YOSEFE watala va ndambu ye kani dia tina muna buka kia minkiti miaviokanga. E nzo au ku nima miongo mia Keberone yakala, lukufi ye fulu kakala. O Yakobo wa s’andi, wavwanda vana yanzala kia nzo andi mu fuku, lembi zaya diambu diabwila mwan’andi anzolwa. Kansi, Yosefe kakala ye una kalenda vutukila ku nzo au ko, edi kaka kazaya vo nanga kesinga mona diaka s’andi wanunu ko. Akiti bansia meso ekolo basusumunanga e samo yau mu simba e nzila kuna sude. Owau, babaka Yosefe yo lembi yambula vo katina. Kuna kwa yau, toko diadi wakala se kinkita nze mafuta mansunga batekanga, zimbu zayingi kadi fwa kuna Engipito.

Yosefe, nanga tezo kia mvu 17 kakala miau. Yindula vava katalanga ku zulu kuna kuvaikilanga e ntangwa ku sambu dia Mbu Anene ekolo kayindulanga e mpila zingu kiandi kiasobela vana vau. Ka kwikila ko vo mpangi zandi kibeni bavava kumvonda yo kunteka se mbundu. Diampasi diakala kwa yandi mu zizidila, lembi dila. Kazaya ko dina diadi kumbwila.

Aweyi e diambu diadi diampasi diabwidila Yosefe? Adieyi tulenda longoka muna lukwikilu lwa Yosefe ona wabangikwa yo bembolwa kwa mpangi zandi?

O Yosefe mu kanda dianene kawutukila, kansi ke bakala ye kiese ko ngatu zingila kuna ungudi. Nkand’a Nzambi uyikanga kanda dia Yakobo mu songa e mfwilu kilenda twasa e fu kia sompa akento ayingi. Nzambi wayambulwila e vangu diadi dia ntama kwa nkangu andi yavana Mwan’andi kasingika dio yo sikidisa e vangu dia sompa nkento mosi kaka. (Matai 19:4-6) Yakobo tezo kia wana 14 kawuta kwa nkento yá, Lea yo Rakele ye ntaudi zau Zilepa yo Bila. Kuna lubantiku, Yakobo Rakele kazolanga. Kasonganga nzola ko kwa Lea wa mbut’a Rakele ona  kavunginikinwa kasompana yandi. Ozevo, kimpala kiakota vana vena akento awole awaya ye wan’au.—Etuku 29:16-35; 30:1, 8, 19, 20; 37:35.

Rakele sita kakala mu kolo kiayingi, vava kawuta Yosefe, Yakobo waluta zola mwana ndioyo wa kinunu kiandi. Muna bonga e nona, vava Yakobo ye esi nzo andi bawanana yo Esau wa mpangi andi vava bavutukanga kuna nsi au, Yakobo wasia Rakele yo Yosefe wa mwan’andi akete kuna nima. E vangu diadi diasivikisa kikilu Yosefe. Yindula vava kamona s’andi wanunu watedinganga. Wasivika kikilu mu zaya vo s’andi wanwana fuku wamvimba yo mbasi. Ekuma kanwanina? E kuma kadi Yakobo nsambu za Yave wa Nzambi kazola tambula. Mbasi wasambula Yakobo muna soba nkumbu andi yo kunyikila vo Isaele. Zula kiamvimba kianata nkumbu andi. (Etuku 32:22-31) Kuna kwalanda, Yosefe wabakula vo Aneyisaele yau bekala ntu mia makanda ma zula kiakina.

I bosi, Yosefe wabwilwa sumbula vava ngudi andi anzolwa kansisa. Wafwa vava kawuta Benyamini wa mpangi andi. O s’andi wakendalala kikilu. Yindula Yakobo vava kakungunanga mansanga ma Yosefe yo kumfiaulwisa ye vuvu kia lufuluku kina Yakobo Abarayama wa nkak’andi kakala kiau. Yosefe wafiaulwiswa kikilu mu zaya vo Yave ovutula ngudi andi o moyo. Yosefe wayantika zola “Nzambi awana ben’e mioyo.” (Luka 20:38; Ayibere 11:17-19) Kunima lufwa lwa nkaz’andi, Yakobo wakwamanana zola wan’andi wole ana kawutilwa kwa Rakele.—Etuku 35:18-20; 37:3; 44:27-29.

