĩu! Nĩkĩ? Nũndũ atongoi ma ndĩni isu nĩmakũnĩte ũmalwaya na atongoi ma nthĩ ĩno nthũku. Vandũ va kũlũmany’a na Yesũ vamwe na Ũsumbĩ wake, atongoi asu ma ndĩni makwete mbau atongoi ma nthĩ na nĩmatũlaa myolooto ya Ngai no kana methĩwe na ũkũmũ maũndũnĩ ma siasa. Me kĩvathũkany’o vyũ na etĩkĩw’a mauta nũndũ etĩkĩw’a mauta maivukĩtye ũthaithi woo, o na maelekanĩtw’e na mwĩĩtu mũtheu. (2 Ako. 11:2; Yak. 1:27; Ũvu. 14:4) Ĩndĩ we nũũ ũkananga asu maelekanĩtw’e na ĩlwaya? Yeova Ngai akeekĩa “kwenda kwake” ngoonĩ sya ala maelekanĩtw’e na ila “mbya ĩkũmi” sya ĩla “nyamũ ndune mũno.” Mbya isu ĩkũmi nĩ silikalĩ syonthe ila ũmũnthĩ itw’ĩĩkĩte ĩla Ngwatanĩo ya Nthĩ (UN). Ngwatanĩo ĩsu ya Nthĩ nĩyo ĩelekanĩtw’e na ĩla “nyamũ ndune mũno.”—Soma Ũvuan’yo 17:3, 16-18.

5, 6. Nĩkĩ tũkwasya kana ĩvinda yĩla Mbaviloni Ĩla Nene ĩkethĩwa ĩyanangwa aatĩĩi onthe mayo maikananganĩw’a nayo?

⁵ Ĩndĩ nĩtwaĩle kũtw’a kana o namo aatĩĩi onthe ma Mbaviloni Ĩla Nene makaanangwa ĩla ndĩni isu ikethĩwa iyanangwa? No twasye, aiee.  Mwathani Nzekalia nĩwaveveewe aandĩka ĩũlũ wa ĩvinda yĩu. Aandĩkie ĩũlũ wa ngelekany’o ya mũndũ weekwatanĩtye na ndĩni sya ũvũngũ asya atĩĩ: “Akasya, Ndi mwathani nyie, nyie nĩ mũĩmi; nũndũ natw’ĩwe ngombo kuma wana wakwa. Na ũmwe akamwĩa, Mawũkite aa me itaanĩ syaku nĩ ma kyaũ? Nĩvo wĩsũngĩa, Aa nĩ ala nokitĩwe nyũmbanĩ ya anyanyawa.” (Nzek. 13:4-6) Kwoou nĩvatonyeka ũkethĩa atongoi amwe ma ndĩni sya ũvũngũ makaikola na maikaĩa vyũ kana maaĩsa kwĩkwatany’a nasyo.

⁶ Mo andũ ma Ngai makeethĩwa maendeee ata? Yesũ aeleisye atĩĩ: ‘Kethĩwa matukũ asu matyaakuvĩvw’a, kũivĩta mwĩĩ o na wĩva: ĩndĩ kwondũ wa ala anyuve matukũ asu makakuvĩvw’a.’ (Mt. 24:22) O tondũ twoona, mwakanĩ wa 66 ĩtina wa kũsyawa kwa Klĩsto, matukũ ma thĩna ũla waĩ Yelusaleme na ndee syayo ‘nĩmakuvĩviw’e.’ Kĩu nĩkyatumie “ala anyuve,” kana kwa ndeto ingĩ, Aklĩsto etĩkĩw’a mauta, makwata mwanya wa kuma kũu. O ta ũu, matukũ ma kĩlungu kya mbee kya ũla thĩna mũnene ‘makakuvĩvw’a’ kwondũ wa “ala anyuve.” Ila silikalĩ ielekanĩtw’e na “mbya ĩkũmi” iiketĩkĩlw’a syanange vyũ andũ ma Ngai. Vandũ va ũu, kĩlungu kya mbee kya ũla thĩna mũnene kyathela kũkausya kwa kavinda.

