1, 2. (a) En chandruok mane ma nyithindo mang’eny mobiro dak e pinje mamoko romogo? (b) Gin penjo mage ma wadwa nono e sulani?

JOSHUA wacho kama: “Chakre tinna, nasebedo ka wacho dhok ma nonyuolago ka an dala kendo ka an e kanyakla. Kata kamano, ka ne achako dhi e skul, nachako hero dhok ma ne ipuonjowago kuno. Bang’ higni machuok, dhok miwacho e skul e ma koro ne achako tiyogo chuth e ngimana. Ne ok anyal winjo gik ma ne ipuonjo e chokruoge kendo ne aweyo luwo timbe kod kido mag jothurwa.” Gima notimore ne Joshua ok en gima wendo.

² E kindegi, ji mokalo 240,000,000 ok odak e pinje ma ne onyuolgie. Kapo ni in janyuol ma ne odar modhi e piny machielo, inyalo timo nang’o mondo ikony nyithindi e yo maber kaka nyalore mondo gibed Jokristo motegno kendo ma “dhi nyime wuotho e adiera”? (3 Joh. 4) To jomoko nyalo konyo nade?

3, 4. (a) Jonyuol nyalo keto ranyisi maber ne nyithindgi e yo mane? (b) Jonyuol ok onego ogen ni nyithindgi biro timonegi ang’o?

³ Un jonyuol, ranyisi maber ma uketo e ma nyalo konyo nyithindu mondo gibed gi winjruok maber gi Jehova kendo mondo gidag nyaka chieng’. Sama nyithindu neno ka ‘usiko kudwaro mokwongo  Pinyruoth,’ mano miyo giketo geno kuom Jehova mondo omigi gik mochuno e ngimagi. (Mat. 6:33, 34) Kuom mano, temuru mondo udag e ngima mayot. Dwach Jehova e ma mondo obed motelo e ngimau, to ok manyo mwandu. Temuru matek kik udonj e gope. Manyuru ‘mwandu manie polo,’ tiende ni bedo gi winjruok maber gi Jehova, to ok mwandu mag pinyni kata “duong’ moa kuom dhano.”—Som Mariko 10:21, 22; Joh. 12:43.

⁴ Kik ibed modich ahinya ma ok inyal yudo thuolo mar bedo gi nyithindi. Onego gine ni iherogi sama gitemo matek mondo giket dwach Jehova obed motelo kar manyo mwandu kod huma, bed ni gimanyo gigo ne gin giwegi kata ne in. Kwed paro mobam ma ji nigo ni nyithindo onego okony jonyuol mondo odag e ngima mayom. Kik wiu wil ni “nyithindo ok onego oken ne jonyuolgi, to jonyuol e ma onego oken ne nyithindgi.”—2 Kor. 12:14.

5. Ang’o momiyo jonyuol nyaka wuo gi nyithindgi e wi Jehova?

⁵ Mana kaka ne okor “dhumbe duto mag ogendini” biro e riwruok mar oganda Jehova. (Zek. 8:23) Kata kamano, kapo ni nyithindu ok ong’eyo dhou, mano nyalo miyo puonjogi adiera obednu matek. Nyithindugo e jopuonjre mag Muma mabeyo ma unyalo bedogo kendo ng’eyo Jehova nyalo miyo giyud ngima mochwere. (Joh. 17:3) Mondo nyithindu ong’e puonj mag Jehova, nyaka unyisgi puonjgo kinde duto e sama owinjore.—Som Rapar mar Chik 6:6, 7.

