TIMOTEA naazamaya mwa mukwakwa ozwa mwa muleneñi wahabo yena mi naanza anahanisisa ka za lika zanaaka eza kwapili. Naaetelezwi ki batu babañwi hane banze bapazulula mwa masimu anaaziba hande. Nebasweli kusiya hanyinyani-hanyinyani muleneñi wa Listra one uli fa lilundu lene lili mwa musindi. Timotea amenya hananzaa anahanisisa ka za bo mahe ni bo kuku wahae bane batabile hahulu kuli mane neba babata kulotisa miyoko. Kana naatokwa kukuta ni kuyo balaeza lwa mafelelezo?

Hane banze bazamaya cwalo, muapositola Paulusi naakuta-kutezi kumenyeza Timotea ka mulelo wa kumususueza. Naaziba kuli Timotea naasatokwa kufelisa maswabi, kono naatabiswa hahulu ki mafulofulo a mutangana yo. Timotea naasali mwanana, mwendi naali wa lilimo ze 19 kamba ze 20 ni kufitelela hanyinyani mi naalata hahulu Paulusi ni kumukuteka. Cwale Timotea naazamaya ni muuna yamaata ni yasepahala yo mwa musipili omutelele hahulu. Nebaka zamaya ka mahutu ni ka lisepe mi nebaka talimana ni likozi zeñata mwa nzila. Timotea naasa zibi haiba naaka kutela habo yena hape.

Ki nto mañi yenetahisize kuli Timotea aiketele bupilo bobucwalo? Ki limbuyoti mañi zanaaka fumana bakeñisa buitomboli bwahae? Mi lukona kususuezwa cwañi ki tumelo yahae?

Halunyakisiseñi zeneezahezi kwamulaho lilimo zepeli kamba zeetalu pili Timotea asikaba kale mulumiwa, mi luungeni kuli Timotea naasimuluha mwa muleneñi wa Listra. Listra neli muleneñi omunyinyani one ufumaneha mwa musindi one unani mezi amañata. Mwendi batu ba mwa muleneñi wo, nebaziba puo ya Sigerike, kono nebatabela hahulu kubulela puo ya bona ya Silikaonia. Zazi leliñwi mwa muleneñi wo, kwaba ni lilata lelituna hahulu. Bo Paulusi ni Barnabasi, Bakreste bababeli babali balumiwa, kihona hane basazo fita kuzwa kwa muleneñi omutuna wa Ikone oli bukaufi ni Listra. Hane banze bakutaza fa nyangela, Paulusi abona muuna wa sihole yanaabonisize tumelo yetuna. Kacwalo, aeza makazo yakufolisa muuna yo!—Likezo 14:5-10.

Kubonahala kuli buñata bwa batu ba mwa Listra nebalumela litaba za matangu zakuli kunani batu bane baipetulanga milimu ili bane batahanga mwa muleneñi wo. Kacwalo batu ba mwa muleneñi wo, bakala kuunga kuli Paulusi ki Hermesi ni kuli Barnabasi ki Zeusi! Bakreste babaikokobeza bao nebabatile kupalelwa kutuhelisa batu bao kubaezeza matabelo.—Likezo 14:11-18.

Batu babañwi ba mwa Listra nebatabisizwe ki kezahalo yeo mi nebaiingile kuba ya niti, nebasika nga kuli nebapotezwi ki milimu yabuhata yenebulelwanga mwa matangu a kwaikale. Ka mutala, Eunise, musali wa Mujuda yanaanyezwi ku muuna wa Mugerike yasi mulumeli, * ni bo mahe bo Loisi, nebateelelize ka cisehelo ku Paulusi ni Barnabasi. Cwale Majuda babasepahala kaufela nebafitile fa kuutwa taba yende yene banyolezwi hahulu, yakuli Mesia naatile mi naatalelelize bupolofita bobuñata bobuñozwi mwa Bibele ka za hae!