7, 8. Nĩ mwanya wĩva ũkaumĩla ndĩni sya ũvũngũ syamina kwanangwa, na andũ ma Ngai makoonany’a ata kana me kĩvathũkany’o na ala angĩ?

⁷ Nĩ kyaũ kĩkekĩka ndĩni syonthe sya ũvũngũ syamina kwanangwa? Yĩu yĩkethĩwa ne ĩvinda ya kwonany’a kĩla kĩ ngoonĩ sitũ. Andũ ala aingĩ makamantha wĩvitho ngwatanĩonĩ sya andũ, ila ielekanĩtw’e na ‘mbai sya iĩma.’ (Ũvu. 6:15-17) Ĩndĩ andũ ma Ngai makasemba kwa nzĩa ya ngelekany’o makevithe vala Yeova ũkethĩwa amaseũvĩsye. O na ĩngĩ lilikana kana ĩla matukũ ma thĩna ‘makuvĩviw’e’ ĩvindanĩ ya atũmwa, yĩu yĩyaĩ ĩvinda ya kũalyũla nguthu nene ya Ayuti ĩtw’ĩke Aklĩsto. Ĩndĩ ĩvinda yĩu nĩw’o ala maĩ Aklĩsto maaĩle kwĩw’a na kwĩka ũndũ matavĩtw’e. O ta ũu, tũyaĩle kũsũanĩa kana ĩla ũla thĩna mũnene ũkamba kũtilĩĩlwa, andũ aingĩ makatw’ĩka Aklĩsto. Vandũ va ũu, Aklĩsto ma w’o makethĩwa makwata mwanya wa kwonany’a kana nĩmamwendete Yeova, vamwe na mwanya wa kũkwata mbau ana-a-asa ma Klĩsto.—Mt. 25:34-40.

⁸ O na kau tũyĩsĩ vyũ maũndũ ala makekĩka ĩvindanĩ yĩu ya kũtatwa, nĩtwĩsĩ kana vakavika vandũ wĩthĩe nĩ lasima twĩyĩime syĩndũ imwe. Kwa ngelekany’o, ĩvindanĩ ya atũmwa yaĩ no nginya Aklĩsto matie malĩ syoo na mayũmĩĩsya maũndũ mana nĩ kana mavonoke. (Mko. 13:15-18) Kwoou twaĩle kwĩkũlya atĩĩ: ‘Nyie ngeethĩwa nĩyũmbanĩtye kwasya malĩ nĩ kana nĩendeee kwĩthĩwa nĩ mũĩkĩĩku? Nyie ngeethĩwa nĩyũmbanĩtye kwĩka kyonthe kĩla kĩkendeka nĩ kana nĩĩkĩĩthye nĩnĩlũmanĩtye na Yeova?’ Kwasũanĩa ũndũ ũũ: Ĩvinda yĩu no ithyĩ tũkethĩwa tũatĩĩe ngelekany’o ya mwathani wa tene, Ndanieli, kwa kũendeea kũmũthaitha Ngai o na twakwatwa nĩ kyaũ.—Nda. 6:10, 11.

9, 10. (a) Andũ ma Ngai makatavany’a ũvoo wĩva ĩvindanĩ ya ũla thĩna mũnene? (b) Amaitha ma andũ ma Ngai makeka ata?

