1, 2. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũtaarĩ mũhũthũ Elija aarĩ eke, na nĩ na njĩra irĩkũ we na Ahabu maarĩ ngũrani?

ELIJA nĩ eeriragĩria mũno gũkorũo arĩ wiki nĩguo ahoe Ithe wa igũrũ. No kĩrĩndĩ kĩa andũ kĩrĩa kĩamũthiũrũrũkĩirie gĩakoretwo kĩona mũnabii ũcio wa ma agĩĩtia mwaki kuuma igũrũ, na hatirĩ nganja aingĩ ao nĩ meendaga gwĩtĩkĩrĩka nĩwe. Elija atanambata Kĩrĩma gĩa Karimeli nĩguo arie na Jehova Ngai kũgerera mahoya, nĩ aabataraga gwĩka ũndũ ũtaarĩ mũhũthũ. No mũhaka angĩaririe na Mũthamaki Ahabu.

² Athuri acio erĩ maarĩ ngũrani mũno. Ahabu, ũrĩa wehumbĩte nguo ya mũthamaki, aarĩ mũregenyũki mũkoroku na wahenekaga na ihenya. Elija eehumbĩte nguo ĩrĩa yekagĩrũo nĩ mũnabii—kanjũ ĩtaarĩ ng’emie, hihi ya rũa rwa nyamũ kana yatumĩtwo na guoya wa ngamĩra kana wa mbũri. Aarĩ mũthuri warĩ na ũmĩrĩru mũnene, wĩkindĩru, na wĩtĩkio. Mũthenya ũcio ũrĩa warĩ hakuhĩ gũthira nĩ waguũrĩtie maũndũ maingĩ megiĩ athuri acio erĩ.

3, 4. (a) Nĩkĩ wakoretwo ũrĩ mũthenya mũũru harĩ Ahabu na athathaiya angĩ a Baali? (b) Tũkwarĩrĩria ciũria irĩkũ?

³ Wakoretwo ũrĩ mũthenya mũũru harĩ Ahabu na athathaiya angĩ a Baali. Ndini ya maheeni ĩrĩa Ahabu na mũtumia wake Jezebeli maagathagĩrĩria ũthamaki-inĩ wa ndũrĩrĩ iria ikũmi cia Isiraeli nĩ yahootetwo. Baali nĩ oimbũranĩtio atĩ aarĩ wa maheeni. Ngai ĩyo ĩtaarĩ muoyo nĩ yaremetwo gwakia mwaki thutha wa anabii ayo kũmĩthaitha, kũmĩinĩra, na gwĩtemenga. Baali nĩ aaremetwo kũgitĩra arũme arĩa 450 matikoragwo. No ngai ĩyo ya maheeni nĩ yaremetwo ũndũ-inĩ ũngĩ, na kũremwo kũu kwayo gwatigĩtie hanini kumbũranio biũ. Kwa ihinda rĩa makĩria ma mĩaka ĩtatũ, anabii a Baali maakoretwo magĩthaitha ngai wao aniine ng’aragu ĩrĩa yarĩ bũrũri-inĩ, no Baali nĩ aaremetwo gwĩka ũguo. Thutha wa ihinda rĩtarĩ coho, Jehova we mwene nĩ angĩonanirie hinya wake na njĩra ya kũniina ng’aragu ĩyo.—1 Ath. 16:30–17:1; 18:1-40.

 ⁴ No hihi Jehova angĩekire ũguo rĩ? Elija angĩekire atĩa o agĩetagĩrĩra ihinda rĩu rĩkinye? Na nĩ maũndũ marĩkũ tũngĩĩruta na mũthuri ũcio warĩ na wĩtĩkio mũrũmu? Rekei tũthuthurie rũgano rũu.—Thoma 1 Athamaki 18:41-46.

5. Elija eerire Ahabu eke atĩa, na hihi Ahabu nĩ eerutĩte kuumana na maũndũ marĩa meekĩkĩte?

⁵ Elija aathire kũrĩ Ahabu akĩmwĩra ũũ: “Ambata ũthiĩ ũkarĩe na ũnyue, nĩ ũndũ he mũhũyũkanio wa mbura nene.” Hihi nĩ harĩ ũndũ mũthamaki ũcio mũũru eerutĩte kuumana na maũndũ marĩa meekĩkĩte mũthenya ũcio? Rũgano rũu rũtionanĩtie ĩmwe kwa ĩmwe, no hatirĩ ciugo ironania atĩ nĩ eeririre, kana akĩũria mũnabii ũcio amũteithie kũhoya Jehova nĩguo oherũo. We no kwambata ‘aambatire akarĩe na anyue.’ (1 Ath. 18:41, 42) Ĩ nake Elija?