Wana ayingi belutukanga vava besongwanga e nzola a mpila yayi kwa mase mau, kansi Yosefe walongoka fu yambote kwa mase mandi yo yima lukwikilu lwasikila yo luzolo lwa vanga edi diambote yo venga mbi. Vava kalungisa mvu 17 wavungulanga mameme ye mpangi zandi, wamona diambu diambi bavanga. Nga wasweka e mbumba kimana kazolakana kwa yau? Kavanga wo ko, wavanga edi diansongi. Wazayisa e mbi bavanga kwa s’andi. (Etuku 37:2) Ediadi disonganga mpila ina Yakobo kalongelanga mwan’andi anzolwa. Ekwe mbandu ambote balenda tanginina aleke Akristu! Avo mpangi yovo nkundi aku ovolele sumu diampwena, diambote watanginina Yosefe yo zayisa diambu diadi kwa awana balenda kunsadisa.—Fuka 5:1.

Tulenda mpe longoka diambu mu kuma kia kanda dia Yosefe. Kana una vo unu Akristu aludi ke besompanga akazi ayingi ko, kansi ayingi muna yau bezinganga kumosi yo se, ngudi yo wana ansansi yovo mpangi ke bawutukila se yovo ngudi mosi ko. Yeto awonso tulenda longoka vo o sia mpambula yo swaswanesa wana  mavwanga ditwasanga muna nzo. Mase ma ngangu y’awana bezingilanga kumosi yo se, ngudi yo wana ansansi bevanganga mawonso balenda mu songa vo bezolanga awonso muna nzo. Konso muntu muna nzo una ye lau diakitula zingu kia nzo au se kiakiese.—Roma 2:11.

Wau vo Yosefe wavanganga oma mansongi, Yakobo wantundidika vana vakala wan’andi akaka. Wamvangila kinkutu kiambote-mbote. (Etuku 37:3) Kiayikilwanga vo kinkutu kia nzila-nzila yovo kia se yayingi. Kinkutu kiandá kiakala, kiafukanga malu ye moko. E kiaki i mpila kinkutu bavwatanga akwa tunda yovo wan’a ntinu.

Yakobo wayindulanga vo diambote kavangidi, e vangu diandi mpe diawokesa nzol’a Yosefe kuna kwa s’andi. Kansi, e kinkutu kiaki mpasi zayingi kiantwasila. Sungamena dio vo Yosefe mvungudi a mameme kakala. Salu kiaki kiampasi kiakala. O wau, yindula nleke ovwete kinkutu kia wan’a ntinu okangalanga muna titi, manta vana matadi yovo kutulula nkombo ovakamene vana nti. Vana tandu, e kinkutu Yakobo kavangila Yosefe kiafwasa ngwizani andi ye mpangi zandi.

Muna Nkand’a Nzambi tutanganga vo: “E mpangi zandi zimwene vo s’au olutidi kunzola ke mu mpangi zandi zawonso ko; bamengene, ke balendi kumvovesela ku ungudi ko.” * (Etuku 37:4) Nanga mpangi za Yosefe bakala ye kuma muna songa kimpala, kansi ke bavanga diambote ko mu yambula vo e fu kiaki kia bayala. (Ngana 14:30; 27:4) Nga wamona kala kimpala vava nkwaku kaluta zolwa yovo tundidikwa? Avo i wau, sungamena mpangi za Yosefe. E kimpala kiabafila mu vanga diambu dina badi kuyibanza. E nona kiaki kifwete sungamesanga Akristu mu ‘yangalela y’awana beyangalelanga.’—Roma 12:15.