⁹ Yĩu yĩikethĩwa ĩvinda ya kũtavany’a ‘ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ.’ Ĩvinda ya kũtavany’a ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ yĩkeethĩwa yathelile. Nĩkĩ? Nũndũ “mũminũkĩlyo” ũkeethĩwa ũnavika. (Mt. 24:14) Vate nzika ĩvinda yĩu andũ ma Ngai makatavany’a ĩũlũ wa ũsilĩlo mateũvuva andũ. No kwĩthĩwa makethĩwa maitavany’a kana kĩla kĩtiele kya nthĩ ĩno nthũku ya Satani kĩkilyĩ kĩnaanangwa. Mbivilia ĩelekanĩtye ũvoo ũsu makatavany’a na mbua ya mavia. Yaĩtye ũũ: “Na mbua nene ya mavia, kĩla ĩvia ũito wayo waĩ ta talendi ĩmwe, yamatheeea andũ  kuma ĩtunĩ: na andũ mamũuma Ngai nũndũ wa ũthĩn’yo ũsu wa mbua ya mavia; nĩkwĩthĩwa ũthĩn’yo wayo nĩ mũnene mũno.”—Ũvu. 16:21.

¹⁰ Ũvoo ũsu ndũkaema kũvikĩa amaitha maitũ. Esekieli nĩwaveveewe aandĩka kĩla Ngoki wa Makoki ũkeka, ũla nĩ mbaĩ ikethĩwa syĩ ngwatanĩo. Aisye atĩĩ: “Ũũ nĩw’o Mwĩaĩi Yeova ũnũkwasya: Kũkeethĩwa mũthenya ũsu, maũndũ makalika kĩlilikanonĩ kyaku, na ũkasũanĩa ũsũanĩo mũthũku: na ũkasya, Ngambata nthĩ yĩ tũmĩsyĩ tũte twiie; ngathi kwa ala mathũmũĩte, ala mekalaa meyelele, onthe mekalĩte mate na maũvai, na mate na ivingi kana mbingĩlo; nose mũtavo o na syĩndũ sya mbuta; nĩthyũũe kw’oko kwaku ĩũlũ wa kũndũ kũla kwaeketwe kũla yu kũtwĩwe nĩ andũ, na ĩũlũ wa andũ mombanĩtw’e kuma i mbaĩnĩ, ala me na indo na syĩndũ, ala matũaa nthĩ katĩ.” (Esek. 38:10-12) Kwa nzĩa ya ngelekany’o, andũ ma Ngai nĩ ta makethĩwa matwĩe “nthĩ katĩ.” Ũu nĩ kwasya kana makethĩwa me kĩvathũkany’o vyũ na andũ ala angĩ onthe. Nasyo mbaĩ isu syoona ũu, ikeew’a itomĩĩsya. Ikeethĩwa iyenda mũno kũvithũkĩa etĩkĩw’a mauta ma Yeova vamwe na ala mamakwete mbau.

11. (a) Nĩ kyaũ twaĩle kũlilikana ĩũlũ wa maũndũ ala makekĩka ĩvindanĩ ya ũla thĩna mũnene? (b) Andũ makeka ata ĩla makona mawonany’o matunĩ?

¹¹ Ekai yu tũsisye kĩla kĩkaatĩĩa. Ĩla tũendeee kwĩka ũu nĩtũlilikanei kana Ndeto ya Ngai ndĩwetete nesa vyũ maũndũ makekĩka maatĩanĩe ata. No kwĩthĩwa maũndũ amwe makekĩka o ala angĩ maendeee. Ĩla Yesũ wathanaa ĩũlũ wa mũminũkĩlyo wa nthĩ ĩno nthũku aisye ũũ: “Kũkethĩwa mawonan’yo syũanĩ na mweinĩ na ndatanĩ; na kũũ nthĩ kũkethĩwa ũnyamao wa mbaĩ, ikĩsũanĩwa nũndũ wa kĩlitũko kya ũkanga na itulumo syaw’o; andũ nĩmakatw’ĩka nda nĩ w’ĩa, na ũndũ wa kweteela maũndũ ala mokĩte ĩũlũ wa nthĩ: nũndũ mavinya ma ĩtu nĩmakathingithangw’a. Ĩvinda yĩu nĩmakamwona Mwana wa mũndũ okĩte ĩthweonĩ na vinya na ũtheu mũnene mũtisu.” (Luka 21:25-27; soma Maliko 13:24-26.) W’o wathani ũsu wĩonany’a kana kũkethĩwa na mawonany’o ma ũsengy’a na maũndũ angĩ ta asu matunĩ? Ekai tweteele twĩyonee kĩla kĩkekĩka. Ĩndĩ o na kũtw’ĩke kũkathi ata, nĩtwĩsĩ mawonany’o asu makatuma amaitha ma Ngai matelema na maitw’ĩka nda.