6. Ka nyithindi ong’eyo dhok ma thuru, mano nyalo konyogi nade? (Ne picha manie chak sulani.)

⁶ Nyithindi biro puonjore dhok ma ji wacho e alwora ma udakie sama gin e skul kata sama gin gi jomamoko. Kata kamano, gibiro puonjore dhok ma thuru mana ka iwuoyo kodgi e dhokno kinde duto. Mopogore gi mbaka ma igoyo gi nyithindi, ng’eyo dhok ma thuru biro konyogi e yore mamoko. Sama nyithindi ong’eyo dhok mokalo achiel, mano biro konyogi mondo gibed mariek kendo biro konyogi ng’eyo kaka ginyalo tudore gi jomamoko. Mano bende biro konyogi mondo giyud thuolo mar tiyo ne Nyasaye e okang’ momedore. Carolina ma jonyuolne ne odar odhi e piny machielo wacho kama: “Bedo e kanyakla miwache dhok machielo mora ahinya. E wi mano, lendo kuonde ma jolendo dwarore ahinya en gima berna.”

7. Onego itim ang’o kapo ni nyithindi wacho dhok machielo ma ok ing’eyo?

⁷ Nyithindo modar gi jonyuolgi modhi e piny machielo nyalo chako luwo kit timbe mag pinyno kendo wacho dhok miwacho e pinyno, to mano nyalo miyo moko kuomgi kik bed gi siso kata nyalo mar wacho dhok ma ne onyuolgie. Un jonyuol, kapo ni mano e gima timore ne nyithindu, donge unyalo puonjoru dhok ma ji wacho e alwora ma udakieno? Biro bedonu mayot konyo nyithindu obed Jokristo ka uwinjo dhok ma giwacho, ka ung’eyo kit mor ma gihero, gik ma ipuonjogi e skul, kod ka unyalo wuoyo gi jopuonjgi achiel ka achiel. Puonjruok dhok machielo en gima kawo kinde, kendo dwaro kinda kod bolruok. Kata kamano, wawach ni nyathini obedo momo, donge ibiro puonjori dho momni mondo iwuo kode? Kamano bende, ka nyithindi wacho dhok machielo e yo maber, donge onego ipuonjri dhokno mondo ikonygi? *

8. Ere kaka inyalo konyo nyithindi kata bed ni ok ing’eyo ahinya dhok ma giwacho?

⁸ En adier ni ok bi bedo mayot ne jonyuol moko mondo ong’e dhok manyien ma nyithindgi wacho e yo maber. Nikech mano, nyalo bedo matek ne jonyuolgo mondo opuonj nyithindgi “ndiko maler” e yo matut kaka dwarore. (2 Tim. 3:15) Kapo ni mano e  gima timoreni, pod inyalo konyogi mondo ging’e Jehova kendo gihere. Jaduong’-kanyakla moro miluongo ni Shan wacho kama: “Mamawa ma ne en janyuol achiel ne ok ong’eyo maber dhok ma ne walonygo kendo an kaachiel gi nyiminena bende ne ok wang’eyo maber dhok ma ne owacho. Kata kamano, neno kaka ne opuonjore wach Nyasaye gi kinda, kaka ne olemo, kod timo duto monyalo mondo otim kodwa lamo mar joot juma ka juma, ne omiyo wafwenyo ni ng’eyo Jehova en gima duong’.”

9. Ere kaka jonyuol nyalo konyo nyithindo ma nyalo dwarore ni opuonj adiera gi dhok ariyo?

⁹ Nyalo dwarore ni nyithindo moko opuonjre ng’eyo Jehova ka gitiyo gi dhok ariyo, ma gin dhok ma giwacho e skul kod ma giwacho sama gin gi jonyuolgi. Mano e momiyo jonyuol moko tiyoga gi buge, weche momaki, kod vidio e dhok ariyogo. Nenore maler ni jonyuol modar modhi e pinje mamoko nyaka ti gi thuolo malach kendo nyaka kaw okenge ma dwarore mondo gikony nyithindgi obed gi winjruok maber gi Jehova.

10. (a) En ng’a monego oyier ni joot biro dhi e kanyakla ma iwache dhok mane? (b) Ang’o monego otim kapok ong’ado paro mogik?