Munahane feela mwanaaikutwezi Timotea bakeñisa kupotelwa ki Paulusi. Timotea naalutilwe “ku zwa kwa bumbututu” kuli alate Mañolo A Siheberu  akenile. (2 Timotea 3:15) Sina bo mahe ni bo kuku wahae, Timotea naalemuhile kuli Paulusi ni Barnabasi nebabulela niti ka za Mesia. Mi munahane ka za muuna wa sihole yanaafolisizwe ki Paulusi. Bakeñisa kuli kuzwelela feela kwa bwanana, mwendi Timotea naaiponelanga muuna yo hañata-hañata mwa mikwakwa ya mwa Listra. Cwale naakona kuiponela muuna yo inze azamaya! Ki lona libaka bo Eunise ni bo Loisi hane babile Bakreste sina mwanaezelize Timotea. Ni kacenu, bashemi basakona kuituta zeñata kwa mutala wa bo Loisi ni bo Eunise. Kana ni mina mwakona kususueza babanca kueza lika zende?

Batu bane babile Bakreste mwa Listra balukela kuba bane batabile hahulu kuituta ka za sepo yene banani yona balateleli ba Kreste. Kono hape nebaitutile kuli nebaka talimana ni manyando amañwi bakeñisa kuba Bakreste. Majuda babali balwanisi babatuna bane bazwa kwa Ikone ni kwa Antioke, nebatile mwa muleneñi wa Listra kuto susueza batu bwa mwateñi kuli balwanise Paulusi ni Barnabasi. Kusika fita nako yetelele, likwata zeñata za batu ba mifilifili zataha kuto bata Paulusi ni kuto mupobaula ka macwe. Paulusi awela fafasi hamulaho wa kupobaulwa ka nako yeteele. Batu bao bamuhohela kwande a muleneñi ni kumusiya kwateñi ka kunahana kuli ushwile.—Likezo 14:19.

Kono balutiwa ba mwa Listra baya ku Paulusi kuyo mutusa. Balutiwa bao balukela kuba bane basusuelizwe hahulu hane bamuboni inze awetuluka ni kukutela ka bundume mwa Listra! Habusa, yena ni Barnabasi baya kwa muleneñi wa Derba mi bayo zwelapili mwa musebezi wa kukutaza. Hamulaho wa kutusa batu babañwi ba mwa Derba kuba balutiwa, Paulusi ni Barnabasi baba ni bundume bwa kukutela kwa Listra nihaike kuli kuezacwalo nekuka bakenya mwa kozi. Ki kabakalañi hane bakutezi kwa Derba? Bibele ilutaluseza kuli, neba ezizecwalo ka mulelo wa kuli bayo “tiisa lipilu za balutiwa,” ni kuba “ba susueza ku tiiseza mwa tumelo.” Munahane feela mwanaaikutwezi Timotea hananzaa lutuzi meeto ni kuteeleza ku Paulusi ni Barnabasi inze baluta Bakreste bao kuli manyando ane bakatalimana ni ona naasike afita sepo yabona ya za kwapili. Bababulelela kuli: “Lu lukela ku kena mwa Mubuso wa Mulimu ka manyando a mañata.”—Likezo 14:20-22.

Timotea naaiponezi kuli Paulusi naapilile ka kulumelelana ni litaba zanaaluta, bakeñisa kuli Paulusi naabile ni bundume bwa kuitiisa mwa manyando ka mulelo wakuli ataluseze batu babañwi taba yende. Kacwalo, Timotea naaziba kuli hanaaka latelela mutala wa Paulusi, naaka lwaniswa ki batu ba mwa  Listra, mwendi mane ni bo ndatahe. Kono naasike alumeleza lika zeo kumupalelwisa kusebeleza Mulimu. Kacenu, kunani babanca babañata babaswana sina Timotea. Babanca bao babatanga kuba ni balikani babande babanani tumelo yetiile, ili babakona kubasusueza ni kubatiisa. Mi bazwelanga pili kusebeleza Mulimu wa niti kusina taba ni kuli baalwaniswa!

Sina mokutaluselizwe kwa makalelo, mwendi Paulusi naakutezi kwa Listra hamulaho wa lilimo zepeli kamba zetaalu. Munahane feela tabo yene babile ni yona batu ba mwa lubasi lwa Timotea ka nako yanaatile Paulusi ni Silasi. Paulusi ni yena, ulukekela kuba yanaatabile hahulu. Naaiponezi zende zenezwile kwa lipeu za niti zanaacezi mwa Listra. Mwa lubasi lo, nekunani bo Loisi ni bana babona bo Eunise ili bao cwale nesebali basali babasepahala ba Sikreste babanani tumelo “ye si na buipi” ili yenetabisa hahulu Paulusi. (2 Timotea 1:5) Kucwañi ka za Timotea?