12, 13. (a) Nĩ kyaũ kĩkekĩka ĩla Yesũ ũkoka “na vinya na ũtheu mũnene mũtisu”? (b) Athũkũmi ma Ngai makeka ata ĩvinda yĩu?

¹² Nĩ kyaũ kĩkekĩka ĩla Yesũ ũkoka “na vinya na ũtheu mũnene mũtisu”? Ala aĩkĩĩku makatuvwa ĩndĩ ala mate aĩkĩĩku makasilĩlwa. (Mt. 24:46, 47, 50, 51; 25:19, 28-30) Kwosana na ũndũ Mathayo waandĩkie, Yesũ aiminĩĩa kũweta wonany’o wa ĩvinda ya mũminũkĩlyo nĩwanenganie ngelekany’o ya malondu na mbũi. Aisye atĩĩ: “Yĩla Mwana wa mũndũ ũkoka ũtheunĩ wake mũtisu, na alaĩka onthe vamwe nake, nĩvo ũkekalĩla kĩvĩla kya ũsumbĩ kya ũtheu wake mũtisu: na mbee wake nikomban’wa mbaĩ syonthe: nake nũkamavathan’ya aa na aya, tondũ mũĩthi ũvathanasya malondu na mbũi; na nũkaia malondu ngalĩ ya kw’oko kwake kwa aũme, ĩndĩ mbũi ngalĩ ya kw’oko kwake kwa aka.” (Mt. 25:31-33) Malondu na mbũi makakwata ũsilĩlo wĩva? Yesũ aminĩĩie ngelekany’o ĩsu na kũweta kana mbũi ikaanangwa tene na tene, “ĩndĩ ala alũngalu makalika thayũnĩ ũtathela.”—Mt. 25:46.

¹³ Ala maelekanĩtw’e na mbũi makeeka ata ĩla memanya kana maitĩa kwanangwa tene na tene? Mbivilia yaĩtye kana ‘makameta.’ (Mt. 24:30) Ĩndĩ namo ana-a-asa ma Klĩsto vamwe na ala mamakwete mbau makeka ata ĩvinda yĩu? Nũndũ makethĩwa mamũĩkĩĩe vyũ Yeova Ngai na Mwana wake, Yesũ Klĩsto, makaatĩĩa  mwĩao ũũ wa Yesũ: “Yĩla maũndũ asu makambĩlĩlya kwĩkĩka, sisyai ĩũlũ, na ũkĩlyai mĩtwe yenyu; nũndũ wovosyo wenyu nĩ mũthengeeu.” (Luka 21:28) Vate nzika, tũkeethĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu vyũ kana nĩtũũtangĩĩwa.

14, 15. Nĩ kũmbanw’a kwĩva kũkekwa Ngoki wa Makoki ambĩĩa kũvithũkĩa andũ ma Ngai, na wĩa ũsu ũkatethw’a ata?