¹⁰ Sama “jo ma welo” odak mabor gi Joneno ma wacho dhok mitiyogo thuchegi, onego gidhi e kanyakla mantie e alwora ma gidakie kata bed ni kanyaklano iwache dhok mopogore gi dhoggi. (Zab. 146:9) Kata kamano, samoro nyalo bedo ni nitie kanyakla ma tiyo gi dhok ma iwacho thuru. Ka en kamano, penjo en niya: Joodu biro winjo chokruoge e yo maber ka gidhi e kanyakla ma iwache dhok mane? Dichwo biro ng’ado paro mogik e wi penjono bang’ paro matut, lemo, kendo wuoyo gi joode. (1 Kor. 11:3) Gin ang’o gini ma dichwo onego onon? Gin puonj mage mag Muma ma biro konye? We wanon ane moko kuomgi.

11, 12. (a) Dhok mitimogo chokruoge e kanyakla nyalo miyo nyathi opuonjre e okang’ marom nade? (b) Ang’o momiyo nyithindo moko nyalo tamore puonjore dho jonyuolgi?

¹¹ Jonyuol nyaka non malong’o gik ma nyalo konyo nyithindgi. Mondo nyithindo obed motegno e adiera, dhi e chokruoge juma ka juma kende ok oromo. Kata kamano, sama gin e chokruoge ma itimo gi dhok ma giwinjo maber, ginyalo puonjore gik mathoth mana kuom bedo e chokruogego moloyo kaka jonyuolgi paro. Mano ok nyal timore kapo ni nyithindo ok winj maber dhok mitimogo chokruoge e kanyakla. (Som 1 Jo-Korintho 14:9, 11.) Dhok ma nonyuolgo nyathi samoro ok e ma bi bedo dhok mong’eyo kata ma biro mulo chunye kinde duto. Nitie nyithindo moko ma nyalo puonjore golo paro, golo twege, kod timo ranyisi ka gitimo kamano gi dhok ma jonyuolgi wacho, en mana ni samoro wechego ok wuog e chunygi.

¹² E wi mano, nitie gik mang’eny ma nyalo mulo chuny nyathi mopogore mana gi dhok mowacho. Mano e gima notimore ne Joshua ma ne osewuo kuome motelo. Nyamin-gi miluongo ni Esther wacho kama: “Dhok ma jonyuol wacho, kit ogandagi, kod din margi gin gik ma nyithindo neno ni dhi kanyachiel.” Kapo ni nyithindo ok ohero timbe kod kit oganda mar jonyuolgi, mano nyalo miyo gitamre puonjore dhok ma jonyuolgi wacho, to marach moloyo, en ni ginyalo tamore din mar jonyuolgi. Jonyuol modar e pinjegi modhi e pinje mamoko onego otim ang’o?

13, 14. (a) Ang’o momiyo owadwa moro gi jaode ne ong’ado mar dhi e kanyakla ma tiyo gi dhok ma ne iwacho e alworagi? (b) Ang’o ma nokonyo jonyuolgo mondo gisik ka gin gi winjruok maber gi Jehova?

¹³ Jonyuol ma Jokristo temo mondo nyithindgi obed gi winjruok maber gi Jehova moloyo keto dwachgi motelo. (1 Kor. 10:24) Samuel, ma en wuon Joshua gi Esther wacho niya: “An gi jaoda ne watemo nono ni nyithindwa nyalo bedo gi winjruok maber gi Jehova  ka wadhi e kanyakla ma iwache dhok mane kendo ne walemo mondo Jehova otawa. Jehova ne odwoko lamowa e yo ma ne ok wapar. Kata kamano, ka ne waneno ni chokruoge ma ne itimo gi dhowa wawegi ne ok konygi ahinya, ne wang’ado mar dhi e kanyakla ma ne timo chokruoge gi dhok ma ne ji wacho e alwora ma ne wadakie. Waduto ne wadhiga e chokruoge kod tij lendo kanyachiel ma ok wabare. Ne wagweloga owete gi nyimine ma wacho dhokno e gago kendo ne wadhiga kodgi bayo. Timo magi duto ne okonyo nyithindwa mondo ong’e owete gi nyimine e yo maber kendo mondo ging’e Jehova kaka Nyasachgi, Wuon-gi, kendo Osiepgi. Ne waneno ni timo kamano en gima ber moloyo ketogi mondo gipuonjre dhowa.”

