MUAUGUSTE 1936, ohamba yaSwaziland, Sobhuza II, oya li ya tunhukwa eshi omumwatate Robert naGeorge Nisbet va li va ya mombala yayo nova li va dana nohauto i na omambako omusika ya kwatwa mokangalo nosho yo oipopiwa yomumwatate J. F. Rutherford. Omumwatate George okwa ti: “Otwa li twa kumwa eshi ohamba ya li ya hala okulanda po eshina lokukwata omawi, oinima oyo twa kwata nosho yo omambako.”

Omumwatate Robert okwa li e i yelifila pahole kutya oinima oyo itai landifwa. Omolwashike mbela? Omolwaashi navo kai fi yavo. Ohamba oya li ya hala okuuda kutya oyalyelye.

Robert okwa ti, “Oinima aishe oyOhamba imwe vali.” Opo nee Sobhuza okwe mu pula kutya Ohamba oyo olyelye. Robert okwa ti: “OJesus Kristus, Ohamba yOuhamba waKalunga.”

Sobhuza okwa dimina nefimaneko linene ta ti: “Hamba, oye shili Ohamba inene. Inandi hala okukufa po oinima yaye.”

Robert okwa shanga ta ti: ‘Onda li nda kuminwa neenghono oukwatya wohamba oyo ya fimana Sobhuza. Oya li i shii okupopya nawanawa Oshiingilisha nopehe na okulinoma ile ounhwa, noya li hai popi sha yukilila nohai popiwa nayo noupu. Onda li nayo omutumba mombelewa yayo oule wominute 45 lwaapo, ofimbo George a li ta dana omusika pondje.’

Robert okwa ti vali: ‘Lwanima mefiku olo tuu olo, otwa ka ya kofikola yedina Swazi National School, oko twa hafela oshimoniwa shihokwifa shi dule ikwao. Otwa li twa udifila omukulunhufikola, nokwa li a pwilikina nelitulemo. Eshi omukulunhufikola oo twe mu lombwela kutya otu na eshina lokudana oungalo notwa hala ovanhu aveshe pofikola va pwilikine koinima oyo twa kwata, okwa li a hafa nokwa li a lombwela ovanafikola efele lwaapo va kale omutumba pomwiidi opo va pwilikine. Otwa li twa lombwelwa kutya pofikola oyo ovamati ohava hongwa oshilongwa shounamapya nounaimuna, okulonga moikunino, okulonga oinima moiti, okutunga, Oshiingilisha nomwaalu, ofimbo oukadona va li hava deulilwa oupangi, oilonga yomeumbo nosho yo oilonga imwe vali oyo tai ke va kwafela.’ Inakulu yohamba Sobhuza oye a li a tota po ofikola oyo.

Okudja mo 1933, ohamba Sobhuza oya kala hai pwilikine nehafo kovakolindjila ovo va li have uya okutalela po mombala yayo. Pomhito imwe, oya li nokuli ya ongaleka ovakwaita vayo vopaumwene 100 opo va pwilikine ketumwalaka lOuhamba la kwatwa mokangalo. Oya li ye lishangifa i kale hai tuminwa oifo yetu noya li yo  hai tambula oileshomwa ikwao. Konima ashike yefimbo lixupi, ohamba oyo oya ka kala i na oileshomwa yehangano ihapu. Oya kala noileshomwa oyo nokuli nopefimbo eshi oileshomwa yetu ya li ya shilikwa kepangelo laBritania olo la li tali kolonyeke oshilongo osho pefimbo loita itivali younyuni.

Ohamba Sobhuza II oya kala nokutambula ko Eendombwedi mombala yayo moLobamba, noya li nokuli hai ifana ovafita ve uye va pwilikine koipopiwa yopambibeli. Pomhito imwe, ofimbo Ondombwedi yomoshitukulwa yedina Helvie Mashazi ya li tai kundafana Mateus etukulwa 23, ongudu yovafita oya fikama ya handuka noya li tai kendabala oku i fininika i kale omutumba. Ndele ohamba oya li ya lombwela omumwatate Mashazi a twikile neenghundafana daye. Shimwe vali, ohamba oya li ya lombwela ovapwilikini va shange eevelishe dOmbibeli odo omumwatate a tumbula moshipopiwa.

Pomhito imwe, konima eshi omumwatate umwe omukokolindjila a yandja oshipopiwa, ovafita vane ovo va li po ova li va pungulula oupaya vavo vomofingo ndele tava ti: “Fye katu fi vali ovafita, otwa ninga Eendombwedi daJehova.” Opo nee ova pula omukokolindjila oo ngeenge oku na limwe lomomambo oo a pa ohamba Sobhuza.

Ohamba Sobhuza oya kala ya fimaneka Eendombwedi daJehova okudja mo 1930 nasha fiyo omo 1982 omo ya ka fya, nokaya li ya efa di patanekwe eshi ihadi diinine omifyuululwakalo dOvaswati. Onghee hano, Eendombwedi odi na etomheno liwa lokupandula ohamba oyo noda li da nyika oluhodi shili eshi ya fya.

Pehovelo lo 2013, moSwaziland omwa li ovaudifi vOuhamba ve dulife po 3 000. Molwaashi moshilongo osho omu na ovakalimo ve dulife pemiliyona limwe, omuudifi keshe okwa pumbwa ashike okuudifila ovanhu 384. Moshilongo osho omu na ovakokolindjila 260 ovo ve lipyakidila momaongalo 90, novanhu 7 496 ova li pEdimbuluko mo 2012. Osha yela kutya oshi na oupu ovaudifi moshilongo osho va ka hapupale. Otashi ulike kutya opa li pa dikwa ekanghameno la kola mo 1930 nasha pefimbo eshi ovaudifi va hovela okutalela po moSwaziland. — Ouyelele oo owa kufwa meemhungulilo detu moSouth Africa.