¹⁴ Nĩ kyaũ kĩkekĩka ĩla Ngoki wa Makoki ũkavithũkĩa andũ ma Ngai? Mathayo na Maliko nĩmaandĩkie kĩla kĩkekĩka. Maĩtye: “Nĩvo [Mwana wa mũndũ] wĩtũma alaĩka momban’ye anyuve make kuma ngalĩ inya sya ĩseve, na kuma kĩtulu kya nthĩ kũvika kĩtulu kya ĩtu.” (Mko. 13:27; Mt. 24:31) Kũmbany’a kũla kũwetetwe vau kũikonanĩtye na kwĩtĩkĩw’a mauta kwa Aklĩsto, o na kũikonanĩtye na kũsiĩlwa kwa mũthya kwa etĩkĩw’a mauta ala matiele kũũ nthĩ. (Mt. 13:37, 38) Etĩkĩw’a mauta makekĩwa ũsiĩlo ũsu wa mũthya ũla thĩna mũnene ũtanamba kwambĩĩa. (Ũvu. 7:1-4) Kwoou-ĩ, kũmbanw’a kũla Yesũ wawetie nĩ kwĩva? Yĩu nĩ ĩvinda yĩla ala matiele ma 144,000 makakwata ĩtuvi yoo ya kũthi ĩtunĩ. (1 Ath. 4:15-17; Ũvu. 14:1) Na makakwata ĩtuvi yoo ĩvinda ĩna Ngoki wa Makoki ambĩĩa kũvithũkĩa andũ ma Ngai. (Esek. 38:11) Nĩvo ĩndĩ ndeto ii sya Yesũ ikeanĩw’a: ‘Ala alũngalu makatisa ta syũa ũsumbĩnĩ wa Ĩthe woo.’—Mt. 13:43. *

¹⁵ Mo etĩkĩw’a mauta ‘makavulw’a’ o tondũ andũ ma ndĩni maeleetwe ndeto ĩsu? Andũ aingĩ ma ndĩni ila syĩyĩtaa sya Kĩklĩsto maeleawa kana ndeto ‘kũvulw’a’ ĩkonanĩtye na kwambatw’a kwa Aklĩsto kuma vaa nthĩ me na mwĩĩ wa nyama. Na mesĩ kana ĩtina wa ũu Yesũ akasyoka e na mwĩĩ wa nyama nĩ kana asumbĩke nthĩ. Ĩndĩ mbee Mbivilia yaĩtye kana “wonan’yo wa  Mwana wa mũndũ” ũkooneka ĩtunĩ, na ĩkasyoka ĩkasya kana Yesũ akoka “ĩũlũ wa mathweo ma ĩtu.” (Mt. 24:30) Maũndũ asu me elĩ monanasya kana Yesũ mwene ndakoneka. O na ĩngĩ “nyama na nthakame ititonya kũtiĩwa ũsumbĩ wa Ngai.” Kwoou no nginya ala makathi ĩtunĩ meamba ‘kũalyũkw’a, kavinda kanini, kũveny’a na kũsalukya, ũivuvwa soo wa mũminũkĩlyo.’ * (Soma 1 Akolintho 15:50-53.) Kwoou o na kau tũitũmĩa ndeto ‘kũvulw’a’ ũndũnĩ ũũ nũndũ ĩtũmĩawa naĩ, nĩtwĩsĩ kana etĩkĩw’a mauta ala aĩkĩĩku makethĩwa matiele makombanw’a vamwe ĩveny’a na ĩsalukya.

16, 17. Nĩ kyaũ kyaĩle kwĩkĩka mũtwaano wa kala Katena ũtanamba kwĩkwa ĩtunĩ?