¹⁴ Samuel medo wacho niya: “Mondo wasik ka wan gi winjruok motegno gi Jehova, an kaachiel gi jaoda ne wadhiga bende e chokruoge mitimo gi dhowa wawegi. Ne wadichga ahinya kendo ne waolga. Kata kamano, wadwoko ne Jehova erokamano kuom guedho kindawa kod chuny mar chiwruok ma ne wanyiso. Sani nyithindwa duto kargi adek tiyo ne Jehova gi thuologi duto.”

15. Ang’o momiyo Kristina noneno ni onyalo timo dongruok e kanyakla ma itiye gi dhok ma ne ipuonjogigo e skul?

¹⁵ Nyithindo mosebedo madongo nyalo fwenyo ni ginyalo tiyo ne Jehova e yo maber ka gin e kanyakla ma tiyo gi dhok ma giwinjo maber. Ka en kamano, jonyuol ok onego one ni nyithindgi koro ong’anyonegi. Kristina wacho kama: “Nang’eyo wacho dho jonyuolna. Kata kamano, ka nadhi e chokruoge to ne ok awinj thoth gik ma ne ipuonjo. Ka ne ajahigni 12, nadhi e chokruok maduong’ ma ne otim gi dhok ma ne ipuonjowago e skul. Mano e kinde ma ne ahango winjo kipuonjo adiera e yo ma donjona maber! Lokruok machielo ma ne atimo en ni nachako lemo ka atiyo gi dhok ma ne ipuonjowago e skul. Koro nanyalo wuoyo gi Jehova kowuok e chunya ma iye!” (Tich 2:11, 41) Ka ne Kristina obedo ng’ama duong’, ne owuoyo gi jonyuolne e wi wachno, kae to bang’e ne odar ma odhi e kanyakla ma itiye gi dhok ma ne ipuonjogigo e skul. Owacho kama: “Puonjruok e wi Jehova ka tiyo gi dhok ma ne ipuonjowago e skul ne omiyo atimo dongruok maber.” Bang’ kinde, Kristina nobedo painia mapile.

16. Ang’o momiyo Nadia ne mor ahinya ni nodong’ e kanyakla ma iwachoe dho jonyuolne?

¹⁶ Un rowere, be uneno ni onego ubed e kanyakla ma itimee chokruoge gi dhok ma iwacho e alwora ma untiere? Ka ineno ni onego itim kamano, penjri ane gimomiyo idwaro dhi e kanyaklano. Be dhi e kanyaklano biro konyi mondo imed sudo machiegni gi Jehova? (Jak. 4:8) Koso nyalo bedo ni gimomiyo idwaro dhi e kanyakla machielono en nikech ok idwar ni jonyuolni ochiki kata ok idwar bedo gi migepe momedore? Nadia ma sani tiyo e Bethel wacho niya: “Ka ne wabedo rowere, an kaachiel gi nyithindwa mamoko ne wagombo dar mondo wadhi e kanyakla ma iwachoe dhok mitiyogo e alwora ma ne wantiere.” Kata kamano, jonyuolne ne ong’eyo ni timo kamano ne ok dhi miyo gibed gi winjruok maber gi Jehova. Nadia medo wacho niya: “Sani koro wamor ahinya ni jonyuolwa ne otimo matek mondo gipuonjwa wacho dhoggi, kendo ni ne gidhi kodwa kanyachiel e kanyakla mitimoe chokruok gi dhoggi. Mano osemiyo ngimawa obedo maber kendo waseyudo thuolo mathoth mag konyo jomoko mondo ong’e Jehova.”

