SALA wayolola lino wamala ukuomba nupya waseleuka watandika ukulola kuno ilanzi likuwa. Ku nako ala aomvi yatiyacincila yakuomba imilimo ni nsansa ino watayapeela kuomba. Sala wali umucincile sana, nawe kwene waombanga imilimo. Elenganyini ukuti akukunta iminwe, nu kuyolola pa mulandu nu kutonta. Limwi papo ale aliwika sana mano uku kusuma pano itenti ilyalepuka muno ikalanga. Limwi walolanga pa cisalu ca mavumbu ya mbuzi ala capya nu musanya nupya canyeka pa myaka iingi, nupya ala akwelenganya imyaka uwingi ino ikala umu matenti. Casuka caya manguzi, lyene ni lanzi lyaya nu mukuwa. Katondo ala uwalola kuno iya Abulaamu akuya umu mpanga *, lyene aimilila aalola kuku kwene kuno iya ali walungama. Lino walola ukuti iya watunka katalamukila umu mawe, uvwa ningo sana nupya wamwentula.

Pa nsita yii ala ipapita imyaka 10 pano Abulaamu watungulwile ulupwa lwakwe ulukalamba, ukulamba uluzi lwa Yufulate ukwiza uku Kenani. Sala watungilile iya umu lwendo luu ulutali ukuya uku cifulo kuno atamanyile, pano Sala wamanyile ukuti iya wali nu kuomba umulimo ucindame sana uwa kufikilizya ukulonda kwakwe Yeova ukwakuti, wali nu kukwata umwana umucindame sana nu luko. Nga Sala wene, i vyani vino wali nu kucita? Sala wali ing’umba nupya paa wali ni myaka 75. Fwandi limwi welenganyanga ukuti, ‘Uzye ulayo wako Yeova ulafikiliziwa utuli lino nene indi muci wakwe Abulaamu?’ Kwene tutange tuzunguke ukuti wafizilwe ukuteekela nu kwelenganyanga pa cintu cii.

Naswe kwene insita zimwi tungaasakamala ngi cakuti vino Yeova watulaya vilafikiliziwa. Ilingi cikatutalila ukuteekela, maka maka ndi cakuti vino tukulolela ukuti vikacitike twavitemwa sana. I vyani vino tungasambilila uku utailo ukome wakwe Sala?

Insita ii ale patatala palengela pano yawelile uku Eguputo. (Utandiko 13:1-4) Yaile iyapanga matenti ku ufumo ndaka uwa musumba wa Betele, nanti musumba wa Luzi, wako vino aina Kenani yawamanga. Incende ii ino yaile iikalapo yali itumpuke, fwandi Sala walolanga ningo sana impanga ino Yeova wayalavile. Imizi ya mu Kenani yalolekanga, nupya mwali nu tuzila twakupitamo apita nzila. Nanti cakuti Sala walolanga ningo incende yii, vitaakoline nu musumba uno wikalangamo ukucisila. Wakuliile umu musumba wa Uli, umusumba uwali umu Mesopotamia apaali makilomita 1,900. Sala wasiile ya lupwa aingi umu Uli, ni vintu na vyuze wa masitolo, ya maliketi, nupya wasiile ni ng’anda isuma, limwi iyakweti na manzi amu mipaipi! Tutanga twelenganye ukuti Sala akulola uku ufumo ndaka ulanda ulanda nupya akwelenganya na pa mpanga ino wafumileko, cino twamanya sile icakuti watemilwe Leza.

Elenganyini pali vino Paulo wizile alemba ala papita ni myaka 2,000 ukufuma pa nsita yakwe Sala. Walanzile pa utailo wakwe Abulaamu na Sala ukuti : “Yene ndi yaluukanga mpanga ino yasile, nga yali na mapange akuswililamo.” (Ayebulai 11:8, 11, 15) Sala  na Abulaamu kwene yatelenganyanga sana pa mpanga ino yasile. Ndi cakuti iyaelenganya sana pali vivyo, ndi yasoolwilepo ukuswilila kuno yafumile. Fwandi ndi cakuti iyapingulapo ukuswilila uku Uli, ndi yapanyizye incito ino Yeova wayapeezile iyali icindame sana. Nupya pali ndakai nga tusilanda pa malyasi yao, lelo yaaya icilangililo icisuma sana, nupya yaka-avwa antu aingi ukukwata utailo ukome kwati aliyo.

