à TỸ ŨN TO HÁ TỸ TER KỸ, à Hà REN KỸ TAR NĨNH MŨ?
à hã ren kỹ tar nĩnh mũ — à ne han ke nĩ
Vẽnh jyvẽn e ag vỹ nỹtĩ ũn tỹ vẽsỹrénh tĩ, ag tỹ ũn to há tỹ ter ja tugnĩn, ag ajũna ke jé. Ũn tỹ ti vẽsỹrénh mré ke tĩ ãn pi ũnꞌũ ti vẽsỹrénh mré ke tĩ ãn ri ke nĩ. Kỹ vẽnh jyvẽn ũ tỹ ũn ajũna kenh, hã ra hã re mũn ti pi ũnꞌũ ajũna kenh.
Hã ra vẽnh jyvẽn ũ ag tỹ ũn e ag ajũna ke kỹ nỹtĩ ha. Ũn kanhró e ag tỹ ũn ag jyvẽn tĩ. Ẽg tỹ ag vẽnh jyvẽn ãn jẽmẽn kỹ, tag to ãkrén ẽg tỹ tĩ, Bíblia ki vẽnh jyvẽn há ag tỹ nỹtĩ.
1: Ã MRÉ KE AG MỸ: “HEJ”, KE RA, AG TỸ Ã AJŨNA KE SÓR KỸ
-
Ũn kanhró ũ ag mỹ, vẽnh jyvẽn ãn tỹ tỹ ũn tỹ vẽsỹrénh tĩ ãn mỹ há tãvĩ nĩ. Hã ra kejẽn, ã tỹ pir mỹ nĩ sór tĩ, kar hã re mũn, ã tỹ ũn tỹ ã ajũna ke sór tĩ ag to jũ tĩ. Tag tỹ ũn e ag mỹ hãn ri ke tĩ.
-
à pi kurã kar ki ũn ag mré nĩgtĩ ke nĩ, hã ra ũn ag kuvar há tá nĩ ke tũ nĩ, tempo mág kãmĩ. Kejẽn, hã re mũn ag tỹ ã ajũna ke nỹtĩ. Ũn ag mỹ ke ra, ag hã ren kỹ ã ajũna kenh ke nỹtĩ. Hã ra ã tỹ tag han ke kỹ, ag mré vĩ há han nĩ.
-
à tempo tỹ hã re kuprẽg há han nĩ, ã tỹ pir mỹ nĩ jé. Kar ã tempo tỹ hã re kuprẽg há han nĩ, ã tỹ ũn ag mré nĩ jé.
BÍBLIA NE ẼG MỸ KE TĨ TI: “Ũn régre ag tỹ jagnẽ mré rãnhrãj mũn kỹ tóg há nĩ, ũn pir tỹ ki ke kỹ tóg pãgsĩ nĩ . . . Ag kãmĩ ũ kutẽ kỹ ti mré ke tóg ti ki rĩr ke mũ. Kỹ tóg kãnhmar háꞌ he mãn mũ.” — Eclesiastes 4:9, 10
2: VẼJẼN KÃNHVY KOM NĨ KAR EXERCÍCIO HYN HAN NĨ
-
à tỹ krĩ kufy nĩn kỹ, ã tỹ ũn to há tỹ ter ja tugnĩn, ã tỹ vẽjẽn kãnhvy kuprẽg há han ke nĩ, tag vỹ ã ajũna kenh mũ. Vãsãn nĩ, ã tỹ ka kanẽ ag ko jé, kar ã tỹ verdura ag ko jé kar proteína magra ag ko jé.
-
Goj kron mág nĩ, kar líquido há ũ ag kronkron nĩ gé.
-
à tỹ kókĩr nĩ tũg kỹ, sĩn kỹ ko ke tĩm nĩ. Hã re mũn, ã tỹ ã médico mỹ to vĩ ke nĩ gé, ti tỹ ã mỹ kãmén jé suplemento nutricional ag to. a
-
à tỹ tĩg to fũrũn kỹ, kar ã tỹ exercício ũnꞌũ hyn han kỹ, tag vỹ ã ajũna kenh mũ ã tỹ krĩ tỹ kãnhvy han jé. à tỹ nén ũ tag hyn han kỹ, ã tỹ nén ũ tỹ ã mỹ hãn ri ké to jykrén há han tĩ, ke tũ nĩn kỹ ã tỹ nén ũ to jykrén tĩ.