6, 7. Nĩ ũndũ ũrĩkũ Elija aahoire, na nĩkĩ?

⁶ “Nake Elija agĩkĩambata o igũrũ gacũmbĩrĩ ga kĩrĩma kĩu gĩa Karimeli, akĩinamĩrĩra o thĩ, agĩĩkĩra ũthiũ wake gatagatĩ-inĩ ka maru.” Rĩrĩa Ahabu aathire kũrĩa na kũnyua, Elija aagĩire na mweke wa kũhoya Ithe wa matu-inĩ. Ta rora ũrĩa Elija eenyihĩtie—ainamĩrĩire mũno nginya ũthiũ wake ũgakuhĩrĩria maru.  Eekaga atĩa hihi? Bibilia nĩ ĩtwĩraga. Thĩinĩ wa Jakubu 5:18, yugaga atĩ Elija nĩ aahoire ng’aragu ĩthire. No kũhoteke ihoya rĩu nĩrĩo aahoyaga arĩ igũrũ rĩa Kĩrĩma gĩa Karimeli.

⁷ Jehova oigĩte ũũ hau kabere: “Nĩngoiria mbura thĩ.” (1 Ath. 18:1) Kwoguo Elija aahoire wendi wa Jehova ũhinge, o ta ũrĩa Jesu aacokire kũruta arũmĩrĩri ake mahoyage mĩaka ta ngiri ĩmwe thutha ũcio.—Mat. 6:9, 10.

8. Kĩonereria kĩa Elija kĩratũruta maũndũ marĩkũ megiĩ mahoya?

⁸ Kĩonereria kĩa Elija nĩ gĩtũrutaga maũndũ maingĩ megiĩ mahoya. Ũndũ ũrĩa Elija aatangĩkagĩra mũno nĩ kũhinga kwa wendi wa Ngai. Rĩrĩa tũkũhoya, nĩ wega kũririkana atĩ: “Twahoya ũndũ waganĩrĩire na kwenda gwake, [Ngai] nĩatũiguaga.” (1 Joh. 5:14) Kwoguo, nĩ tũbatiĩ kũmenya wendi wa Ngai nĩguo tũhoyage na njĩra ĩgwĩtĩkĩrĩka, nĩkĩo twagĩrĩirũo kwĩruta Bibilia tũtegũtĩrĩria. Hatarĩ nganja Elija ningĩ nĩ eendaga ng’aragu ĩthire nĩ ũndũ wa mĩnyamaro ĩrĩa andũ a bũrũri wao maarĩ nayo. No mũhaka akorũo nĩ aacokirie ngatho mũno kuuma ngoro thutha wa kuona kĩama kĩrĩa Jehova aaringĩte mũthenya ũcio. O na ithuĩ no twende mahoya maitũ monanagie ngatho cia kuuma ngoro na atĩ nĩ tũtangĩkagĩra mabataro ma arĩa angĩ.—Thoma 2 Akorintho 1:11; Afilipi 4:6.

9. Elija eerire ndungata yake ĩke atĩa, na nĩ ngumo irĩkũ igĩrĩ tũkwarĩrĩria?

⁹ Elija aarĩ na ma atĩ Jehova nĩ angĩaniinire ng’aragu no ndaamenyaga wega rĩrĩa Jehova angĩekire ũguo. Mũnabii ũcio eekire atĩa o agĩetagĩrĩra? Ta rora ũrĩa rũgano rũu rũroiga: “Nake akĩĩra ndungata yake atĩrĩ, Ta ambata rĩu, ũcũthĩrĩrie iria-inĩ. Nake agĩkĩambata, agĩcũthĩrĩria akiuga atĩrĩ, Hatirĩ kĩndũ. Nake Elija akiuga atĩrĩ, Thiĩ rĩngĩ o nginya ũhingie mathiĩ mũgwanja.” (1 Ath. 18:43) Kĩonereria kĩa Elija kĩratũruta maũndũ ta merĩ ũguo. Wa mbere nĩ ũrĩa mũnabii ũcio aarĩ na ũũma. Wa kerĩ nĩ ũrĩa aaikarire ehũgĩte.

