1-3. (a) Ki kabakalañi Estere mwendi hanaasabile ka nako yanaaizo bona muunaa hae? (b) Ki lipuzo mañi zeluka nyakisisa ka za Estere?

ESTERE alika kulula moya hanaanzaa sutelela kwa lapa la mulena mwa Shushani. Nesi nto yebunolo. Ponahalo ya lapa leo neisabisa—fa mamota nekunani maswaniso a likomu za mibala-bala zenani mafufa, maswaniso a babakunupa ka buta, ni a litau. Lapa nelinani misumo ya macwe ni maswaniso amatuna acakuzwi, mi neliyahilwe fokulumbile bukaufi ni Malundu a Zagros aapesizwe ki litwa kutalimana ni nuka ya Choaspes. Zeo kaufela nelihupulisa mutu ni mutu yato bona mulena kuli mulena yo unani maata hahulu, mi naaipulela kuli ki “mulena yomutuna.” Estere naaya ku muuna yacwalo, ili yena muunaa hae.

² Asuerusi nesi muuna yanaalibelelwa kuli naakanyala Estere! * Asuerusi naasika lika kulikanyisa batu babacwale ka Abrahama, yanaa ikokobelize ka kuamuhela kelezo yanaa mufile Mulimu ya kuli ateeleze ku musalaa hae, yena Sara. (Gen. 21:12) Mulena yo naasazibi zeñata kamba mane hakuna zanaaziba ka za Mulimu wa Estere, yena Jehova, kamba ka za Milao yahae. Kono Asuerusi naaziba mulao wa Maperesia, kubeya cwalo ni Mulao onohanisa kezo yanaatuha aeza Estere. Ki kezo mañi ona yeo? Mulao neubonisa kuli mutu kaufela yanaaka iponahaza fapilaa mulena asika bizwa ki yena, naakona kubulaiwa. Estere naasika bizwa ki mulena, kono aya feela kuyo bona mulena. Hanaasutelela mwa lapa la mwahali, ili mwanaa konwa kubonwa ki mulena yainzi mwa lubona lwahae, mwendi naaikutwile kuli ukabulaiwa.—Mubale Estere 4:11; 5:1.

³ Ki kabakalañi Estere hanaaezize nto yesabisa cwalo? Mi lukona kuitutañi ku musali yo yanaanani tumelo yetuna? Halukaleñi ka kunyakisisa mone kutahezi kuli Estere abe muoli mwa Peresia.

4. Estere naasimuluha kai, mi nekutile cwañi kuli ato pila mwa lapa la Morodekai?

⁴ Estere neli ndiala. Haluzibi zeñata ka za bashemi ba Estere bane bamubeile libizo la Hadasa, ili linzwi la Siheberu lelitalusa “miritele,” ili sicacani sesitubulanga lipalisa zende zesweu. Bashemi ba Estere hase batimezi, muuna yomuñwi yanani sishemo yabizwa Morodekai amubabalela. Morodekai neli wahabo Estere, kono naali yomuhulu hahulu ku Estere. Atisa Estere mwa lapa lahae mi amuuta sina mwanaa hae wa kuipepela.—Est. 2:5-7, 15.

5, 6. (a) Morodekai naautile cwañi Estere? (b) Estere ni Morodekai nebapila bupilo bobucwañi mwa Shushani?

⁵ Morodekai ni Estere nebapila sina bahapiwa ba Sijuda mwa muleneñi omutuna wa Peresia, ili mo mwendi nebaketululwanga bakeñisa bulapeli bwabona ni Mulao one balatelela. Kono Estere naautwana ni muhabo yena Morodekai yanaa mulutanga ka za Jehova, yena Mulimu yasishemo yanaapunyusize batu bahae mwa linako zetaata za kwamulaho, mi hape naakaeza cwalo. (Liv. 26:44, 45) Kaniti, Estere ni Morodekai nebalatana mi nebaswalisana ka busepahali.

