1-3. Shi twiule kimfwa kya Yehova kya kuswa bantu, i bika bikalupuka’ko?

 “NSANGAJI ya kupāna itabukile ya kupebwa.” (Bilongwa 20:35) Bino binenwa bya Yesu bilombola mwanda umo wa mvubu wa amba: Kuswa bantu kudi na mpalo yako. Shi kuswibwa kuletanga nsangaji mikatampe, kuswa bantu nako kuletanga nsangaji mikatampe kutabuka.

² I kutupu uyukile uno mwanda biyampe kutabuka Tata wetu wa mūlu. Monka motwekimwenine mu mashapita abadikile mu kino kipindi, Yehova i kimfwa kikatampe kekidingakinibwa kya buswe. I kutupu muntu kadi mulombole buswe mu muswelo mukatampe nansha mu kitatyi kilampe kumutabuka. Le i kya kutulumuka shi Yehova witwanga bu “Leza wa nsangaji”?—1 Temote 1:11.

³ Leza wetu wa buswe usakanga tutompe kwikala bwa aye, nakampata pa kulombola buswe. Bene Efisesa 5:1, 2 witusapwila amba: “Iulai Leza, pamo bwa bana baswedibwe, kadi nangilai nyeke mu buswe.” Potwiula kimfwa kya Yehova kya kuswa bantu, tumonanga nsangaji mivule itambanga ku kupāna. Kadi twikalanga na nsangaji kitatyi kyotuyuka amba tubasangaja Yehova, mwanda Kinenwa kyandi kitusoñanya ‘kwisanswa batwe bene na bene.’ (Bene Loma 13:8) Ino kudi bubinga bukwabo botufwaninwe ‘kunangila nyeke mu buswe.’

4, 5. Mwanda waka i biyampe kulombola buswe bwa kwipānina banabetu?

⁴ Mwanda waka i kya mvubu tusanswe banabetu betabije? Mu kīpi, i mwanda buswe kyo kitako kine kya bwine Kidishitu bwa bine. Kwa kubulwa buswe ketubwanyapo kupwana na banabetu bene Kidishitu, kadi kutabukidila, nabya twi ba bitupu ku meso a Yehova. Tala Kinenwa kya Leza mokilombwela buno bubinebine patōka.

 ⁵ Mu bufuku bwa mfulo bwa būmi bwa Yesu bwa pano pa ntanda, wālombwele bandi bana ba bwanga amba: “Nemupe mbila mipya, amba mwisanswe banwe bene na bene; monka monemusanshilwe, nenu mwisanswei banwe bene na bene. Pa kino bonso bakayuka’mba mwi bami bana ba bwanga—shi mudi na buswe umbukata mwenu.” (Yoano 13:34, 35) “Monka monemusanshilwe”—i amo tunenwe kwikala na buswe na bwa Yesu. Mu Shapita 29 twamwene amba Yesu wāshile kimfwa kikatampe kya buswe bwa kwipāna, na kubadikija tumweno twa bakwabo kumeso. Batwe netu tulombolanga buswe bwa kubulwa kwisakila, kadi tufwaninwe kulonga bukomo bwa kulombola buswe ne ku boba badi panja pa kipwilo kya bwine Kidishitu. Na bubine, buswe bwa kwipānina banabetu i kayukeno kobetuyukilanga’ko amba twi balondi ba bine ba Kidishitu.

6, 7. (a) Le tubayuka namani amba Kinenwa kya Leza kityityija mvubu idi mu kulombola buswe? (b) Binenwa bya Polo bidi mu 1 Bene Kodinda 13:4-8 bisambila pa buswe’ka?

⁶ Le bikekala namani shi ketudipo na buswe? Mutumibwa Polo wānene amba: Shi nkidipo na buswe, “nabya kendi ñengele ilenga lunwa nansha lubembo luvumakanya.” (1 Bene Kodinda 13:1) Lubembo luvumakanya luleñanga lunwa bibi. Le ñengele ilenga lunwa nayo le? Bine kino i kimfwa kifike’po! Muntu wampikwa buswe udi pamo bwa kyombanwa kya minjiki kilenga lunwa, kilenga lunwa bininge lupanga bantu pa kyaba kya kukoka. Le yao muntu ubwanya kupwana namani na bakwabo? Kadi Polo wānene amba: “Shi ngidi na lwitabijo lonso lutundulula ngulu, ino kwikala na buswe mpika, nabya ami ne wa bitupu.” (1 Bene Kodinda 13:2) Langa’po bidi muntu wampikwa buswe i “wa bitupubitupu” nansha shi alonge bika! (Mukanda Ukola wa Mwine Leza) Mwene i byendele’mo Kinenwa kya Yehova kityityije mvubu idi mu kulombola buswe?

