Lumbu kimosi vava Yesu kakala kuna mbazi a Isaele kuna Asuria, mvivu a Roma, nkento mosi wa Mungerekia wafinama yo kunlomba lusadisu. Muna mvutu zandi, Yesu watezanesa ana ke bakala Ayuda ko yo “wan’a mbwa.” Muna Nsiku a Mose, e mbwa babadikilwanga vo afunzuka. (Fuka 11:27) Nga Yesu nkento a Mungerekia y’akaka ana ke bakala Ayuda ko kaveza?

Nkatu. E mbuta diambu kavova Yesu, nze una kasasila kwa alongoki andi, i sia vo osadisa Ayuda i diambu diakala vana fulu kiantete. Ozevo muna songa mbuta diambu muna nona, Yesu wavovesa nkento a Mungerekia vo: “Ke diansongi ko mu bonga madia ma wana yo tuba mo kwa wan’a mbwa.” (Matai 15:21-26; Maku 7:26) Kuna kwa Mingerekia ye esi Roma, e mbwa i twelezi batoma yangalelanga mfumu za nzo, wana mpe bazolanga sakana yau. Ozevo, o mvovo “wan’a mbwa” diambu diakiese wasungamesa kwa nkento ndiona. Nkento a Mungerekia wabakula nsas’a mvovo mia Yesu yo vutula vo: “Ingeta, e Mfumu, kansi o wan’a mbwa nkutu bedianga nkesona zisotokanga vana meza ma mfumu zau.” Yesu wasanisina lukwikilu lwa nkento ndiona yo wuka mwan’andi.—Matai 15:27, 28.

E nzaza yanatanga Paulu kuna Itália yawanana ye tembwa kiangolo. Ekolo bakangalanga, Paulu wa ntumwa wavovesa ana bavanganga nkangalu vo bavingila fioti. (Mavangu 27:9-12) Nga vakala ye kuma kavanina lulukisu lwalu?

Ansau kuna nz’ankulu batoma zaya e vonza kia vanga nkangalu muna mbu a Mediteranio muna ngonde za mvula. Tuka vana kati kwa ngonde a Novemba yavana kati kwa ngonde ya Malusu, yabadikilwanga vo ke nsungi yambote ko muna vanga nkangalu muna mbu. Kansi, o nkangalu una kayika Paulu mu ngonde a Setemba yovo mu ngonde a Okutoba wavangama. Muna nkanda kasoneka Vegetius wa nsoneki a Roma, (muna tandu kia yá mu tandu kieto.) wasasila oma ma nkangalu muna mbu wauna vo: “E ngonde zankaka zambote muna vanga nkangalu, e zaka ngonde zampasi kikilu, e zankaka ke dilendakananga ko mu vanga nkangalu.” Vegetius wavova vo tuka kina kia 27 kia ngonde a Mayu yakuna kia 14 kia ngonde a Setemba i nsungi yambote mu vanga nkangalu, kansi e ngonde zazi zau zole za lukatikisu, yovo za vonza, tuka kina kia 15 kia ngonde a Setemba yakuna 11 kia ngonde a Novemba ye tuka kina kia 11 kia ngonde a Malusu yakuna kia 26 kia ngonde a Mayu. Wau vo Paulu wakulukila vanga nkangalu, watoma zaya diambu diadi. O nsau yo mfumu a nzaza bazaya mpe diambu diadi, kansi baveza lulukisu lwa Paulu. O nkangalu ke wavangamena mu mpila yambote ko, e nzaza yadimuka.—Mavangu 27:13-44.