10, 11. (a) Nĩ na njĩra ĩrĩkũ Elija onanirie atĩ nĩ eetĩkĩtie biũ kĩĩranĩro kĩa Jehova? (b) Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tũkorũo na ũũma ta ũcio?

¹⁰ Tondũ Elija nĩ eetĩkĩtie biũ kĩĩranĩro kĩa Jehova, aaikaraga akĩroraga ũira o wothe wa atĩ Jehova aarĩ hakuhĩ kuoya ikinya. Aatũmire ndungata yake ĩthiĩ handũ hambatĩru ĩikie maitho haraya yone kana harĩ ũndũ woonanagia atĩ mbura yarĩ hakuhĩ  kuura. Rĩrĩa yacokire, ndungata ĩyo yaheanire riboti ĩno ĩtaarĩ njega: “Hatirĩ kĩndũ.” Igũrũ rĩarĩ itheru, gũtiarĩ na matu. Hihi nĩ harĩ ũndũ wa mwanya wona? Ririkana, Elija aakoretwo era Mũthamaki Ahabu ũũ: “He mũhũyũkanio wa mbura nene.” Nĩ kĩĩ gĩatũmĩte mũnabii ũcio oige ũguo na gũtiarĩ nginya na matu?

¹¹ Elija nĩ aamenyaga kĩĩranĩro kĩa Jehova. Arĩ mũnabii na mwaria wa Jehova, aarĩ na ma biũ atĩ Ngai wake nĩ angĩahingirie uuge Wake. Elija aarĩ na ũũma biũ ũũ atĩ nĩ ta aaiguaga mbura ĩkĩhũyũka. Ũndũ ũcio no ũtũririkanie ũrĩa Bibilia ĩtaaragĩria ũhoro wa Musa atĩ: “Nĩaakirĩrĩirie, ta monanĩte na Ũrĩa ũtangĩoneka.” Hihi wee nĩ wonaga Ngai ũguo? Nĩ atũheaga itũmi njiganu cia gũkorũo na wĩtĩkio ta ũcio harĩ we na harĩ ciĩranĩro ciake.—Ahib. 11:1, 27.

12. Elija onanirie atĩa atĩ nĩ aaikaraga ehũgĩte, na eekire atĩa rĩrĩa eerirũo atĩ kwarĩ na gatu kamwe kanini?

¹² Rĩu, ta rora wone ũrĩa Elija aaikarire ehũgĩte. Aatũmire ndungata yake, ti rita rĩmwe kana merĩ, no nĩ maita mũgwanja! No tũgerie kũhũũra mbica ndungata ĩyo ĩnogete nĩ gũtinda ĩgĩcokithio, ĩndĩ Elija aaikarire etereire kuona kĩmenyithia, na ndaakuire ngoro. Mũthia-inĩ, thutha wa gũthiĩ rita rĩa mũgwanja, ndungata ĩyo yoigire ũũ: “Atĩrĩrĩ! Harĩ itu rĩkwambata na igũrũ riumĩte iria-inĩ, narĩo rĩnyihĩte o ta guoko kwa mũndũ.” Hihi no ũgerie kũhũũra mbica ndungata ĩyo ĩgĩtambũrũkia guoko, ĩkahũthĩra rũhĩ rwayo gũthima ũrĩa gatu kau karambata koimĩte Iria Inene kaigana? No kũhoteke ndĩonaga gatu kau karĩ ka bata. Ĩndĩ harĩ Elija, kaarĩ ka bata mũno. Eerire ndungata yake ĩke ũndũ wa mĩtũkĩ, akĩmĩĩra: “Ambata, ũkere Ahabu ũũ: Thondekithia ngari yaku narua, ũgĩikũrũke, nĩ getha mbura ndĩgakũgirie ũthiĩ.”—1 Ath. 18:44.

13, 14. (a) Tũngĩĩgerekania atĩa na Elija ũhoro-inĩ wĩgiĩ kwĩhũga? (b) Tũrĩ na itũmi irĩkũ cia gwĩka maũndũ na mĩtũkĩ?