⁷ Ino i mvubu’ka idi mu kulombola ino ngikadilo mu muswelo otwikele na bantu? Pa kulondolola kino kipangujo, tubandaulei bidi binenwa bya Polo bidi mu 1 Bene Kodinda 13:4-8. Ano mavese keesambilapo pa buswe bwitusenswe Leza, nansha pa buswe botuswele Leza. Polo wādi wisambila pa muswelo  otufwaninwe kwisanswa batwe bene na bene. I munene bintu bimobimo bilombola mwikadile buswe ne bintu bikwabo bilombola kemwikadilepo buswe.

8. Le kitūkijetyima kibwanya kwitukwasha namani mu kipwano kyetu na banabetu?

⁸ “Buswe budi na kitūkijetyima.” Nanshi buswe, bulomba kutūkijija bakwabo mutyima. (Bene Kolose 3:13) Mwene tusakilwa kino kitūkijetyima? En-en, mwanda byotudi bantu bakubulwa kubwaninina bengidila pamo, i kyendele’mo tuyuke amba banabetu kyaba kimo babwanya kwitusanshija, netu tubwanya kwibasanshija. Ino kitūkijetyima ne butūkanye bibwanya kwitukwasha tūminine tubilubo tutyetutye ne tuto totutana mu banabetu—pa kubulwa kuvutakanya ndoe ya kipwilo.

9. I mu ngikadilo’ka motubwanya kulombola kanye ku bakwabo?

⁹ “Buswe budi na . . . kanye.” Kanye kamwekanga mu bilongwa  bikwasha bantu mu binenwa bya bulēme. Buswe bwitutononanga tukimbe miswelo ya kulombola kanye nakampata ku boba bafudilwe. Kimfwa, mwanetu mununu ubwanya kwimona bu udi bunka ne usakilwa kumupempula ne kumukankamika. Inabana ulela bana bunka nansha kaka udi mu njibo idi na mutōtelo mwishile ubwanya kusakilwa bukwashi. Mwanetu ubela nansha wikonda na kupangwapangwa, ubwanya kusakilwa kwivwana binenwa bya kanye bya mulunda muyampe. (Nkindi 12:25; 17:17) Shi tukwate mulangwe wa kulombola kanye mu ngikadilo ya uno muswelo nabya tulombolanga buswe bwa binebine.—2 Bene Kodinda 8:8.

10. Le buswe bwitukwashanga namani tukwatakanye bubine ne kwisamba’bo nansha shi i bikomo kulonga namino?

¹⁰ “Buswe . . . busangalanga pamo na bubine.” Bwalamuni bukwabo bunena amba: “Buswe . . . bukwatakanyanga bubine na nsangaji.” Buswe bwitutononanga tukwatakanye bubine ne kwisamba “bubine umo ku mukwabo.” (Zekadia 8:16) Kimfwa, shi muntu otusenswe walonga bubi bukatampe, buswe botuswele Yehova—ne botuswele yewa ulongele bubi—buketukwasha tulamate ku misoñanya ya Leza pa kyaba kya kutompa kufya bubi, kubingija nansha kubepa pa bubi bulongelwe. Shako, kwitabija bubine bwa mwanda kubwanya kwikala kukomo. Inoko, shi tutele mutyima ku kamweno ka muntu otusenswe, tukamusakila alemununwe na Leza wa buswe ne kwitabija bulemununi’bwa. (Nkindi 3:11, 12) Byotudi bene Kidishitu ba buswe, tusakanga kadi “kwiendeja kwampikwa budimbidimbi mu byonso.”—Bahebelu 13:18.

11. Shi buswe “butyumwinanga byonso mu manwi,” i bika byotufwaninwe kulonga pa kutupatupa kwa banabetu betabije?

¹¹ “Buswe . . . butyumwinanga byonso mu manwi.” Kino kishima kishintulula pa bute pa bute amba “bupūtanga bintu byonso.” (Kingdom Interlinear) 1 Petelo 4:8 unena amba: “Buswe bupūtanga milwi ne milwi ya bubi.” Na bubine, mwine Kidishitu uludikwa na buswe kasangelangapo kusokola kubulwa kubwaninina konso ne kutupatupa kwa banababo bene Kidishitu. Divule dine, bilubo ne kutupatupa kwa banabetu betabije i kutyekutye, kadi kubwanya kupūtwa na buswe.—Nkindi 10:12; 17:9.

