CHIENG’ Jumapil moro gokinyi e kind higni mag 1520 nyaka 1524 jodak man e taon moro miluongo ni Meaux machiegni gi Paris ne mor ahinya kaluwore gi gimoro ma notimore e kanisa. Ne giwinjo kisomo buge mag injili e dhogi mar French to ok Latin!

Jacques Lefèvre d’Étaples (Latin, Jacobus Faber Stapulensis) ma ne oloko buge mag injiligo e dho French chieng’ moro nondiko ne osiepne moro niya: “Parie kaka Nyasaye konyo ji mondo owinj tiend wechene manie Muma.”

E kindego, Kanisa mar Katholik kod josomo madongo mag weche din man Paris ne ok dwar ni ji oti gi Muma molok e dhok mamoko. Kare ang’o momiyo Lefèvre nochoko chir moloko Muma e dho French? Ang’o ma notimo mondo okony jochan owinj tiend weche manie Muma?

Kapok ne Lefèvre ochako tij loko Muma e dho French, nokawo thuolo mondo onon tiend weche moko ma ne nitie chon mane osendik gi josomo machon. Nofwenyo ni kuom higni miche mosekalo ji noseloko tiend weche manie Muma e yo mobam. Kinde ma notimo nonro e wi tiend weche Muma ma nondik chon, nochako nono Muma miluongo ni Latin Vulgate ma kanisa mar Katholik ne tiyogo.

Puonjruok Muma adimba nomiyo owacho kama: ‘Puonjruok adiera mayudore e Muma kende nyalo miyo ng’ato obed gi mor’. Kuom mano, Lefèvre noweyo puonjore buge mag filosofi motiyo gi thuolone duto e loko Muma e dhok mamoko.

E higa 1509, Lefèvre nogoyo bug Zaburi * e loko abich mopogore opogore mag dho Latin, moriwo nyaka Muma mar Vulgate ma norieyo kuonde moko e iye. Mopogore gi jopuonj madongo mag din ma nodak e ndalone, notemo ahinya mondo olok Muma e yo mayot winjo. Yo ma nolerogo Ndiko nomulo chuny josomo mamoko ma nono Muma kod joma ne kedo mondo otim lokruok.—Ne sanduku ma wiye wacho ni “ Kaka Tich ma Lefèvre Notimo Nomulo Chuny Martin Luther.”

Lefèvre ma ne ja Katholik ne ni gadier ni kanisa mar Katholik ne nyalo loko puonjgi mana ka opuonj joma lemo kuno weche manie Muma e yo mong’ith. Kare ere kaka joma ne lemo e Katholik ne nyalo ng’eyo tiend weche manie Muma ka Muma ma ne ipuonjogigo e kanisa to ne ondik mana e dho Latin?

Nikech Lefèvre nohero ahinya Wach Nyasaye, nong’ado e chunye ni nyaka ogol Muma moro ma ng’eny ji ne nyalo nyiewo. Mondo ochop  gomboneno, nogoyo Mumbe matindo moting’o buge mag Injili e dho French e dwe mar Jun 1523. Nengo mar Mumbe matindogi ne ni piny kopim kod nengo Muma ma ne itiyogo ndalono, to mano ne miyo joma yutogi ni piny ne nyalo nyiewogi.—Nengo Mumano ne en nus mar nengo Muma ma ne iuso ndalono.

Joma yutogi nipiny ne mor kendo ne ginyiewo Mumano. Ji duto moriwo chwo gi mon ne nigi siso mar somo weche Yesu e dhoggi giwegi kendo mano nomiyo kopi 1,200 mag Mumbe ma nogo norumo mana bang’ dweche manok.

Weche motelo mag buge Injili ma Lefèvre noloko e dho French, wacho ni, nolok Mumano mondo “ji ajia” ma ne biro e kanisa “ong’e adiera manie Wach Nyasaye mana kaka joma somo Muma e dho Latin.” To ang’o momiyo Lefèvre ne gombo konyo ahinya ji duto mondo ong’e gima Muma puonjo?