¹⁶ Mĩvango ya mũthya ya mũtwaano wa kala Katena ĩkambĩĩa kwĩkwa onthe ma ala 144,000 mamina kũvika ĩtunĩ. (Ũvu. 19:9) Ĩndĩ ve ũndũ ũngĩ ũkekĩka mũthenya ũsu mũseo ũtanamba kũvika. Lilikana kana ĩla vakethĩwa vatiele kavinda kanini ala matiele ma ala 144,000 mathi ĩtunĩ, Ngoki akavithũkĩa andũ ma Ngai. (Esek. 38:16) Kĩu kĩkatuma andũ ma Ngai meka ata? O na kau makeethĩwa mailyĩ ta mate na mũndũ wa kũmasũvĩa, makaatĩĩa ndeto ii syataviw’e Aisilaeli ĩvinda ya Mũsumbĩ Yeosavati: “Mũtikethĩwa na vata wa kũkita kaũnĩ ũũ: Ĩlũlũmĩlyei, ũngamai, mwone ũtangĩĩo wa Yeova ũla wĩ vamwe nenyu, inyw’ĩ Yuta na Yelusaleme; mũikakĩe, o na [mũikateve].” (2 Mav. 20:17) Ĩndĩ ũu tiw’o kũkethĩwa kũilyĩ ĩtunĩ. Nũndũ ĩvinda yĩu etĩkĩw’a mauta onthe makethĩwa ĩtunĩ, mo ala me kũu makeka ata? Ĩandĩko ya Ũvuan’yo 17:14 nĩyĩwetete ũndũ makeka ĩla Ngoki ũkavithũkĩa andũ ma Ngai. Yaĩtye kana amaitha ma andũ ma Ngai ‘makokita na kala Katena ka ĩlondu, nake Katena akamakĩlya vinya, nĩkwĩthĩwa we nĩ Mwĩaĩi wa eaĩi na Mũsumbĩ wa asumbĩ; na ala me nake, ala meetiwe, anyuve na me na kĩthito, makakĩlya vinya.’ Yesũ akoka kũtangĩĩa andũ ma Ngai e na ala 144,000 ũkasumbĩka namo ĩtunĩ.

¹⁷ Ĩtambya yĩu makosa yĩkaumĩlya kaũ wa Ali–Maketoni, ũla ũkatuma ĩsyĩtwa ĩtheu ya Yeova yĩtaĩwa. (Ũvu. 16:16) Ĩvinda yĩu onthe ala me na mũvw’ano wa mbũi makaanangwa tene na tene. Naw’o ũthũku w’onthe ũkavetangwa kũũ nthĩ, na ĩndĩ ĩkomano ĩnene yĩyĩinga kĩlungu kya mũthya kya ũla thĩna mũnene. Kũvikĩĩa vau mũtwaano wa kala Katena no wĩkwe nũndũ ũkeethĩwa ũnamina kwĩyũmbanĩw’a. Ũndũ ũsu mũseo na wa kũtanĩthya nĩw’o ũminĩĩe ĩvuku ya Ũvuan’yo! (Ũvu. 21:1-4) * Onthe ala makethĩwa thayũ kũũ nthĩ makatanĩa mũno kwĩtĩkĩlwa nĩ Ngai, na nĩmakatana mũno nĩ wendo ũla ũkamony’a. Mwa tũkatanĩa mũtwaano ũsu ta kĩ! Tyo twĩw’aa twĩ na mea ma kwona mũthenya ũsu?—Soma 2 Vetelo 3:13.

18. Nũndũ tweteele kwona maũndũ manene, twaĩle kũtw’a kwĩka ata?

¹⁸ Nũndũ nĩtweteele kwona maũndũ asu manenevete ũu, kĩla ũmwe witũ aĩlĩte kwĩthĩwa yu ayĩka ata? Mũtũmwa Vetelo nĩwaveveewe nĩ Ngai aandĩka atĩĩ: “Nĩkwĩthĩwa syĩndũ isu syonthe nikanyaĩĩkw’a ũu, inyw’ĩ mwaĩle kwĩthĩwa andũ mailyĩ ata mwĩkalĩlenĩ mũtheu wa thayũ na kũmũkĩa Ngai, mũkyeteela na kwenda mũno kũka kwa mũthenya wa Ngai . . . Kwondũ wa ũu, endwa, nĩkwĩthĩwa mweteele maũndũ asu, thangaai kana mwoneke mũuonĩ, mũte na ĩlanga na mũtekwilĩĩlĩka mbee wake.” (2 Vet. 3:11, 12, 14) Kwoou ekai tũtw’e vyũ kwĩka ũndũ tũtonya tũikavukye ũthaithi witũ, na nĩtũtw’ei kũkwata mbau Mũsumbĩ wa Mũuo.