⁶ Kubonahala kuli Morodekai naasebeza sina likwambuyu la mwa lapa la mulena mwa Shushani, ili kulibelelanga fa munyako wa mulena, inze ali ni batanga babañwi ba mulena. (Est. 2:19, 21; 3:3) Haluzibi za bupilo bwa Estere ka nako yanaahula, kono lwakona kubulela kuli Estere naababalelanga muhabo yena ni ndu yene bapila kuyona, yenefumaneha mwa sibaka sa babashebile. Mwendi Estere naaikolanga kuya kwa musika one ufumaneha mwa Shushani, ili ko bambuti ba gauda, bambuti ba silivera, ni balekisi babañwi nebalekisanga lika zabona. Estere naasalolangi ni hanyinyani kuli kwapili naakaba ni lika zeswana sina zeo, mi naasazibi mone bukacinceza bupilo bwahae.

7. Ki kabakalañi Vashiti hanaatuluzwi fa buoli, mi nekuezaheziñi hasamulaho?

⁷ Zazi leliñwi, batu ba mwa Shushani bakala kuambola ka za taba yeneezahala  mwa lapa la mulena. Ka nako yanaaeza mukiti omutuna, Asuerusi ni manduna bahae nebaca lico zende ni kunwa waine yemunati, mulena abiza muoli wahae yabuheha yabizwa Vashiti, ili yanaacela mukiti kusili ni basali babañwi. Kono Vashiti ahana kuya ku mulena. Mulena aswaba mi ahalifa, kacwalo abuza baelezi bahae koto yanaaswanela kufiwa Vashiti. Ki koto mañi yanaafilwe Vashiti? Atululwa fa buoli. Batanga ba mulena baya mwa naha kaufela kuyo bata basizana babande ba balyanjo; mulena naakaketa muoli yomunca kwa balyanjo bao.—Est. 1:1–2:4.

8. (a) Ki kabakalañi Morodekai mwendi hanaaiyakatwa Estere hanaanze ahula? (b) Lukona kutusiwa cwañi ki kelezo ya mwa Bibele ka za bunde bwa ponahalo? (Mubone ni Liproverbia 31:30.)

⁸ Mwendi Morodekai naatabela hahulu kubona munyanaa hae Estere hanze ahula kuba naluboyoyo, kono hape naaiyakatwa zahae. Bibele ili: ‘Musizana yo neli yomunde mi naabuheha.’ (Est. 2:7) Bibele ibonisa kuli mutu yabuheha hape uswanela kuba ya butali ni kuikokobeza. Hakusicwalo, mutu yo ukona kukenelwa ki moya wa buikuhumuso ni tulemeno totuñwi totumaswe. (Mubale Liproverbia 11:22.) Kana mulemuhile taba yeo? Kana kubuheha kwa Estere nekuka mutusa kamba nekuka mutahiseza kuli aikuhumuse? Zanaaka eza nako hane inze iya nelika bonisa moya wanaanani ona.

9. (a) Nekuezaheziñi batanga ba mulena hane balemuhile Estere, mi ki kabakalañi hanekusi kokubunolo kuli Estere ni Morodekai bakauhane? (b) Ki kabakalañi Morodekai hanaalumelelize Estere kunyalwa ku mutu yanaasa lapeli Jehova? (Mubone ni mbokisi.)

⁹ Batanga ba mulena balemuha Estere. Bamuunga kumuzwisa ku Morodekai ni kumuisa mwabuse bwa nuka, kwa lapa la mulena, hamoho ni likalibe zeñwi. (Est. 2:8) Nesi nto yebunolo ku Estere ni Morodekai kukauhana, bakeñisa kuli nebapila inge mutu ni mwanaa hae. Morodekai naasike atabela kuli mwanaa hae wa kuañula anyalwe ku mutu yanaasa lapeli Jehova, ibe kuli mutu yo ki mulena, kono nekusina zanaakona kueza Morodekai. * Lwakona kukolwa kuli Estere naateelelize ka tokomelo hanaaelezwa ki Morodekai pili asika isiwa kale ku mulena! Estere hanaaiswa kwa lapa la mulena mwa Shushani, naasweli kuipuza lipuzo. Naakayo pila bupilo bobucwañi?