Lefèvre nong’eyo maber kaka puonj mag dhano nosedonjo moketho kanisa mar Katholik. (Mariko 7:7; Jo-Kolosai 2:8) Kendo nong’eyo ni kinde osechopo ma Injili “nyaka dong’ ka ler maok oketh gi puonj dhano ma ne nyalo miyo ji lal, kendo nyaka ne lande e piny duto.”

Lefèvre bende noramo ni nyaka onyeny e lela miriambo mag joma ne kwedo wach loko Muma e dho French. Nowacho kama e wi joma ne wuondorego: “Ere kaka ne ginyalo puonjo [ji] ni oluw gik ma Yesu Kristo ne puonjo, to koni to gitamo ji neno kata somo Injili manie Muma e dhoggi giwegi?”—Jo-Rumi 10:14.

 Ok kawwa gi wuoro nikech bang’ mano, jopuonj madongo mag din manie Yunivasiti ma Paris ma bende ong’ere kaka Sorbonne notemo chungo tij Lefèvre. E dwe mar Agost 1523, ne gikwedo ahinya loko Muma e dhok mamoko kata ndiko weche malero Muma, ka giwacho ni mano en gima nyalo “ketho Kanisa.” Ka dine bed ni Ruoth ma France miluongo ni Francis I, ok okonyo Lefèvre, dine okume kaka ng’ama obalo gi chike kata puonj mag Kanisa.

Lefèvre ne ok oweyo mondo akwede ma ne itiyogo e chungo tije omone loko Muma e dhok mamoko. E higa mar 1524, bang’ tieko loko Ndiko mag Dho Grik (Mathayo–Fweny), nogolo bug Zaburi e dho French mondo okony ji ong’e kaka ginyalo lemo “gi chunygi duto.”

Jopuonj madongo mag din ma ne nie Yunivasiti ma Sorbonne nokawo thuologi mondo ginon matut Mumbe ma Lefèvre noloko. Mapiyo bang’ mano, ne gigolo chik mondo owang’ e lela Mumbni ma Lefèvre noloko e dho Grik, kendo ne gikwedo weche moko ma Lefèvre nondiko ka giwacho ni “oriwo lwedo pach Luther.” Ka jopuonj madongo mag din noluonge mondo giwinj pache, Lefèvre noringo modhi e taon mar Strasbourg. Nodhi nyime loko Muma ka en kuno. Kata obedo ni jomoko ne nyalo nene kaka ng’ama luor nikech okang’ ma nokawono, Lefèvre to nong’eyo ni mano e yo maberie mogik mar chiwo dwoko ne joma ok nokawo adiera manie Muma kaka kite mag “lulu”.—Mathayo 7:6.

Higa achiel kama bang’ ringo, Ruoth Francis I noyiero Lefèvre mondo obed japuonj mar wuode ma ja higni ang’wen miluongo ni Charles. Tijni nomiyo Lefèvre thuolo mar tieko loko Muma. Notieko loko Muma duto mangima mi ogo Mumano e higa 1530 e taon miluongo ni Antwerp e piny Belgium, kendo ruoth miluongo ni Charles V * e ma nochiwo thuolo mar goyo Mumano.

E ngimane duto, Lefèvre nogeno ni Kanisa mar Katholik ne dhi weyo puonj mag dhano kendo chako puonjo ji adiera mayudore e Muma. Ne en gadier ni “Jakristo ka Jakristo onego obed gi ratiro, kendo obed gi migawo mar somo kendo puonjruok Muma.” Mano emomiyo notimo duto monyalo mondo kanyalore to ji duto obed gi Muma ma ginyalo somo. Kata obedo ni Kanisa mar Katholik ne ok otimo lokruok kaka Lefèvre ne paro, gombone maduong’ mar konyo jomamoko ong’e Wach Nyasaye to nochopo kendo pod iparego nyaka kawuono.