BÍBLIA NE ẼG MỸ KE TĨ TI: “Vẽnh ki rĩr há han ẽg tóg tĩ. Jẽg ẽg tóg tĩ, ẽg tar nỹtĩ jé. Ẽg pijé vẽnh kókén sór tĩꞌ.” — Éfeso 5:29.
3: NŨR HÁ HAN NĨ
-
Vẽnh kar tỹ nũgnũr há han ke nỹtĩ. Hã ra, ũn tỹ vẽsỹrénh tĩ, ag tỹ ũn to há tỹ ter ja tugnĩn, ag mỹ tag vỹ há tãvĩ nĩ. Ũn tỹ vẽsỹrinhrénh mũn kỹ, tag tỹ ag ronron han tĩ, hã kỹ ag tỹ nũgnũr há han ke nỹtĩ.
-
Café kron mág tũg nĩ, kar vẽnh ki rĩrm nĩ gé, goj fa to. Nén ũ ãn ã tỹ nũr kónãn han tĩ.
BÍBLIA NE ẼG MỸ KE TĨ TI: ‘Hỹ‚ hẽn ri ke mũn. Hã ra tóg há kãfór nĩ, ã tỹ ã nĩgé pir ki nén sĩ vég mũ ti; ã tỹ rãnhrãj mág han kỹ tóg, ã tỹ kãka kãgmĩ sór mũ ri ke nĩ.’ — Eclesiastes 4:6.
4: NÉN Ũ TỸ Ã MỸ HÁ HAN TĨ, ÃN HAN NĨ
-
Ũn tỹ ti vẽsỹrénh mré ke tĩ, ãn pi ũnꞌũ ti vẽsỹrénh mré ke tĩ ãn ri ke nĩ. Ã tỹ tag ki kanhrãn kỹ, ã tỹ ki kanhró nĩ sir, nén ũ tỹ ne ã mỹ há han tĩ ti.
-
Ũn e ag tỹ ag vẽsỹrénh to, ũn ag mỹ tugtó kỹ, tag tỹ ag mỹ há han tĩ. Hã ra ũn ag tỹ ag vẽsỹrénh to kãmén tũg tĩ, ũnꞌũ ag mỹ. Ũn kanhró ag tỹ tag to ãkrén tỹꞌũ han tĩ. Ã tỹ ũn ag mỹ ã jykre to kãmén sór kỹ, hã ra ã tỹ tag to kamẽg tĩ, ãn ki komẽr ã amigo mré vĩm nĩ.
-
Ũn ag tỹ fỹ mũ, kar tag vỹ ag mỹ há han tĩ. Hã ra ũnꞌũ ag tỹ jérĩn mỹ fỹ sĩ han tĩ, tag vỹ ag mỹ há han tĩ gé.
BÍBLIA NE ẼG MỸ KE TĨ TI: “Ã hã ne ã pir mỹ nén tỹ ã mỹ kórég nĩ ki kanhró nĩ.” — Provérbios 14:10.
5: NÉN Ũ TỸ Ã MỸ HÁ HAN KE TŨ VẼNH KI RĨRM NĨ
-
Ũn ag tỹ ag tỹ krĩ tỹ kãnhvy han jé, ag tỹ goj fa kronkron mág tĩ, ke tũ nĩn kỹ ag tỹ vẽnh kagta kronkron mág tĩ, ke tũ nĩn kỹ ag tỹ sĩgar kórég ko tĩ. Hã ra ag tỹ ge han kỹ, tag vỹ ag mỹ kórég han tĩ. Ag tỹ tag han kỹ, kar ag tỹ krĩ tỹ kãnhvy nỹtĩn kỹ, tag vỹ kãnhmar tỹ tũꞌ ke, kar ag mỹ kórég han tĩ. Ẽg tỹ nén ũꞌũ han ke nỹtĩ, ẽg tỹ krĩ tỹ kãnhvy han jé.
BÍBLIA NE ẼG MỸ KE TĨ TI: “Ẽg nén ũ kavéj han ke tũ nĩ.” — 2 Corinto 7:1.
6: Ã TEMPO USA KE HÁ HAN NĨ
-
Kejẽn, ã tỹ fe kronh ke mũ, hã ra vãsãn nĩ, nén ũ tỹ ã mỹ há han ãn han nĩ jé. Tag vỹ ũn e ag mỹ há han tĩ.