Kieleka, mpangi za Yosefe bakituka se mbeni zandi. Nga waswekanga kinkutu kiandi kiantalu vava kakalanga vamosi ye mpangi zandi? Nanga, wakala yo luzolo lwa vanga wo. Sungamena dio vo Yakobo wazola vo kinkutu kiakina kiakala se sinsu kia nzola ye ngemba kansonganga. Yosefe wazola yangidika s’andi, i dianu kavwatilanga kio. E mbandu andi mfunu ina kwa yeto. Kana una vo S’eto ezulu kesianga mpambula ko, ezak’e ntangwa, ovanganga diambu muna wete dia konso selo kiandi kia kwikizi. Vana ntandu, ovavanga vo bakala nswaswani ye nza yayi  yambi. Nze una kinkutu kia Yosefe kiakadila nswaswani, mavangu ma Akristu akieleka mafwete kubaswaswanesanga vana vena akaka. E nswaswani yayi ezak’e ntangwa ifilanga wantu muna kutumenga yo kutusia kimpala. (1 Petelo 4:4) Nga Nkristu ofwete swekanga kwa akaka vo yandi selo kia Nzambi? Kafwete wo vanga ko nze una Yosefe kaswekelanga kinkutu kiandi ko.—Luka 11:33.

Ke kolo ko Yosefe walota ndozi zole zamfunu. Muna ndozi yantete, Yosefe wamona mpangi zandi kumosi yo yandi ekolo bakanganga ntete mia masa. I bosi, ntete mia mpangi zandi mizieta ntete andi yo vumbamena wo. Muna ndozi akaka wamona ntangwa yo ngonde ye ntetembwa kumi ye mosi zamvumbamena. (Etuku 37:6, 7, 9) Adieyi kadi vanga Yosefe mu kuma kia ndozi zazi zampimpita?

E ndozi zazi kwa Yave wa Nzambi zatuka. Zazala ye nsasa, Nzambi wazola vo Yosefe kasasila zo. Diavava vo Yosefe kavanga dina angunza zakaka bavanga vava bazayisanga lufundisu lwa Nzambi kwa nkangu Andi akolami.

Yosefe wazayisa kwa mpangi zandi kuna ndekwa zawonso vo: ‘Nuwa do, e ndozi ndotele.’ Ampangi zandi babakula e ndozi yayi, kansi ke bayangalela yo ko. Bamvovesa vo: “Nga yadila okutuyadil’e? Ovo boselela okutuboselela? Balutidi diak’o kumenga muna diambu dia ndozi zandi, ye mvovo miandi.” Vava Yosefe kazayisa ndozi ya nzole kwa se ye mpangi zandi, ka bayangalela ko. Tutanganga vo: “O s’andi unsembele, umvovese vo, nkia ndozi yayi olotele? Nga mono yo ngw’aku ye mpangi zaku i tukwiza twàvumbamen’e?” Kansi, Yakobo wakwamanana yindula e diambu diadi. Nanga wakiyuvula vo, nga Yave vovese e diambu diadi kwa mwana ame?—Etuku 37:6, 8, 10, 11.

Yosefe ke selo kiantete ko kia Yave yovo kiansuka wavewa kiyekwa kia zayisa e nsangu za Nzambi zilembi zolakananga yo twasa lubangamu. Yesu wa nsamuni ampwena a nsangu zazi wavovesa alongoki andi vo: “Ovo bambangika, oyeno mpe bekunubangika.” (Yoane 15:20) Akristu awonso balenda longoka diambu muna lukwikilu ye unkabu wa Yosefe.