Ukuluta ukulola ukucisila, Sala wene watwalilile sile ukulola inkoleelo. Fwandi watwalilile ukutungilila iya umu lwendo lonsi ulwa ku kuuka-kuuka, ukumwazwa ukulonga matenti, ukupita na ma ufyo, alino nu kupanga inkambi nupya. Watwalilile ukuzizimizya ukusenuka konsi alino ni ntazi. Yeova wizile alandapo nupya pa ulayo uno walavile Abulaamu—nupya kwene atalumbwilemo Sala.—Utandiko 13:14-17; 15:5-7.

Lyene, Sala wizile apingulapo ukuneena Abulaamu pa cintu cino waculanga naco mu mwenzo. Mwelenganye ukuti aatasakamala lino akulanda kuli iya akuti: “Lola nemo Yawe [Yeova] wancita ukuya ng’umba.” Alino nupya aneena iya ukuti atwale umuomvi wakwe umukazyana Haga pakuti akwate ana. Mwelenganye vino Sala camuwavile pa kuneena iya icintu ca musango uwo! Ndakai citange canguke ukucita vivyo, lelo pa nsita iiya citali icitale sana umonsi ukuya na ya mama yaili, pakuti umuntu akwate uwakumupyana. * Sala pakucita vii limwi waweni ukuti ukulonda kwakwe Leza ukwakukwatila ana avule muli Abulaamu kwali nu kucitika. Fwandi Sala waipeelisye nu kucita icintu icitali icangupale. Uzye Abulaamu wacisile uli? Tukawelenga ukuti ‘Abulaamu wazumile vino [Sala] wamunenyile.’—Utandiko 16:1-3.

Uzye ilyasi lii likalangilila ukuti Yeova u walenzile Sala ukuneena iya amazwi yaa? Awe. Pano, vino vyacitike pa cisila vikalangilila sile ukuti asi Yeova uwalanzile. Sala walolanga ukuti Leza u walenzile aaye ing’umba, nupya walolanga ukuti patali icili consi icali nu kucitika uku ntazi ino wakweti. Nomba vino Sala wasoolwilepo ukucita vyali nu kumuletela ulanda ni ntazi. Lelo nanti ciye vivyo, vino Sala wacisile vyalangililanga ukuti atali na ukaitemwe. Mu nsi ii ino antu yakakolezya vino aeneco yakulonda, uzye vino Sala wacisile vitanga vitukomelezye wakwe cimwi? Ndi cakuti tukuipeelesya ukukolezya ukulonda kwakwe Leza ukuluta ivintu vitu, tulaakolanya utailo wakwe Sala.

Pataalengile sana Haga wizile akwata indilwa ukufuma kuli Abulaamu. Nomba wizile atandika ukwelenganya ukuti indilwa ino wakweti yalenzile acindame sana ukuluta Sala, fwandi wizile atandika ukumupumya. Ala citazifile nanti panono kuli Sala uwali ing’umba! Sala wizile atandika ukuzunya Haga mu nzila imwi italumbulwa pa mulandu wakuti Abulaamu  wamuzumilizye na Yeova kwene. Haga wizile akwata umwana umonsi wino yatangi Isumeli, nupya papisile imyaka. (Utandiko 16:4-9, 16) Pa nsita yuze Yeova wizile alanda amazwi yamwi ala papo Sala ali ni myaka 89 iya nawe 99. Nupya ilyasi lino yapokeliile lyali ilyakuzungusya!

Nupya kwene, Yeova walavile cuza wakwe Abulaamu ukuti alamuvuzizya ana yakwe. Leza wamusenwile ni zina lyakwe. Ukwizafika pa nsita ii, wamanyikwe ukuti Abulamu. Lelo Yeova wizile amutemela ukuti Abulaamu, kuli kuti “Isi wa yantu nyanya.” Lyene paa, Yeova wizile alangilila umulimo uno Sala nawe kwene wakweti. Wasenwile izina lyakwe ilyakuti Salai, limwi lino lyasenulanga ukuti “kuitemwa,” alino amutemela ilyakuti Sala, izina lino lyamanyikwa kuli swensi. Uzye izina lyakuti Sala likasenula cani? “Nyina wa ene”! Yeova walanzile umulandu uno wasoolwile izina lii ku mwanaci wino watemilwe sana, watile: “Ndamupolelela nga nawe alakuvyalila umwana umonsi. Ndamupolelela alaya a nyina wa nko zyonsi, mu mupanda wakwe mulafuma aene.”—Utandiko 17:5, 15, 16.