-
à tỹ mỹ sér nĩ jé, ã mré ke ag mré nĩ nĩ, amigo tẽg hyn han nĩ, nén ũ tẽg hyn han ki kanhrãn nĩ, ke tũ nĩn kỹ nén ũ tỹꞌũ hyn han nĩ.
-
Hã re mũn, kejẽn, nén ũ tỹ ã mỹ tỹꞌũ kenh. Kỹ ã tỹ venh, kurã e tỹ ã mỹ há tĩ, jo kurã pipir pi há tĩ. Tag vỹ ã mỹ ven ke mũ, ã tỹ ã vẽsỹrénh kato vãsãn há han tĩ.
BÍBLIA NE ẼG MỸ KE TĨ TI: “Nén kar vỹ ti kurã nĩ, . . . Kurã ũ ki tóg ẽg mỹ e tĩ, kurã ũ ki tóg ẽg mỹ sér tĩ. Kurã ũ ki ẽg fỹ tĩ, kurã ũ ki ẽg tóg ẽg mỹ sér tĩ.” — Eclesiastes 3:1, 4.
7: Ã TỸ NÉN HAN KE NĨ ÃN HYN HAN NĨ, KURÃ KAR KI
-
Vãsãn nĩ, ã tỹ nén hyn han tĩ vỹ, ãn hyn han mãn nĩ jé.
-
Nũr há han nĩ. Vãsãn nĩ, ã tỹ nén han ke nĩ ãn hyn han jé, ã rãnhrãj ki, ke tũ nĩn kỹ nén ũꞌũ ag ki. Tag vỹ ã ajũna kenh mũ ã tỹ ki kanhró jé, ã tỹ tĩg há han tĩ.
-
à tỹ nén ũ ag to há nĩ ãn hyn han kỹ, tag vỹ ã ajũna kenh mũ ã vẽsỹrénh tỹ sĩ ke jé.
BÍBLIA NE ẼG MỸ KE TĨ TI: “Kỹ kurã tóg ã mỹ tĩ mẽ han ke mũ, kỹ tóg ã mỹ sér nĩnh ke mũ.” — Eclesiastes 5:20.
8: TO JYKRÉN HÁ HAN NĨ, Ã TỸ NÉN Ũ HYN HAN KUPRẼGPRẼG JÉ
-
Ũn e ag tỹ fũrũrũn tĩ, ag tỹ nén ũ ag kuprẽgprẽg jé, ag tỹ ũn to há tỹ ter kar, kãnhmar kar, hã ra tag pi ag mỹ há han mũ.
-
Hã re mũn, ã tỹ kuprẽg han ke nĩ, ã tỹ ĩn ũ tá nĩ ke kỹ, ã tỹ vẽnh rãnhrãj ũ ki rãnhrãj ke kỹ, ke tũ nĩn kỹ ã tỹ ũn to há tỹ ter ja nén ũ ag nĩ sór kỹ, ke tũ nĩn kỹ vaꞌ.
BÍBLIA NE ẼG MỸ KE TĨ TI: “Ũ tỹ, ti tỹ nén han ke to jykrén há nĩn kỹ tóg, vẽjẽn e venh ke mũ, ũ tỹ, kãnhmar han kãn sór mũ vỹ vãhã, ti jẽn venh ke tũ nĩ.” — Provérbios 21:5.
9: Ã TỸ ŨN TO HÁ TỸ TER JA MĨ ÃKRÉN NĨ
-
Ũn e ag tỹ ag tỹ nén hyn han kỹ, ag tỹ ũn to há tỹ ter ja mĩ ãkrén jé, tag vỹ ag mỹ há han tĩ.
-
à mỹ há han jé, hã re mũn popé ki ránrán nĩ, nén ũ há ãn tỹ ãjag mỹ hãn ri ké to, ã tỹ nén ũ ãn kã jatun tũ sór kỹ. Hã re mũn ã tỹ ũn to há tỹ ter ja ãn ti vẽnh kãgrá jãkrunh nĩ.
-
Nén ũ ãn ag nĩm han há han nĩ, tag tỹ ã mỹ há han kỹ. Ã tỹ há nĩn kỹ sir, ãn ki ã tỹ kar nén ũ ãn venh mũ.