12. Le mutumibwa Polo wālombwele namani amba wādi ukulupile Filemone, ne i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku kimfwa kya Polo?

 ¹² “Buswe . . . bwitabijanga byonso.” Bwalamuni bwa Moffatt bunena amba: Buswe “budi na kampeja-bukidi ka kwitabija bintu bilumbuluke.” Ketudipo bampulushi ba banabetu, batatana kukanina kwabo kwa mutyima. Buswe buketukwasha twitabije “bintu bilumbuluke” bidi mu banabetu ne kwibakulupila. a Tala kimfwa kidi mu mukanda wa Polo kudi Filemone. Polo wālembele mwanda wa kukankamika Filemone atambule biyampe Onesemusa umpika wandi wanyemene, wāikala ke mwine Kidishitu. Pa kyaba kya kuningila Filemone, Polo wāmuzenzele na buswe. Wālombwele amba wādi ukulupile amba Filemone ukalonga kintu kiyampe, na kunena amba: “Nkulupile amba usa kwitabija, o mwanda nakulembela, pa kuyuka’mba usa kulonga kupita ne bino byonanena’b.” (Vese 21) Shi buswe bwitutonone kulombola kikulupiji kya uno muswelo mu banabetu, nabya tukebalengeja balonge biyampe.

13. Le tukalombola namani amba tukulupile biyampe bidi mu banabetu?

¹³ “Buswe . . . bukulupilanga byonso.” Buswe bukulupilanga. Tukakulupila biyampe bidi mu banabetu shi tutononwa na buswe. Kimfwa, shi mwanetu “wasāsuka kumeso kwa aye kujingulula’kyo,” tukulupile amba uketabija shi bamolole na buswe. (Bene Ngalatea 6:1) Kadi tukulupile amba boba bazoze mu lwitabijo basa kwijokeja. Twibatūkijije mutyima, tulonga byonso byotubwanya mwanda wa kwibakwasha bekale bakomo mu lwitabijo. (Bene Loma 15:1; 1 Bene Tesalonika 5:14) Nansha shi muntu otusenswe wasāsuka, ketukajimijapo lukulupilo, mwanda tuyukile amba dyakadilwe kantu dino’di ukealuja mu ñeni ne kujokela kudi Yehova, pamo bwa mwana mujimine wa mu kyelekejo kya Yesu.—Luka 15:17, 18.

14. Le kūminina kwetu kubwanya kutompibwa namani mu kipwilo, ne buswe buketukwasha namani?

 ¹⁴ “Buswe . . . būmininanga byonso.” Kūminina kwitukwashanga twimanije mu kutyumukwa mutyima ne mu masusu. Matompo keatambengapo’nka panja pa kipwilo. Kyaba kimo, tubwanya kutompibwa munda mwa kipwilo. Pa mwanda wa kubulwa kubwaninina, banabetu babwanya kyaba kimo kwitutyumuna mutyima. Kulemununwa kwa kubulwa kanye kubwanya kwitusansa. (Nkindi 12:18) Padi i myanda ya mu kipwilo keityibilwepo mungya motwadi tulangila. Mwiendelejo wa mwanetu umo mulēmekibwe ubwanya kwitulobeja, ketwiipangula amba ‘Le mwine Kidishitu ubwanya namani kulonga uno muswelo?’ Shi tubatanwa mu ino ngikadilo, le tufwaninwe kupaluka kipwilo ne kuleka kwingidila Yehova? Shi tudi na buswe, ketukapalukapo! Bine, buswe bwitukwashanga tuleke kudibwa kavudi na bukōkekōke bwa mwanetu tukomenwe ne kumona biyampe bidi mwadi ne bidi mu kipwilo kyonso. Buswe bwitukwashanga twikale nyeke ba kikōkeji kudi Leza ne kukwatakanya kipwilo kwa kubulwa kubanga bintu kampanda bibwanya kulonga nansha kwisamba muntu kabidye wa kubulwa kubwaninina.—Ñimbo ya Mitōto 119:165.