10, 11. (a) Mwendi Estere naakaamiwa cwañi ki miinelo yeminca yanaali kuyona? (b) Morodekai naabonisize cwañi kuli naaiyakatwa Estere?

¹⁰ Bupilo bwa Estere nebucincize luli. Neli yomuñwi wa  “basizana” bane baketilwe mwa Mubuso wa Peresia. Mwendi lizo, lipuo, ni mibonelo za basizana bao nelishutana hahulu. Nebali mwatasaa zamaiso ya likwambuyu la mulena lelibizwa Hegai, mi basizana bao nebakaeziwa lika zeñwi zeneka batusa kuekeza kwa bunde bwabona, ili musebezi one ukaanga silimo, mi hape nebaka pikitwanga ka mafula anunka hande. (Est. 2:8, 12) Tukiso yeo neika tahisa kuli basizana babañwi kwa basizana bao baise hahulu pilu kwakubata kubonahala hande ili nto yeneka tahisa kuli bakanganisane mwahalaa bona. Estere naamilwe cwañi?

¹¹ Morodekai naaiyakatwa hahulu Estere kufita mutu ufi kamba ufi fa lifasi. Bibele ibonisa kuli Morodekai naayo potanga fapilaa lapa la ndu ya basali ka zazi ni zazi, kuli azibe mwazuhela Estere. (Est. 2:11) Morodekai mwendi naatabanga hahulu hanaabulelelwanga ki mutu yomuñwi, mwendi inge cwalo  mutanga wa mwa lapa la mulena kuli Estere ueza hande. Libaka?

12, 13. (a) Estere naangilwe cwañi ki batu banaapila ni bona? (b) Ki kabakalañi Morodekai hanaatabile kuziba kuli Estere naasika patulula kuli ki Mujuda?

¹² Hegai naatabisizwe hahulu ki Estere kuli mane amushemuba hahulu mi amufa batanga babasizana ba 7 ni sibaka sesinde mwa ndu mone bapila basali. Bibele mane ibulela kuli: ‘Mi kaufela babane babona Estere neba mukatelwa.’ (Est. 2:9, 15) Kana batu kaufela nebatabela Estere bakeñisa kubuheha feela kwahae? Batili, batu nebasa mutabeli bakeñisa feela bunde bwahae.

¹³ Ka mutala, Bibele ili: ‘Kono Estere naasika zibisa Hegai mushobo wahabo ni banabahabo; kakuli Morodekai naamubulelezi kuli asike ababulela.’ (Est. 2:10) Morodekai naabulelezi Estere kuli asike abulelela batu kuli naali Mujuda, kakuli naaziba kuli  mwahalaa batu bane bapila ni mulena, nekunani bane banani saluluti sesituna kwa Majuda. Morodekai naatabile hahulu kuziba kuli Estere niha naamusiile cwalo, naazwelapili kuba ni butali ni kulatelela zanaa mubulelezi!

14. Babanca kacenu bakona kulikanyisa cwañi mutala wa Estere?

¹⁴ Babanca kacenu ni bona bakona kutabisa bashemi babona kamba batu bababa babalela. Babanca habali kobasa bonwi ki bashemi babona—mane niha bali mwahalaa batu ba likezo zemaswe, kamba ba mifilifili—bakona kuhana likukuezo zemaswe ni kukumalela likuka zelukile. Habaeza cwalo, bakatabisa pilu ya Ndataa bona ya kwa lihalimu, sina mwanaaezelize Estere.—Mubale Liproverbia 27:11.

15, 16. (a) Ki nto mañi yenetahisize kuli Estere alatiwe ki mulena? (b) Ki kabakalañi hane kuli taata ku Estere kutwaela mupilelo omunca?