¹³ O rĩngĩ, Elija nĩ aatũigĩire kĩonereria kĩega. O na ithuĩ tũratũũra ihinda rĩrĩa Ngai akuhĩrĩirie kũhingia muoroto wake. Elija eetereire kuona ng’aragu ĩkĩniinwo; nacio ndungata cia Ngai ũmũthĩ cietereire mũthia wa mũtabarĩre ũyũ mũũru wa maũndũ. (1 Joh. 2:17) Twagĩrĩirũo gũikara twĩhũgĩte o ta Elija, nginya rĩrĩa Jehova Ngai akoya ikinya. Jesu, Mũrũ wa Ngai, aataarire arũmĩrĩri ake ũũ: “Nĩ ũndũ ũcio wĩhũgagei, nĩ gũkorũo mũtiũĩ mũthenya ũrĩa Mwathani wanyu agoka.” (Mat. 24:42) Hihi Jesu onanirie atĩ arũmĩrĩri ake matingĩamenyire atĩ mũthia warĩ hakuhĩ? Aca, amu nĩ aatarĩirie ũrĩa kũngĩgaakorũo kũhaana gũkũ  thĩ matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria. Ithuothe nĩ twĩyonagĩra ũrĩa kĩmenyithia kĩa “ithirĩro rĩa mahinda maya” kĩrahinga.—Thoma Mathayo 24:3-7.

¹⁴ O ũmwe wa maũndũ ma kĩmenyithia kĩu nĩ ũtũheaga ũira wa bata. Hihi ũira ũcio nĩ ũgũtũma tũkorũo na mĩtũkĩ ũtungata-inĩ? Gatu kamwe kaambataga kuuma iria-inĩ nĩ kaaiganĩte gũtũma Elija etĩkie atĩ Jehova aarĩ hakuhĩ kuoya ikinya. Hihi mũnabii ũcio mwĩhokeku nĩ aakuire ngoro?

15, 16. Nĩ maũndũ marĩkũ meekĩkire na ihenya, na kwahoteka Elija eerĩgagĩrĩra Ahabu eke atĩa?

¹⁵ Rũgano rũu ruugaga ũũ: “Na gũgĩkinya atĩrĩ, atĩ kahinda kanini gaathira, igũrũ rĩgĩthimba nĩ ũndũ wa matu hamwe na rũhuho, gũgĩkiura mbura nene mũno. Nake Ahabu agĩgĩthiĩ agĩkinya Jezireeli ahaicĩte ngari yake.” (1 Ath. 18:45) Maũndũ makĩambĩrĩria gwĩkĩka na ihenya mũno. Rĩrĩa ndungata ya Elija yaheaga Ahabu ndũmĩrĩri ya mũnabii, gatu kau kanini gagĩtuĩka matu maingĩ, makĩiyũra igũrũ, na magĩtũma kũgĩe nduma. Rũhuho rũnene rũkĩhurutana. Thutha wa mĩaka ĩtatũ na nuthu, mbura ĩkiura bũrũri-inĩ wa Isiraeli. Thĩ ĩrĩa yang’arĩte ĩkĩnyua maĩ macio. O ũrĩa mbura yaingĩhaga, noguo rũĩ rwa Kishoni rwaiyũraga, rũgĩtwara thakame ya anabii a Baali arĩa moragĩtwo. Aisiraeli acio aremi o nao nĩ maarĩ na mweke wa kweheria biũ gĩko kĩũru kĩa ũthathaiya wa Baali bũrũri-inĩ wao.

¹⁶ Hatarĩ nganja Elija nĩ eerĩgagĩrĩra atĩ nĩ megwĩka ũguo! No gũkorũo nĩ eeyũragia ũrĩa Ahabu egwĩka thutha wa kuona maũndũ ma magegania marĩa meekĩkaga. Hihi Ahabu nĩ angĩeririre atigane na ũthathaiya wa Baali? Maũndũ marĩa meekĩkĩte mũthenya ũcio nĩ mangĩamũheire itũmi njega cia gwĩka ũguo. Ma nĩ atĩ, tũtingĩhota kũmenya maũndũ marĩa Ahabu eeciragia hĩndĩ ĩyo. Rũgano rũu rũtwĩraga atĩ mũthamaki ũcio ‘aathiire agĩkinya Jezireeli ahaicĩte ngari yake.’ Hihi nĩ harĩ ũndũ eerutĩte? Hihi nĩ aatuĩte itua rĩa kũgarũrĩra mĩthiĩre yake? Maũndũ marĩa maacokire gwĩkĩka monanagia atĩ macokio nĩ ca. O na kũrĩ ũguo, nĩ harĩ maũndũ mangĩ mangĩekĩkire harĩ Ahabu, o na Elija.