I bosi, Yakobo watuma nleke Yosefe. Mpangi zandi zambuta bavungulanga mameme kuna node lukufi ye mbanz’a Sekeme, kuna bavangila kimbeni ye nkangu a mbanza yayina. Yakobo watokananga mu kuma kia wan’andi, i diau katumina Yosefe kenda kubatala kana vo bena kiambote. Nga olenda yindula una kamona Yosefe? Wazaya wo vo mpangi zandi bamenganga kikilu. Adieyi badi yindula vava bamona vo s’au untumini kenda kubatala? Kana una vo i wau, Yosefe walemvokela s’andi.—Etuku 34:25-30; 37:12-14.

Nkangalu andá wakala, tezo kia lumbu yá yovo tanu. Sekeme tezo kia kilometa 80 yakala kuna node ya Keberone. Kansi, vava Yosefe kalwaka kuna Sekeme kawana mpangi zandi ko kadi bayenda ku fulu kiakaka, kuna Dotane, kiakala 22 ma kilometa. Vava Yosefe kafinamanga kuna Dotane, mpangi zandi bamona kuna vala. Vana vau makasi mau mafusuka. Tutanganga vo: “Bavovazianini vo, tala ngang’a ndozi ndion’olueke. Owau nwiza, twamvonda twantuba mun’ewulu, twavova vo, bulu kiambi kindidi: Twatal’edi dituka muna ndozi zandi.” Kansi, Rubeni wavovesa mpangi zandi batuba Yosefe muna wulu ye kani diakunkula vana moko mau.—Etuku 37:19-22.

Yosefe walwaka vana bakala ye vuvu vo bekuntambula yo mokena kuna ngemba. Kansi, mpangi zandi bambaka, kuna makasi mawonso bakatula kinkutu kiandi kiantalu yo kuntuba muna sima kiayuma. Wavanga mawonso mu vaika muna sima, kansi kalenda ko. Wamonanga kaka ndambu e zulu yo wá kuna vala e ndinga za mpangi zandi. Wadila ye kubadodokela, kansi  bamveza. Badia vana ndambu e sima katubwa. Bazola kumvonda, ekolo Rubeni kavavuka fioti, kansi Yuda wabavovesa vo banteka kwa minkiti miaviokanga. E zunga kia Dotane lukufi kiakala ye nzil’a Engipito, ke vavioka kolo ko vavioka minkiti mia Anemidiani ye Aneyisemaele. Bavanga mawonso vitila Rubeni kavutuka. Bateka mpangi au se mbundu muna palata 20. *—Etuku 37:23-28; 42:21.

O wau, yambula twavutuka kuna lubantiku lwa moko kieto. Ekolo Yosefe kanatwanga ku sude ya nzila yayendanga ku Engipito, diamoneka nze yandi wavidisa yawonso. Bamvambula yo se diandi mu kingolo. Ka zaya diaka diambu ko mu kuma kia nzo au, kamona ko una Rubeni katokana vava kavutuka lembi kunwana, ka mona ntantu za s’andi ko vava kavunwa vo mwan’andi anzolwa ofwidi, yovo zaya diambu mu kuma kia Isaki wa nkak’andi ngatu Benyamini wa mbunzi andi anzolwa, ona kadi zinina kikilu o moyo. Nga Yosefe wavidisa kikilu lekwa yandi yawonso?—Etuku 37:29-35.

Vakala ye diambu dina mpangi za Yosefe ka balenda kunkatula ko: Lukwikilu lwandi. Wazaya mayingi mu kuma kia Nzambi andi. Ke vakala ye diambu diadi kunkatula zayi wau ko, kana nkutu sisa e nzo au, mpasi kamweswa vava kakangwa yo natwa kuna Engipito ngatu luvezo kamona vava katekwa se mbundu kwa Potifa wa mvwama. (Etuku 37:36) Kana una vo wamona mpasi zazi zawonso, Yosefe wasikila muna lukwikilu yo baka nzengo za finama Nzambi andi. Muna malongi melanda, tulongoka aweyi lukwikilu lwakitulwila Yosefe se muntu a mfunu vana meso ma Yave wa Nzambi ye kwa kanda diandi. Diangangu mu tanginina lukwikilu lwa Yosefe.