¹⁵ Nako hane ifitile ya kuli Estere aisiwe ku mulena, naabulelezwi kuli akete lika kaufela zanaatokwa, mwendi zakuitusisa kwa kuekeza kwa bunde bwahae. Kono Estere naasika kupa nto ifi kamba ifi kwandaa zanaa mubulelezi Hegai. (Est. 2:15) Mwendi Estere naalemuhile kuli bunde bwa ponahalo haki bona feela bone bukatabisa pilu ya mulena; buikokobezo ki bona sihulu bone bukatahisa kuli atabelwe. Kana mubonelo wa Estere neli olukile?

¹⁶ Bibele ialaba kuli: ‘Mulena alata Estere kufita basali kamukana babañwi; mi Estere alumelelwa mi atabelwa ki mulena, kufita basizana babañwi kaufela. Cwale mulena amuapesa kuwani ya bulena kwa toho, mi ayolisa Estere mwa sibaka sa Vashiti.’ (Est. 2:17) Kubonahala kuli nesi nto yebunolo ku Estere, musizana wa Mujuda yanaaikokobeza, kuli atwaele mupilelo omunca wo—naali muoli yomunca, musalaa mulena yamaata ka kufitisisa mwa lifasi ka nako yeo! Kana Estere naaikuhumusize bakeñisa kunyalwa ku mulena? Kutokwa ni hanyinyani!

17. (a) Estere naabonisize cwañi kuli naautwa ndatahe yanaa muañuzi? (b) Ki kabakalañi mutala wa Estere hauli wabutokwa kuluna kacenu?

¹⁷ Estere naautwanga zanaa mubulelelanga Morodekai, yanaa muañuzi. Naasika bulelela mutu ufi kamba ufi kuli naali Mujuda. Hape Morodekai hanaazibile kuli nekunani batu bane balela kubulaya mulena, asebela Estere mi Estere abulelela mulena taba yeo, mi mulelo wa batu bao wapala. (Est. 2:20-23) Estere naabonisize tumelo ku Mulimu wahae ka kubonisa buikokobezo ni kuipeya kuutwa. Ki kwabutokwa kulikanyisa mutala wa Estere, kakuli batu babañata kacenu habaipeyi kuutwa mi ki bakwenuheli! Kono batu babanani tumelo ya niti balata kuipeya kuutwa, sina Estere.

18. (a) Ki kabakalañi mwendi Morodekai hanaahanile kukubamela Hamani? (Mubone ni litaluso za kwatasi.) (b) Baana ni basali babasepahala kacenu balikanyisa cwañi mutala wa Morodekai?

¹⁸ Muuna yabizwa Hamani naafilwe situlo sesituna mwa lapa la Asuerusi. Mulena naaketile Hamani kuli abe mubakweli wahae, ili kumueza muelezi yomutuna wa mulena mwa mubuso kaufela. Mi mane mulena naafile taelo ya kuli mutu kaufela habona Hamani, amukubamele. (Est. 3:1-4) Kueza cwalo nekusi kokubunolo ku Morodekai. Morodekai naalata kuutwa mulena, kono naasike aeza cwalo haiba kuutwa mulena nekuka tahisa kuli ashwaule Mulimu. Hamani neli wa lusika lwa Agagi. Kubonahala kuli Hamani naasimuluha mwa lusika lwa Agagi, mulena wa Maamaleke yanaabulailwe ki Samuele, mupolofita wa Mulimu. (1 Sam. 15:33) Maamaleke neli batu babamaswe hahulu kuli mane nebaikezize lila ku Jehova ni kwa Isilaele. Maamaleke nebaatulezwi lifu ki Mulimu. * (Deut. 25:19) Mujuda yasepahala naakakubamela cwañi Muamaleke? Morodekai naasike aeza cwalo. Naahanile kukubamela Hamani. Ni kacenu, baana ni basali babasepahala babeile bupilo bwabona mwa kozi ka kulatelela taelo yeli: ‘Lulukela kuutwa Mulimu sina mubusi kufita batu.’—Lik. 5:29.

