Mu timoko ti

•  Mu bungu dia nti fweti zonzaka ha meso ma bantu?

•  Bwe lendi batikila timoko

•  Misamu mi tâka bampwana’aku

 Bakaka bâtaka ti bimoko ha meso ma bantu mpasi biena, mpe lwaka bitâka, nsungula bu bafwanakasa bio na texto.

 “Lwaka lwingi lu bâka neto bu tuzonzaka ha meso ma bantu mu bungu ti kulendi’â wasoba misamu mi titêlele ko.”—Anna.

 “Texto ntiana programe yi basiri enregistrer yena, kâ timoko ha meso ma bantu ntiana programe yita yôka en direct. Musamu wu nibanzaka bu nizonzaka ni: ‘Sa mayela!’”—Jean.

 Kâ ha manima, mbo bâ na nsatu ya bâ na lenda dia zonza ha meso ma bantu. Mu tifwani, lenda dio die naku nsatu tala ti zololo wabâ na ndiku, tala ti zololo wabaka mpe walunda tisalu, peleko mu batika tindiku mu bungu dia makwela, tala ti wa kubama wena.

 Musamu wa mbote ni wena’eti, kufweti’â wabâ na lwaka ko mu bungu dia bimoko bia ha meso ma bantu. Lendi longoka bwe lendi batikila bimoko ni bu sa ti wa yembama (timide) wena.

 “Ntangu zakaka, mbo tâ musamu wulembolo wa delakana mpe mbo fwema. Kulendi’â wakekolo ko wabâka wa lunga.”—Neal.

•   Yulaka biyuvu. Banza misamu milendi simba bantu mitima, mpe ha manima batikila timoko tiaku mu musamu wo. Mu tifwani:

   “Ngano ku vacances kwenda mu tisihu?”

   “Site yi ya nkatika ya mbote yena. Ngano ya weka mona?”

   “Ngano weka wâ [. . .] ?”

   Mu tomo bâ wa delakana, banza tima tilendi sa tintwari na muntu wo. Mu tifwani, ngano lukolo lumosi lukwendaka, peleko tisalu timosi lusalaka? Sarila misamu misaka tintwari ha kati dieno.

   “Banza biyuvu nge bi monaka ti mfunu biena, mpe bi zololo wabakila mvutu za bantu.”—Maritza.

   Sa mayela: Kuyulakandi biyuvu biabingi bilendi fwemesa muntu. Kuyulandi biyuvu bilendi silangasa muntu. Biyuvu ntiana “Nti bitomo ku tâka bunkuta?” peleko “Mu bungu dia nti lwatilaka kwa binkuti bia bleu?” balendi bia mwina mu mpila yo. Tiyuvu tia nzole tilendi moneka ntiana mibamunu!

   Lendi lembo bâ ntiana muntu wuyulaka biyuvu biabingi tala ti, ha manima ma mvutu ya muntu, heni mabanza ma nge beni mu tiyuvu ti yuriri. Mu ntêlo zakaka, tifweti bâ timoko, ka interview’â ko.

   Mutieno wa Bibila: “Mabanza ma muntu me ntiana mamba mu kati dia bulu dia ndilu, kâ muntu we na lenda dia bakula lendi ma dukisa.”—Bingana 20:5, Good News Bible.

•   Tomo wirikilaka. Mu lenda mu tatamana mu saka bimoko, fweti tomo wirikilaka. Ku sikirilakandi kwa lenda diaku dia zonza.

   “Kani diani ni mu zaba tima timosi titariri muntu wu nita zonza na wo. Ha manima, tima tio nidingaka mu bambukila mu banza tiyuvu mu bungu dia timoko tilanda.”—Tamara.

   Sa mayela: Kubândi na lwaka mu misamu mi tâ ha manima. Tala ti tomono wirikila, mbo bâ na lenda dia hana mvutu mu misamu mita tâ muntu.

   Mutieno wa Bibila: “Bâka na manzangu ma wirikila, mande ma zonza.”—Zaki 1:19.

•    Songela ti bantu tomo kipaka. Tala ti tomono kipa muntu wu ta zonza na wo, mbo bâ na bimoko bia mbote.

   “Muntu bu wumonaka ti misamu mi kata tâ ta tomo kipa, timoko mbo titomo bâ tia mbot, ni bu sa ti ntangu zakaka tilendi lembo bâ tia delakana.”—Marie.

   Sa mayela: Kudingandi mu kota misamu miandi. Masîka ntiana “Mudzaka wu wa toma wena. Kwa wasumbiri wo?” malendi yôkesa ndilu!

   Mutieno wa Bibila: “Muna muntu, ka dingandi kwa bubote bwa yandi kaka; kâ mpe, na bwa bantu bakaka.”—Bisi-Filipe 2:4.

 Bwe lendi manisina timoko? Ntwenia yi batâka nkumbu Jordan yitêle: “Yêla mu sukisa timoko mu mabanza ma mbote. Bu tâ musamu ntiana ‘Nsayi yayaingi bu nzonzele na nge’ peleko ‘Yôkesa tilumbu tia mbote’ wulendi zibula nzila mu bungu dia timoko ti vutu bâ na tio na muntu wo.”