Paulusi naalemuhile kuli mutangana yo, nasaanani tumelo yetiile kufita mwanaainezi sapili. Timotea naa “pakwa hande ki mizwale,” ba mwa Listra ni ba mwa Ikone ili yenefumaneha likilomita ze 32 kwa mutulo upa wa Listra. (Likezo 16:2) Kiñi zenetusize Timotea kuba ni libubo lelinde cwalo?

Mwa “mañolo a kenile” anaaitutile Timotea “ku zwa kwa bumbututu” ili ane bamulutile bo mahe ni bo kuku wahae, nekunani likelezo zende zetusa babanca. (2 Timotea 3:15) Ka mutala, nekunani kelezo ye, yeli: “U hupule Mubupi wa hao mwa mazazi a bucaha bwa hao.” (Muekelesia 12:1) Manzwi ao, naatusize hahulu Timotea kuba Mukreste yatiile. Naalemuhile kuli nzila yende yakuhupula ka yona Mubupi wa hae Yomutuna, neikopanyeleza kutaluseza batu babañwi taba yende ka za Kreste, yena Mwanaa Mulimu. Timotea naaitutile hanyinyani-nyinyani mwa kufeliseza maswabi anaa mupalelwisa kuba ni bundume bwa kutaluseza batu babañwi taba yende ka za Jesu Kreste.

Baana bane baetelela mwa liputeho, balemuha zwelopili yanaaezize Timotea. Kusina kukakanya nebasusuelizwe hahulu kubona ka mo Timotea naasusueleza batu babañwi mwa puteho. Kono sabutokwa ni kufita ki kuli, Jehova naalemuhile zwelopili yanaaezize Timotea. Mulimu naasusumelize batu babañwi kuñola bupolofita bo buama Timotea, ili bone buama musebezi wanaaka eza mwa liputeho zeñata. Paulusi hanaatilo pota mwa Listra, naaboni kuli Timotea naaka kona kumutusa hahulu mwa misipili yahae ya bulumiwa. Mizwale ba mwa Listra ni bona nebaboni cwalo. Babea mazoho fahalimu ahae, ili sisupo sene sibonisa kuli naafilwe musebezi oipitezi mwa sebelezo ya Jehova Mulimu.—1 Timotea 1:18; 4:14.

Kusina kukakanya, Timotea naaikutwile kuba ni tohonolo yetuna hahulu bakeñisa kufiwa musebezi wa butokwa wo. Naaitukiselize kuya. * Kono bo ndatahe Timotea bane basi balumeli nebaikutwile cwañi ka za musebezi wanaafilwe Timotea? Mwendi bona nebabata kuli Timotea aeze lika lisili mwa bupilo. Bo mahe Timotea ni bo kuku wahae bona nebaikutwile cwañi ka za taba yeo? Kana nebatabile hahulu kono mwa pilu inze babilaela ka za buiketo bwa mwanaa bona? Kuba ni maikuto acwalo nekuswanela.

Seluziba feela ki kuli Timotea naamuhezi musebezi wanaafilwe. Timotea naakalisize kubelekisana ni muapositola Paulusi ka lizazi lelitalusizwe kwa makalelo a taba ye. Nebasiile muleneñi wa Listra ni kuliba kwa libaka zene basa zibi, ka lona lizazi leo lene bakalisize musipili wabona. Baana babalaalu bao, bayo fita kwa Ikone hamulaho wa kuzamaya lizazi mukatumbi. Timotea cwale akala kuiponela ka mo bo Paulusi ni Silasi nebafitisezanga litaelo zenca zenezwa kwa sitopa sesietelela sene sili mwa Jerusalema, ni mone batiiselize tumelo ya balumeli ba mwa Ikone. (Likezo 16:4, 5) Kono ao neli makalelo feela.

Hasamulaho wa kupotela liputeho zeneli mwa Galatia, balumiwa bao basiya mikwakwa yeminde ya mwa Roma ni kuzamaya likilomita zeñata kuliba kwa Frigia ili naha yenani malundu amañata. Baya kwa mutulo mi kihona cwale baliba kwa wiko wa naha yeo. Ka kulatelela ketelelo ya moya okenile wa Mulimu, baliba kwa Troasi, mi bayo kwela sisepe sene siya kwa Masedonia. (Likezo 16:6-12) Ka nako yeo, Paulusi naiponezi mwanaa mutuselize Timotea. Paulusi asiya Timotea ni Silasi mwa Berea.  (Likezo 17:14) Mane naalumile Timotea kuya anosi kwa Tesalonika. Teñi ko, Timotea ayo likanyisa hande mutala wa Paulusi ka kususueza Bakreste babasepahala.—1 Matesalonika 3:1-3.