19. Ki lika mañi zanaabata kueza Hamani, mi naasusuelize cwañi mulena?

¹⁹ Hamani ahalifa hahulu. Kono naasalati kubulaya feela Morodekai. Naabata kuyundisa bahabo Morodekai kaufela. Hamani abulelela mulena kuli Majuda neli batu babamaswe. Abonisa kuli nesi babutokwa ku mulena ka kubulela kuli Majuda neli sicaba ‘sesihasanezi mwahalaa macaba.’ Mane abulela kuli nebasalateleli milao ya mulena; kacwalo nebali bakwenuheli babamaswe. Hamani asepisa mulena kuli ukasula masheleñi amañata akatusa mwa musebezi wa kuyundisa Majuda mwa mubuso kaufela. * Asuerusi kiha fa Hamani lisale la mulena ili kubonisa kuli ulumezi kuli Hamani apete mulelo wahae kaufela.—Est. 3:5-10.

20, 21. (a) Lushango lwanaalumile Hamani neluamile cwañi Majuda bane bafumaneha mwa Mubuso wa Maperesia, kukopanyeleza cwalo ni Morodekai? (b) Morodekai naakupile Estere kuli aezeñi?

²⁰ Honafo feela, linumwana zenelumilwe mwa libaka kaufela  za mwa mubuso wo, nelibulelela batu lushango lwa kuli Majuda kaufela babulaiwa. Munahane feela taba yeo hane iutwilwe ki batu ba mwa Jerusalema, mone kupila bo masiyaleti ba Majuda bane bazwa mwa buhapiwa mwa Babilona, ili bane basakatazeha kuyaha sinca muleneñi one usina limota lene likona kubasileleza. Mwendi Morodekai hanaautwile taba yemaswe yeo, ahupula za batu bao, ni balikani bahae ni bahabo yena banebapila mwa Shushani. Kiha hahula liapalo zahae, aapala lisila la saka, aisukululela mufuse kwa toho, mi alila ka linzwi lelituna inzaali mwahalaa muleneñi. Kono Hamani yena aina ni mulena inze anwa ni yena, mi naasina taba ni maswabi anaatisize kwa Majuda babañata ni balikani babona mwa Shushani.—Mubale Estere 3:12–4:1.

²¹ Morodekai naaziba kuli naaswanela kueza sesiñwi kuli apunyuse Majuda. Kono naakona kuezañi? Estere naautwile za maswabi anaali kuona Morodekai mi amulumela liapalo, kono Morodekai ahana kuliamuhela. Mwendi Morodekai naakomoka libaka Mulimu wahae, Jehova, hanaatuhelezi kuli Estere amusiye ni kuyo ba muoli wa mulena yanaalapela milimu ya buhata. Kono cwale libaka lato zibahala hasamulaho. Morodekai aluma lushango ku muoli, ili kukupa Estere kuli aye ku mulena ‘ayo lilelela sicaba sahabo.’—Est. 4:4-8.

22. Ki kabakalañi Estere hanaasaba kuiponahaza fapilaa mulena, yena muuna hae? (Mubone ni litaluso za kwatasi.)

 ²² Estere naaikalezwi hahulu hautwa taba yeo. Taba yeo neitahisize kuli tumelo yahae ilikiwe luli. Kalabo yanaalabile Morodekai ibonisa kuli Estere naasabile. Estere ahupulisa Morodekai mulao wa mulena obulela kuli mutu kaufela yakena ku mulena asika bizwa, naakona kubulaiwa. Mutu yo naakona kupila konji haiba mulena amuotololela mulamu wa bulena wa gauda. Kana Estere naalibelela kuli mulena naaka mupilisa, sihulu hamulaho wa kunahana zeneezahezi ku Vashiti yanaahanile kuiponahaza fapilaa mulena hamulaho wa kukupiwa ki mulena kuli aeze cwalo? Estere abulelela Morodekai kuli sekufitile mazazi a 30 kuzwa fakile amemelwa ki mulena! Bakeñisa kuli nese kufitile nako yetelele cwalo, Estere anahana kuli mwendi mulena hasa mulata. *—Est. 4:9-11.

