Keti Bakristu Fwete Zitisa Kisabatu?
Mvutu ya Biblia
Bo ke lombaka ve Bakristu na kuzitisa kisabatu ya konso mposo. Bakristu ke zitisaka “nsiku ya Kristu” mpi nsiku yango ke lombaka ve nde bo zitisa Kisabatu. (Bagalatia 6:2; Bakolosai 2:16, 17) Inki mutindu beto me zaba yo? Beto tadila ntete kisina ya Kisabatu.
Kisabatu Kele Inki?
Ngogo “kisabatu” me katuka na ngogo mosi ya Kiebreo mpi yo ke tendula “kupema; to kubika kusala kisalu.” Biblia ke tubila ngogo yai sambu na mbala ya ntete na bansiku yina Yehowa pesaka na dikanda ya ntama ya Izraele. (Kubasika 16:23) Mu mbandu, nsiku ya iya na kati ya bansiku kumi yango ke tuba nde: “Yibuka kilumbu ya Kisabatu sambu yo landa kuvanda ya santu. Nge ta sala kisalu ya ngolo mpi kisalu na nge yonso bilumbu sambanu, kansi kilumbu ya nsambwadi kele kisabatu sambu na Yehowa Nzambi na nge. Nge fwete sala ve ata kisalu mosi.” (Kubasika 20:8-10) Kilumbu ya Kisabatu vandaka kubanda na Kitanu na kudinda ya ntangu tii na Mposo na kudinda ya ntangu. Na ntangu yina bantu ya Izraele lendaka ve kukatuka kisika bo vandaka, kupedisa tiya, kulokuta bankuni, to kunata kilo. (Kubasika 16:29; 35:3; Kutanga 15:32-36; Yeremia 17:21) Kana muntu kuzitisa ve nsiku ya Kisabatu, bo vandaka kufwa yandi.—Kubasika 31:15.
Na kalandrie ya Bayuda, bilumbu ya nkaka vandaka mpi Bisabatu, mu mbandu mvula ya nsambwadi mpi mvula ya 50. Na bamvula ya Bisabatu, bo vandaka ve kusala bilanga sambu ntoto kupema mpi bo vandaka ve kulomba mfuka na bantu ya Izraele.—Levi 16:29-31; 23:6, 7, 32; 25:4, 11-14; Kulonga 15:1-3.
Kimenga ya Yezu me manisaka nsiku ya Kisabatu ngala
Sambu na nki nsiku ya Kisabatu me tala ve Bakristu?
Nsiku ya Kisabatu vandaka kutadila kaka bantu yina vandaka na nsi ya Nsiku yina Nzambi na nzila ya Moize. (Kulonga 5:2, 3; Ezekiele 20:10-12) Nzambi bikaka ve kulomba bantu ya nkaka na kuzitisa kisabatu sambu na kupema. Nkutu yo vanda Bayuda mpi katukaka na nsi ya Nsiku ya Moize, mpi na nsi ya Bansiku Kumi, ntangu Yezu Kristu pesaka kimenga na yandi. (Baroma 7:6, 7; 10:4; Bagalatia 3:24, 25; Baefezo 2:15) Na kisika ya kuzitisa nsiku ya Moize, Bakristu ke landaka nsiku ya kuluta mfunu ya bo ke bingaka nsiku ya zola.—Baroma 13:9, 10; Baebreo 8:13.
Bangindu ya bantu sambu na Kisabatu
Bangindu ya bantu: Nzambi tulaka Kisabatu ntangu yandi pemaka na kilumbu ya nsambwadi.
Kieleka: Biblia ke tuba nde: “Yandi sakumunaka kilumbu yai ya nsambwadi, yandi kumisaka yo kilumbu yo yina yandi manisaka kusala kisalu na yandi yonso, yandi pemaka.” (Kuyantika 2:3, Bible en Kituba) Verse yai ke monisa ve nde yo kele nsiku sambu na bantu, kansi yo ke tubila mambu yina Nzambi salaka na kilumbu ya nsambwadi ya nsungi yina yandi vandaka kusala bima. Biblia ke tubila ve ata muntu mosi yina vandaka kupema na kisabatu na ntwala ya bilumbu ya Moize.
Bangindu ya bantu: Bantu ya Izraele vandaka kuzitisa Kisabatu na ntwala ya kubaka Nsiku ya Moize.
Kieleka: Moize songaka Bantu ya Izraele nde: “Yehowa Nzambi na beto salaka kuwakana ti beto na Orebi,” ya kele na Ngumba ya Sinai. Na kuwakana yina, Nzambi tubilaka nsiku ya Kisabatu. (Kulonga 5:2, 12) Mambu yina bantu ya Izraele salaka ke monisa nde Kisabatu vandaka kima mosi ya mpa sambu na bo. Kana bantu ya Izraele vandaka kuzitisa nsiku ya Kisabatu banda ntama, ntangu bo vandaka na Ezipte, sambu na nki Nzambi songaka bo nde Kisabatu ta yibusaka bo mutindu bo katukaka na kimpika na Ezipte? (Kulonga 5:15) Sambu na nki Nzambi songaka bo na kulokuta ve mana na kilumbu ya nsambwadi? (Kubasika 16:25-30) Diaka, sambu na nki bo zabaka ve nki mutindu kuzenga dikambu ya ntete yina vandaka kutadila muntu mosi ya zitisaka ve Kisabatu?—Kutanga 15:32-36.
