•  Le udi na bwino bwa kulonga bintu bivule mu kitatyi kimo?

•  Lufumo lwa kulonga bivule mu Kitatyi kimo

•  Manwa mayampe kutabuka

•  Binena bakwenu

 Lelo uyukile mwa kulongela bintu bivule mu kitatyi kimo kyonka? Bantu bavule balañanga’mba boba batamine bengidija bya busendwe—boba bobeta bu “badi na kibutwila kya bya busendwe”—babwanya kwingila biyampe bintu bivule mu kitatyi kimo kupita boba “befundile bya busendwe” ku bukulu ne kwibidila’byo mwenda mafuku. Ino le i bya bine?

 BINE’NI BUBELA?

•   Kulonga bivule mu kitatyi kimo kukukwashanga ulonge bintu bukidibukidi.

•   Shi wiibidija, ubwanya kwikala na bwino bwa kulonga bivule mu kitatyi kimo.

•   Bankasampe babwanya kulonga bivule mu kitatyi kimo kutabuka bakulumpe.

 Shi ubalondolola’mba “bine” ku kipangujo kyo-kyonso pa bino, nabya padi ubadimbwe na “lufumo lwa kulonga bintu bivule mu kitatyi kimo.”

 Le ulanga’mba ubwanya kulonga bintu bibidi mu kitatyi kimo? Udi padi na bukomo bwa kulonga bintu bibidi mu kitatyi kimo shi kintu kimo pa bino kekikulombepo kwikita mutyima bininge. Kimfwa shi uteja minjiki koku ukomba mu njibo, padi njibo ikamweka BIYAMPE.

 Inoko shi ukimba kwingila mingilo ibidi ilomba kutebwa’ko mutyima, padi kukeingilapo biyampe yonso ibidi. Padi o mwanda nkasampe umo mwana-mukaji witwa bu Katherine unena’mba kulonga bintu bivule mu kitatyi kimo i: “Bwino bwa kusansanya bintu mu kitatyi kimo.”

 “Nadi nesamba na muntu, kupwa baungita ku telefone. Nakimba kwisamba na bonso babidi. Ino natunya kwivwana byadi binena muntu ne byadi binena wangityile ku telefone.”—Caleb.

 Sherry Turkle shayuka mu bya busendwe walembele amba: “Shi tulanga’mba tubwanya kulonga bintu bivule mu kitatyi kimo, tukatunya kuta mutyima ku byonso, kadi ketukebingilapo biyampe. Kulonga bintu bivule mwa kimbo kulengejanga bongolo bwingile na bukomo bininge ketulanga’mba twendanga twilumbulula, ino na bubine batwe papo twenda tubipija’ko bintu.” a

 “Kyaba kimo nembelanga muntu musapu koku nesamba na muntu mukwabo na kulanga’mba nabwanya’byo, kufika ne byonjingulula’mba nanenga na diwi ditunduke pa kyaba kya kulemba, ne amba nalembenga mu musapu bintu byonadi mfwaninwe kunena na diwi ditunduke!”—Tamara.

 Bantu balonga bukomo bwa kulonga bintu bivule mu kitatyi kimo, bekutakanyanga’tu mu būmi abo bene. Kimfwa, divule dine bibalombanga kitatyi kilampe pa kupwa mwingilo wabo. Nansha kadi babwanya kujimija kitatyi na kujokela mu mwingilo obadi balanga’mba bapwile’o kala. Mu ino myanda yonso ibidi, kulonga bintu bivule mwa kimo kwibalengejanga babulwe kitatyi kya kulonga bintu byobasaka!

 Thomas Kersting mwifundi wa mikadila ya bantu kadi mudingidi wa ku masomo, udi na bubinga bwa kunenena’mba: “Shi ulanga’mba bongolo i kabatyi ka madoshe mubwanya kupangwa myanda yampikwa kamweno, nabya mu bongolo bwa bantu balonga bintu bivule mu kitatyi kimo mudi madoshe mu kavutakanya.” b

 “Shi wingila bintu bivule mwa kimo, ukelwa’ko kulonga tubintu tutyetutye twa kamweno. Ku mfulo ubwanya kwivudijija bya kulonga, wajimija ne kitatyi kyowadi ulanga padi kukūla.”—Teresa.

•   Wifunde kuta mutyima ku mwingilo umo. Bibwanya kwikala bikomo, nakampata shi ulonga bintu bivule mu kitatyi kimo—kimfwa kutumina balunda misapu koku ulonga devwala. Ino Bible witulomba kujingulula “bintu bya mvubu mikatampe.” (Bene Fidipai 1:10) Bintu byonso byotulonga kebikalangapo na bulēme bumo. Nanshi tonga’po mwingilo wa mvubu kutabuka, wiwingile kufika ne byoupwa.

   “Ñeni ilumbakana idi pamo bwa mwana mutyetye, kyaba kimo i biyampe kumunena’mba leka, nansha shi bimweka bu bipēla kumuleka alonge byasaka.”—Maria.

•   Talula bintu bibwanya kukulabika. Lelo ukimbanga’nka kutala mu telefone kitatyi kyowifunda? Nabya wiitūle mu kyumba kikwabo. Bula Televijo, kadi kokatwela ne pa marezo a mīsambo mene! Bible unena’mba: ‘Ingidijai biyampe shē kitatyi kyenu.’ —Bene Kolose 4:5.

   “Monanga’mba neivwananga biyampe shi ntele mutyima ku kintu kimo. Mu uno muswelo, nsangalanga bininge kitatyi kyombula kintu ku mulongo wa bintu bya kulonga ne kupityila ku kintu kikwabo. Bino ye byongitanga bu nsangaji mu kaji.”—Onya

•   Tá muntu omwisamba nandi mutyima. Kulonga kintu ku telefone koku wisamba na muntu, kekukalengejapo mwisambe biyampe. Bible witunena kulongela bakwetu bintu mu muswelo otusaka betulongele’byo.—Mateo 7:12.

   “Kyaba kimo ponesambanga na mwanetu mwana-mukaji, aye ulembanga misapu nansha kulonga bintu bikwabo ku telefone. Bindobejanga bininge! Inoko kunena na bubine, kyaba kimo nami noñanga’nka namino!”—David