23. (a) Morodekai naatiisize cwañi tumelo ya Estere? (b) Ki kabakalañi haluswanela kulikanyisa Morodekai?

²³ Morodekai alaba ka bundume kuli atiise tumelo ya Estere. Morodekai akolwisa Estere ka kumubulelela kuli haiba apalelwa kufumana mwa kupunyuseza Majuda, nekuka fumaneha nzila yeñwi yene bakapiliswa ka yona Majuda. Kono kana Estere naakapiliswa Majuda kaufela hane bakabulaiwa? Taba yeo ilubonisa kuli Morodekai naanani tumelo yetuna ku Jehova, mi naaziba kuli Jehova naasike atuhelela batu bahae kuli bayundiswe ni kuli lisepiso zahae lisike zatalelezwa. (Josh. 23:14) Cwale Morodekai abuza Estere kuli: ‘Kuziba mañi ni kuli zobeezwi fa buoli ki za nako yona ye?’ (Est. 4:12-14) Kaniti, kaufelaa luna luswanela kulikanyisa Morodekai. Naasepile Jehova Mulimu wahae ka kutala. Luna bo?—Liprov. 3:5, 6.

24. Estere naabonisize cwañi tumelo ni bundume?

²⁴ Nako ya kuli Estere aeze keto yafita. Estere abulelela Morodekai kuli apute Majuda kaufela, mi baitime lico ka mazazi amalaalu hamoho ni yena, mi Estere afeza ka kubulela manzwi abonisa kuli naanani tumelo ni bundume, ili manzwi alutusa ni kacenu. Ali: ‘Hanikashwa, nishwe cwalo.’ (Est. 4:15-17) Kubonahala kuli Estere naalapezi hahulu ku Jehova mwa mazazi amalaalu ao kufita nako ifi kamba ifi. Cwale nako yafita ya kuli Estere aye ku mulena. Aapala liapalo za buoli zende hahulu, mi aeza mwanaakonela kaufela kuli ayo tabelwa ki mulena. Mi aya ku mulena.

25. Mutaluse zeneezahezi Estere hanaaiponahalize ku muunaa hae.

²⁵ Sina mokutaluselizwe kwa makalelo a kauhanyo ye, Estere aya kwa lapa la mulena. Kubonahala kuli Estere naaikalezwi mi naalapela ka taata. Akena mwa lapa mwanaakona kubona Asuerusi fa lubona lwahae. Mwendi naakengeyela zanaanahana Mulena. Estere naaikutwa kuli kambe wabulela kapili zanaazamaela. Kono kwafita nakonyana kihona muunaa hae amubona. Kaniti, mulena naakomokile, kono amutalima ka lilato. Amuotololela mulamu wahae wa bulena, wa gauda!—Est. 5:1, 2.

26. Ki kabakalañi Bakreste ba niti habatokwa kuba ni bundume bobuswana ni bwa Estere, mi ki kabakalañi Estere hanaa satokwa kueza zeñata kwandaa kuiponahaza feela ku mulena?

²⁶ Mulena naaiketezi kuteeleza ku Estere. Estere naasepile Mulimu wahae mi naabeile bupilo bwahae kozi kuli asileleze batu ba Mulimu, ili kutomela mutala omunde batanga ba Mulimu kaufela. Bakreste ba niti kacenu batabela kulikanyisa mitala yecwalo. Jesu naabulezi kuli balateleli bahae ba niti nebaka zibahala ka lilato la buitomboli. (Mubale Joani 13:34, 35.) Hañata kubonisa lilato lelicwalo kutokwa kuli lube ni bundume sina Estere. Estere naasatokwa kueza zeñwi niha naaiponahalize cwalo fapilaa mulena ka mulelo wa kuli asileleze batu ba Mulimu. Estere naakakolwisa cwañi mulena kuli Hamani, yena muelezi yanaalatiwa hahulu ki mulena, naanani milelo yemaswe? Estere naakaezañi kuli apilise batu bahae? Lukanyakisisa lipuzo zeo mwa kauhanyo yetatama.