Hasamulaho, Paulusi añola ka za Timotea kuli: “Ha ni na yo muñwi ya na ni moya o swana ni wa hae ya ka tokomela za mina ka pilu ya hae kaufela.” (Mafilipi 2:20) Libubo lanaanani lona Timotea leo, nelisika itahela feela ka sipundumukela. Timotea naabile ni libubo leo ka kusebeza ka taata, ka kuba ni buikokobezo, ni ka kuitiisa mwa miinelo yetaata. Wo ki mutala omunde luli kubabanca kacenu! Muhupule kuli ni mina mwakona kuikezeza libubo lelinde. Haiba musali babanca, mwakona kuikezeza libizo lelinde ka kueza pili za Jehova Mulimu mwa bupilo bwa mina ni ka kubonisa sishemo kwa batu babañwi mane ni kubakuteka.

Timotea naabelekile ni muapositola Paulusi, mulikanaa hae, ka lilimo zebato fitelela 14. Yena ni Paulusi nebatalimani ni likozi zeñata kono hape nebaikozi lika zetabisa zeñata mwa musebezi wabona. (2 Makorinte 11:24-27) Mane nako yeñwi, Timotea naalengilwe mwa tolongo bakeñisa tumelo yahae. (Maheberu 13:23) Hape naabile ni lilato lelituna leliswana ni lanaanani lona Paulusi kwa mizwale ni likaizeli ba Sikreste. Ki lona libaka Paulusi hanaa muñolezi kuli: “Ni hupula miyoko ya hao.” (2 Timotea 1:4) Sina Paulusi, kubonahala kuli Timotea naaitutile ku ‘lila ni ba ba lila,’ mi naaezize cwalo ka mulelo wakuli akone kubasusueza ni kubaomba-omba. (Maroma 12:15) Haike ni luna lulikanyise mutala wa Timotea!

Ki lona libaka Timotea hanaafitile fa kuba muokameli yo munde hahulu wa Sikreste. Paulusi nafile Timotea musebezi wa kupotela liputeho ka mulelo wa kulitiisa ni kulisusueza, hamohocwalo ni kuketa baana babaswanela kuli babe baana-bahulu (maeluda) ni likombwa za puteho.—1 Timotea 5:22.

Paulusi naalata hahulu Timotea, mi naamufanga likelezo zende. Naasusuelize Timotea kuli alate hahulu za Mulimu ni kueza zwelopili yende. (1 Timotea 4:15, 16) Naamususuelize kuli asike anyaziseza bucaha bwahae, ni kuli asike atuhelela maswabi ahae kumupalelwisa kuyemela zelukile. (1 Timotea 1:3; 4:6, 7, 11, 12) Mane Paulusi natusize Timotea kuziba mwa kuikalafela kwa butuku bwahae bwa mwa mba.—1 Timotea 5:23.

Paulusi naazibile kuli nako yahae yakushwa ifakaufi, mi mwendi naaka shwa lifu la kubulaiwa. Alumela Timotea liñolo la mafelelezo lanaañozi ka kususumezwa ki moya okenile. Liñolo leo nelinani manzwi ali: “U eze mo u konela kaufela kuli u te ku na kapili.” (2 Timotea 4:9) Paulusi naalata hahulu Timotea mane naamubizize kuli ‘mwanaka ya latwa ni ya sepahala ku Mulena.’ (1 Makorinte 4:17) Kilona libaka hanaabata kuli atahe kuyena pili asika timela kale! Neluka eza hande kuipuza kuli, ‘Kana batu babañwi baatahanga kuna ka mulelo wakuli ni baomba-ombe habatalimana ni butaata?’

Kana Timotea naakonile kuyo fita ku Paulusi ka bunako? Haluzibi. Seluziba feela ki kuli Timotea hañata naaezanga mwanaakonela kaufela kuomba-omba ni kususueza Paulusi hamohocwalo ni batu babañwi. Naapilile ka kulumelelana ni taluso ya libizo lahae la Timotea lelitalusa kuli, “Yakuteka Mulimu.” Mi naatomile mutala omunde hahulu wa tumelo obakona kulikanyisa batu kaufela ibe kuli ki banana kamba ki babahulu.