Bangindu ya bantu: Kisabatu kele kuwakana ya kukonda nsuka mpi beto fwete zitisa.
Kieleka: Babiblia ya nkaka ke tubilaka Kisabatu bonso kuwakana mosi ya kukonda nsuka. (Kubasika 31:16; Bible en Kituba) Kansi ngogo ya Kiebreo yina bo ke balula nde “kukonda nsuka” lenda monisa mpi “kima yina ke wumela,” kansi ve kima yina ta zinga mvula na mvula. Mu mbandu, Biblia ke sadila ngogo yina mosi sambu na kutubila kinganga-nzambi na Izraele; kansi Nzambi sukisaka mukumba yina ya kinganga-nzambi bamvula 2 000 me luta.—Kubasika 40:15; Baebreo 7:11, 12.
Bangindu ya bantu: Bakristu fwete zitisa Kisabatu sambu Yezu mpi zitisaka yo.
Kieleka: Yezu zitisaka Kisabatu sambu yandi vandaka Muyuda. Yandi butukaka na dikanda yina vandaka kuzitisa Nsiku ya Moize. (Bagalatia 4:4) Na nima ya lufwa na yandi, Nsiku ya kuwakana, tanga mpi Kisabatu, vandaka diaka ve mfunu.—Bakolosai 2:13, 14.
Bangindu ya bantu: Ntumwa Polo vandaka Mukristu, kansi yandi zitisaka Kisabatu.
Kieleka: Polo vandaka kukota na basinagoga na kilumbu ya Kisabatu, kansi yandi vandaka ve kusala yo sambu na kuvukana ti Bayuda sambu na kuzitisa Kisabatu. (Bisalu 13:14; 17:1-3; 18:4) Kansi na kulanda mutindu mambu vandaka kusalama na ntangu yina, yandi vandaka kulonga nsangu ya mbote na basinagoga kaka mutindu bo vandaka kubingisa mitubi na bisika yina bantu vandaka kuvukana sambu na kusambila. (Bisalu 13:15, 32) Polo vandaka kulonga “konso kilumbu” kansi na Kisabatu mpamba ve.—Bisalu 17:17.
Bangindu ya bantu: Kisabatu ya Bakristu ke vandaka na Lumingu.
Kieleka: Na Biblia, yo kele ve ata ti kisika mosi ya bo ke lomba Bakristu na kukumisa Lumingu kilumbu ya kupema mpi ya kusamba. Sambu na Bakristu ya ntete, Lumingu vandaka kilumbu ya kisalu bonso bilumbu ya nkaka. Mukanda mosi (The International Standard Bible Encyclopedia) ke tuba nde: “Bo kumaka kutadila kilumbu ya Lumingu bonso Kisabatu na mvu-nkama ya iya, ntangu Constantin [mumpani yina vandaka mfumu ya Roma] pesaka nsiku nde bantu fwete salaka ve bisalu ya nkaka na Lumingu.” a
Kansi, inki beto lenda tuba sambu na baverse ya Biblia yina ke monisaka bonso nde Lumingu vandaka kilumbu mosi ya kuluta mfunu? Biblia ke tuba nde ntumwa Polo diaka ti bampangi “na kilumbu ya ntete ya mposo,” disongidila Lumingu, kansi yandi salaka buna sambu yo vandaka kulomba nde yandi katuka na kilumbu yina landaka. (Bisalu 20:7) Mutindu mosi mpi, bo songaka mabundu ya nkaka na kubumba mbongo “na kilumbu ya ntete ya konso mposo” disongidila Lumingu, sambu na kusadisa bantu na kuzaba kusadila mbongo. Bo vandaka kubumba mbongo yina ya makabu na banzo, kansi bo vandaka ve kunata yo na kisika ya lukutakanu.—1 Bakorinto 16:1, 2.
Bangindu ya bantu: Yo kele mbi na kupona kilumbu mosi na mposo sambu na kupema mpi kusamba.
Kieleka: Na diambu yai, Biblia ke bikaka nde konso Mukristu kusala mutindu yandi me mona mbote.
a Tala mukanda New Catholic Encyclopedia, Second Edition, Volime 13, lutiti 608.
Nge Lenda Sepela Mpi Ti
BANGIUFULA YINA BANTU KE YULAKA MINGI
Keti Bambangi ya Yehowa Kele Bakristu?
Longuka sambu na nki beto kele Bakristu mpi mutindu beto me swaswana ti mabundu ya nkaka yina ke kudibingaka Bakristu.
NZOZULU YA NKENGI
Keti Nzambi Pesaka Bantu ya Izraele Nsiku ya Lunungu mpi ya Mbote?
Minsiku iya ya mfunu ya sadisa bazuzi na Izraele.
MALONGI YA MFUNU YA BIBLIA
Keti Nzambi Ke Ndimaka Mabundu Yonso?
Bantu mingi ke yindula nde kupona konso dibundu yina kele mbi ve.
MAMBU YA ME TALA BETO
Lomba nde Mbangi Mosi ya Yehowa Kukwisa Kutala Nge
Tadila ngiufula mosi ya Biblia, to sosa kuzaba mambu mingi na yina me tala Bambangi ya Yehowa.