17, 18. (a) Gwekĩkire atĩa harĩ Elija arĩ njĩra-inĩ agĩthiĩ Jezireeli? (b) Nĩ ũndũ ũrĩkũ warĩ wa mwanya wĩgiĩ ũrĩa Elija aateng’erire kuuma Karimeli nginya Jezireeli? (Rora nginya kohoro ka magũrũ-inĩ.)

 ¹⁷ Mũnabii ũcio wa Jehova agĩtuma rũgendo agereire njĩra ĩrĩa Ahabu aagerete. Njĩra ĩyo yarĩ ndaihu, yaiyũire maĩ, na kwarĩ na nduma. No gwacokire gũgĩĩkĩka ũndũ wa magegania.

¹⁸ “Guoko kwa Jehova gũkĩgĩa hamwe na Elija, agĩkĩĩhotora njohero, agĩteng’era e mbere ya Ahabu nginya o itonyero-inĩ rĩa Jezireeli.” (1 Ath. 18:46) Ti itherũ, “guoko kwa Jehova” nĩ kwarutaga wĩra harĩ Elija na njĩra ĩtaarĩ ya ndũire. Gũthiĩ Jezireeli kwarĩ rũgendo rwa kiromita 30, na Elija ndaarĩ kamwana. * Ta hũũra mbica mũnabii ũcio akĩĩhotora nguo ciake ndaihu njohero-inĩ nĩgetha magũrũ make mahote gũthiĩ wega, agacoka agateng’era barabara-inĩ ĩyo yaiyũrĩte maĩ—agateng’era na ihenya nginya agakinyĩra, akahĩtũka mbarathi cia mũthamaki, o na akahiũha gũcikĩra!

19. (a) Hinya ũrĩa Elija aaheetwo nĩ Ngai ũngĩtũririkania morathi marĩkũ? (b) Nĩ ũndũ ũrĩkũ Elija aamenyaga na ma rĩrĩa aateng’eraga athiĩte Jezireeli?

¹⁹ Githĩ kĩu gĩtiarĩ kĩrathimo kĩnene harĩ Elija! Kũigua arĩ na hinya mũingĩ ũguo, hihi o na gũkĩra ũrĩa aarĩ naguo arĩ mũndũ mwĩthĩ, no mũhaka gũkorũo nĩ kwamũkenirie mũno. Twahota kũririkana morathi marĩa monanagia atĩ andũ arĩa ehokeku nĩ makaagĩa na ũgima mwega wa mwĩrĩ na hinya thĩinĩ wa Paradiso ĩrĩa ĩkuhĩrĩirie. (Thoma Isaia 35:6; Luk. 23:43) Rĩrĩa Elija aateng’eraga barabara-inĩ ĩyo yaiyũrĩte maĩ, nĩ aamenyaga na ma atĩ nĩ eetĩkĩrĩkĩte nĩ Ithe, Ngai ũrĩa ũmwe wa ma, Jehova!

20. Tũngĩka atĩa nĩguo twamũkĩre irathimo cia Jehova?

²⁰ Jehova nĩ endaga mũno gũtũrathima. Irathimo ciake nĩ cia bata, kwoguo rekei twĩkage ũrĩa wothe tũngĩhota nĩguo tũciamũkĩre. O ta Elija, nĩ tũbatiĩ gũikaraga twĩhũgĩte, tũkĩroraga maũndũ ma bata marĩa maronania atĩ Jehova arĩ hakuhĩ kuoya ikinya mahinda-inĩ maya ma ũgwati. O ta Elija, twĩna itũmi njiganu cia kwĩhoka biũ ciĩranĩro cia Jehova, “[Ngai] ũrĩa wa ma.”—Thab. 31:5.