15. Le i mukao’ka wampikwa kwendela’mo, ne buswe bwitukwashanga namani twepuke ino milangwe ya kyonakanya?

¹⁵ “Buswe kebudipo na mukao.” Mukao wampikwa kwendela’mo ukokeja kwitulengeja ke twabila bya bakwetu—bituntwa byabo, madyese nansha bwino bwabo. Mukao wa uno muswelo i wa kwisakila, milangwe yona ñeni, shi ketutadije nao, ubwanya kona ndoe ya kipwilo. Le i bika biketukwasha tunekenye kwabila na mukao? (Yakoba 4:5) I buswe’tu kete. Ino ngikadilo miyampe ibwanya kwitukwasha tuloelelwe na boba bamweka bu badi na byabuyabuya mu būmi byoketudipo nabyo batwe. (Bene Loma 12:15) Buswe buketukwasha tuleke kwimona bu batwe bakolomonwa shi mwanetu wapebwa ntumbo pa mwanda wa bwino bwandi nansha bintu byalonga.

16. Shi tusenswe bya binebine banabetu, mwanda waka tufwaninwe kwepuka kwitatwila bintu byotulonga mu mwingilo wa Yehova?

 ¹⁶ “Buswe . . . kebwianyangapo, kebwitatulangapo.” Buswe buketukankaja kwitatwila bwino bwetu nansha bintu byotulonga. Shi tusenswe banabetu bya binebine, le i muswelo’ka otubwanya kwitatwila kitatyi kyonso bintu byotubwenye kulonga mu mwingilo wetu nansha madyese otupelwe mu kipwilo? Ino mitatulo ibwanya kutyampila bakwetu panshi, kwibalengeja bemone bu ba munshi. Buswe kebwitulengejapo twitatwile bintu bitusoñenye Leza kulonga mu mwingilo wandi. (1 Bene Kodinda 3:5-9) Ne kadi, buswe “kebwitatulangapo,” nansha mungya bwalamuni bwa The New Testament in Modern English bunena amba, buswe “kebudipo na mutwe kibengo pa abo bwine.” Buswe bwitukankajanga kwimona bu tudi pēulu.—Bene Loma 12:3.

17. Buswe bwitutononanga tulombole bika ku bakwetu, ne buketukankaja kwepuka mwiendelejo’ka?

¹⁷ “Buswe . . . kebuloñangapo byampikwa kwendela’mo.” Muntu wiendeja byampikwa kwendela’mo uloñanga bintu mu muswelo mubi mpata ne usanshija. Uno mwiendelejo i wa kubulwa buswe, mwanda i kulonga bintu pa kubulwa kulangila bakwetu. Inoko, buswe bwitutononanga tunene bintu biyampe mwanda wa kubanga bakwetu. Buswe bulengejanga ngikadilo miyampe, mwiendelejo wa bwine Leza ne bulēme bwa kulēmeka banabetu betabije. Nanshi buswe buketukankaja kwikuja mu “mwikadilo wa bumvu”—eyo mu mwikadilo o-onso ukukaja nansha kusanshija banabetu bene Kidishitu.—Bene Efisesa 5:3, 4.

18. Mwanda waka muntu udi na buswe kaningilangapo balonge bintu’nka mwasakila?

¹⁸ “Buswe . . . kebukimbangapo tumweno twa abo bwine.” Revised Standard Version unena pano amba: “Buswe kebuningilangapo enka byo busaka.” Muntu udi na buswe kaningilangapo balonge bintu enka mwasakila, wita’mba milangwe yandi yo ya bine nyeke. Katononangapo bakwabo na kwingidija bukomo bwandi bwa kunekenya, mwanda wa kuponeja boba badi na milangwe mishile na yandi. Muntu ulonga namino ulombolanga  mitatulo, ne Bible unena amba: “Mitatulo ibadikidilanga kupona.” (Nkindi 16:18) Shi tusenswe banabetu binebine, tukalēmeka milangwe yabo, ne pobikokejika, tuketabija’yo na mutyima umo. Mutyima unekena ulondanga binenwa bya Polo bya amba: “Nanshi muntu ne muntu kakikimba kamweno ka aye mwine, ino akimbe nyeke kamweno ka mukwabo.”—1 Bene Kodinda 10:24.