BÍBLIA NE ẼG MỸ KE TĨ TI: “Ãjag jo ke ag tỹ vãsỹ nén ve ja to jykrén nĩ.” — Deuteronômio 32:7.
10: PASA KE SĨ HAN TĨG NĨ
-
To ãkrén nĩ, ã tỹ férias kunũnh jé.
-
à tỹ kurã e ag tũ nĩn kỹ, ã tỹ vẽnh kán jé, hã re mũn ã tỹ nén ũ to há han nĩ, kurã pir ke tũ nĩn kỹ kurã régre ag kãmĩ. à mré ke ag mré pasa kem nĩ, ã tỹ jamã ũ to há nĩ ra tĩg nĩ, ke tũ nĩn kỹ goj mág ra tĩg nĩ.
-
à tỹ nén ũ tỹꞌũ han kỹ, tag vỹ ã ajũna kenh mũ ã tỹ vẽsỹrénh tãvĩ tũ jé.
BÍBLIA NE ẼG MỸ KE TĨ TI: “Mũ nỹ, ẽg pir mỹ ẽmã tũ ja ra mũ jé, ẽg vẽnhkán sĩ han jé.” — Marcos 6:31.
11: ŨN AG AJŨNA KEM NĨ
-
à tỹ vãsãn nĩn kỹ, ũn ag ajũna ke jé, tag vỹ ã ajũna kenh mũ gé.
-
Ũn tỹ ã mré vẽsỹrinhrénh tĩ gé, ã tỹ ũn to há tỹ ter ja tugnĩn, ã tỹ ãn ag ajũna kem nĩ. Hã re mũn, ã mré ke ag kar ã kanhkã ag tỹ ũn ag mré vĩ ke nỹtĩ, ag vẽsỹrénh to.
-
à tỹ ũn ag ajũna ken kỹ kar ã tỹ ũn ag jagãgtãn nĩn kỹ, tag vỹ ã mỹ há han ke mũ, ã tỹ tĩg há han jé.
BÍBLIA NE ẼG MỸ KE TĨ TI: “Ũ tỹ ẽg mỹ nén ũ nĩm kỹ tóg pãgsĩ nĩ. Ẽg tỹ ũ mỹ ẽg tũ nĩm kỹ tóg hã ra há nĩ.” — Han kãme 20:35.
12: NÉN Ũ TỸ Ã MỸ HÁ TÃVĨ ÃN TO ÃKRÉN NĨ
-
à tỹ ũn to há tỹ ter kỹ, tag tỹ ã ajũna kenh ã tỹ nén ũ tỹ ã mỹ há to ãkrén nĩ jé.
-
Krỹg ke kỹ, tag to ãkrén nĩ, ã tỹ hã ren kỹ ã vida ma tĩg ti.
-
Hãn ri ke mũn, ã tỹ nén ũꞌũ han ke nĩ, ã tỹ nén ũ tỹ ã mỹ há tãvĩ hyn han jé.
BÍBLIA NE ẼG MỸ KE TĨ TI: “Ag tỹ ĩn krẽm fỹ mũ tóg ag tỹ ĩn krẽm fenhta han mũ há kãfór nĩ. Ẽg tỹ ũ ter tugrĩn kygfã mũ ẽg tóg ẽg tỹ kejẽn ter ke mũ to jykrén ke mũ. Kỹ tóg há tĩ, ẽg tỹ tag kã jatu tũ nĩn kỹ.” — Eclesiastes 7:2.
Jérĩn mỹ ã tỹ nén ũ ãn kar hyn han kỹ, tag pi ã vẽsỹrénh tĩ tag tỹ tũꞌ kenh kãn ke mũ. Hã ra ũn e ag tỹ ũn to há tỹ ter ja kỹ, ag vẽnh jyvẽn há tag jẽmẽg mũ, ag tỹ tag: ‘Ẽg mỹ há han mũ’, ke tĩ. Vẽnh jyvẽn ũ tỹ tĩ, ag tỹ ã tỹ krĩ tỹ kãnhvy han jé, ã tỹ ũn to há tỹ ter kỹ. Hã ra ã tỹ vãsãn kỹ, vẽnh jyvẽn tag hyn han jé, hã re mũn tag vỹ ã mỹ há han ke mũ.
a Mrin kem nĩ! pi ũn ag mỹ ke tĩ tratamento tỹ saúde tỹ ne kuprẽg ke tĩ.