17. (a) En ng’ano ma Jehova omiyo ting’ mar pidho nyithindo? (b) Jonyuol nyalo yudo kony kanye mondo gipuonj nyithindgi adiera?

¹⁷ Jonyuol e ma Jehova omiyo migawo mar puonjo nyithindgi adiera, to ok deye gi kwere, kata ng’ato ang’ata machielo. (Som  Ngeche 1:8; 31:10, 27, 28.) Kata kamano, jonyuol ma ok ong’eyo dhok ma iwacho e pinje ma gidhiye onego okwa kony mondo ging’e kaka ginyalo chopo e chuny nyithindgi. Chenro ma kamano ok nyis ni koro jonyuolgo onego ojwang’ ting’ ma gin-go mar puonjo nyithindgi. Mano en mana achiel kuom yore mag konyo nyithindgi ka ‘girieyogi kendo puonjogi kaka Jehova dwaro.’ (Efe. 6:4) Kuom ranyisi, jonyuol nyalo kwayo jodong-kanyakla mondo okonygi gi paro moko ma ginyalo tiyogo e tayo lamo mar joot. Bende, ginyalo kwayo jodongo mondo okony nyithindgi e yiero osiepe mabeyo.

18, 19. (a) Ere kaka owete kod nyimine motegno e kanyakla nyalo konyo rowere? (b) En ang’o ma jonyuol nyaka dhi nyime timo?

¹⁸ Jonyuol ma kamago nyalo gwelo joudi mamoko kinde ka kinde mondo oriwre kodgi e lamo margi mar joot. E wi mano, thoth rowere puonjorega weche mathoth kuom Jokristo mamoko sama gidhi e tij lendo kod sama gitimo gik moko kanyachiel. (Nge. 27:17) Shan, ma ne osewuo kuome motelo wacho niya: “Pod aparo maber owete ma ne okonya. Napuonjora gik mathoth sama ne gikonya iko twege mimiyo jopuonjre e chokruok. E wi mano, gik ma ne watimo kanyachiel sama ne wayueyo bende ne okonya.”

¹⁹ Joma jonyuol oyiero mondo okony nyithindgi onego okony nyithindogo mondo omi jonyuolgi luor. Ginyalo timo kamano kuom wuoyo maber e wi jonyuol nyithindogo kendo tang’ mondo kik gikaw ting’ mar jonyuolgo. E wi mano, joma jonyuol oyiero mondo okony nyithindgi ok onego ong’i gi nyithindogo e yo mokalo tong’, ma chop kama jo kanyakla kod joma ok Joneno chako chich kodgi. (1 Pet. 2:12) Jonyuol ok onego ochiw achiwa nyithindgi ne jomamoko ni e ma mondo okonygi e weche Nyasaye. Nyaka ginon dongruok ma nyithindgi timo kendo nyaka gidhi nyime puonjogi.

20. Ere kaka jonyuol nyalo konyo nyithindgi mondo obed jotich Jehova?

²⁰ Un jonyuol, lamuru Jehova okonyu kendo timuru duto munyalo mondo ukony nyithindu. (Som 2 Weche mag Ndalo 15:7.) Konyo nyithindi mondo obed osiepe Jehova e ma onego iket obed motelo to ok dwachi iwuon. Tim duto minyalo mondo wach Nyasaye omul chuny nyithindi. Dhi nyime bedo gi yie ni nyithindi nyalo bedo jatich Jehova. Sama nyithindi oluwo Wach Nyasaye kod ranyisi maber ma iketo, in bende ibiro winjo mana kaka jaote Johana nowinjo ka nowacho kama e wi joma nopuonjo adiera: “Onge gima duong’ ma dimi abed gi mor ma loyo wachni: ni asik ka awinjo ni nyithinda dhi nyime wuotho e adiera.”—3 Joh. 4.