19. Le buswe bwitukwashanga tulonge namani shi abetusanshija?

¹⁹ “Buswe . . . kebukelwangapo bulobo . . . kebubalangapo bibi bilongelwe.” Buswe kebukelwangapo bulobo bukidibukidi na binena nansha bilonga bantu. Mungya kipangila, tukokeja kuloba shi mukwetu wetusanshija. Ino nansha shi tudi na bubinga bwa kulobela, buswe buketulengeja tuleke kushadididila balobe. (Bene Efisesa 4:26, 27) Ketufwaninwepo kulemba bintu byobetusanshije nansha byobetulongele, na batwe bebilemba mu dibuku dya mānga mwanda wa kutyina twakebilwa. Ino, buswe buketutonona twiule Leza wetu wa buswe. Monka motwekimwenine mu Shapita 26, Yehova ulekelanga shi kudi bubinga bufwaninwe bwa kulonga namino. Shi wetulekela, wilwanga’ko, ko kunena amba, kakiketupepo mfuto mwenda mafuku pa mwanda wa bubi bwetu bwa kala. Mwene tufwaninwe kufwija’ko pa kuyuka amba Yehova kalandulangapo bubi bwaetulekele kala?

20. Le tufwaninwe kulonga namani shi mwanetu waponena mu bubi kasusuka?

²⁰ “Buswe . . . kebusangelangapo bukondame.” Tutanga mu The New English Bible amba: “Buswe . . . kebusepelelangapo pa bubi bwa bakwabo.” Bwalamuni bwa Moffatt bunena amba: “Buswe kebuloelelwangapo shi bakwabo abaluba.” Buswe kebusangelangapo bukondame, o mwanda ketutyepekangapo bilongwa byo-byonso bya disubi. Le tuloñanga namani shi mwanetu mwitabije waponena mu bubi kasusuka? Buswe kebuketulengejapo tusangale, nansha kunena amba, ‘Dyā umona! Kumeso kubamutōka!’ (Nkindi 17:5) Ino tusangalanga shi mwanetu walongele bubi kalonga bukomo bwa kubūka ku kinya kyandi kya ku mushipiditu.

21-23. (a) Le i bika byādi bisaka kunena Polo pa kunena amba “buswe kebukankalwangapo”? (b) Le i bika byotusa kubandaula mu shapita wa mfulo?

²¹ “Buswe kebukankalwangapo.” Le Polo wādi usaka kunena bika na bino binenwa? Monka mokilombwedilwe mu kisonekwa, wādi wisambila pa byabuntu bya mushipiditu byādi bilongeka mu bene Kidishitu babajinji. Bino byabuntu byādi biyukeno bilombola amba bipwilo bipya’bya i bitabijibwe na Leza. Ino ke bene Kidishitu bonsopo bādi bondapa, banena bupolofeto ne kwisamba ndimi. Nansha nankyo, byabuntu bya mu kingelengele byādi na mfulo. Ino kwādi kintu kimo kyadi kya kwikala’ko nyeke, mwine Kidishitu ense ufwaninwe kwikitamija. I kyabuntu kitendelwa, kya nyeke, kipite byonso. O mwanda  Polo wēkitelele bu “dishinda dipityile onso.” (1 Bene Kodinda 12:31) Le dino “dishinda dipityile onso” i dishinda’ka? I dishinda dya buswe.

²² Na bubine, buswe bwa bwine Kidishitu bwēsambile’po Polo “kebukankalwangapo,” ko kunena amba, kebukafulepo nansha dimo. Kufika ne dyalelo, buswe bwa kwipānina banabetu i kiyukeno kiyukilwa’po balondi ba bine ba Yesu. Le ketumonengapo bukamoni bwa buno buswe mu kipwilo kya batōtyi ba Yehova ba ntanda yonso? Buno buswe bukalādila nyeke, mwanda Yehova i mulaye kupa bengidi bandi ba kikōkeji būmi bwa nyeke. (Ñimbo ya Mitōto 37:9-11, 29) Tubulwe’po kulonga bukomo bwetu bonso amba ‘tunangile nyeke mu buswe.’ Shi tulonge namino tukemwena nsangaji mivule itamba ku kupāna. Kutabukidila, tukekala nyeke bōmi—bine tukasanswa nyeke—na kwiula Yehova Leza wetu wa buswe, nyeke na nyeke.

²³ Mu uno shapita wa mfulo wa mu kino kipindi kisambila pa buswe, tubesambila’mo pa muswelo otubwanya kwisanswa batwe bene na bene. Ino pa kumona muswelo otumwena mu buswe bwitusenswe Yehova—mu bukomo bwandi, boloke ne tunangu—i biyampe twiipangule amba, ‘I muswelo’ka onkalombola Yehova amba musenswe? Kino kipangujo tusa kwikibandaula mu shapita wetu wa mfulo.