Upangano wakwe Yeova uwakuleta umwana uwali nu kupolelela amu nko zyonsi wali nu kufikiliziwa ukupitila umu mwana wakwe Sala! Izina lino Leza wasoolwile ilyakuti Isaki, lyapiliulanga ukuti “Insansa ni nseko.” Lino Abulaamu uvwile ukuti ukulonda kwakwe Yeova u kwakuti, apolelele Sala ukuti akwate umwana, ‘wafukime pansi afupama, atandika nu kuseka.’ (Utandiko 17:17) Wazungwike nupya wazanzile wakwe cimwi. (Loma 4:19, 20) Nga Sala wene uvwile uli?

Patapisile sana insita, aonsi yatatu atamanyikwe, izile api tenti lyakwe Abulaamu. Uwanda uwo kwakavile sana, lelo akoloci yaa atwalane yacincile ukupokelela aenyi yaa. Abulaamu wanenyile Sala ukuti: “Kalauka, tola yagaloni ya usu wa ngano, kanda umunya upange mikate.” Kupekanyizizya aenyi pa nsita iiya citali icangupale. Abulaamu atalekiile Sala vyonsi ukuti aliwe amapekanya; wasimwile ukuya mu kufyula akana kang’ombe. (Utandika 18:1-8) “Aonsi” yaya izile yamanyikwa ukuti angeli! Umutumwa Paulo afwile welenganyanga pi lyasi lii lino walemvile ukuti: “Mwaiusya kuzengela aenyi mu mang’anda inu. Kwali antu yamwi yano acisile vikwene nu kuzengela angeli kwaula kumanya” (Ayebulai 13:2) Uzye mutange mukolanyeko ukapekape wakwe Abulaamu na Sala?

Lino umungeli wenga wizile alanda nupya pa ulayo uno Leza walavile Abulaamu ukuti Sala wali nu kukwata umwana umonsi, Sala atalipo, wali umwi tenti ala akuvwa vikulandwa. Welenginye ukuti vitali nu kuomba ukuti akwate umwana pano wali umukote sana—acino wizile aseka nu kulanda ukuti: “Ne mukote vikwene nu wane umukote, nga insuna yakuvyala ingafuma kwi?” Lyene umungeli wizile alungika Sala ukuti, ‘Uzye kwaya cimwi icatalila Yeova?’ Sala wizile auvwa intete, nu kuipokolola, wakwe vino ali wensi angalonda ukuipokolola, nu kulanda ukuti: “Mukwai ntasesile!” Mungeli nawe ati: “Ee, wali waseka.”—Utandiko 18:9-15.

Uzye vino Sala wasesile vyalangilile ukuti atakweti utailo? Awe foo. Baibo ikalanda ukuti: “Utailo u walenzile kuti Sala apelwe maka akusenda indilwa nanti angala wali mukoloci. Wene welenginye vino wino uwamulavile wene uwakutailwa.” (Ayebulai 11:11) Sala wamanyile Yeova; wamanyile ukuti angafikilizya consi sile cino walaya. Uzye swensi tusikulondekwa kukwata utailo wakwe uno Sala wakweti? Cikalenga tumanya ningo Yeova, Leza umwineco wakwe Baibo. Ndi caya vivyo, ale tungalola ukuti fwandi Sala wacisile ningo ukutaila Yeova. Yeova u wa cumi, nupya akafikilizya vyonsi vino walaya—nupya pa nsita imwi, angafikilizya umu nzila iyakuzunguka iyakuti ituletela nu luzango wakwe cimwi!

Pa myaka 90, lyene insita yasusile ifika kuli Sala iyakuti aipakizye vino walondesyanga umu umi wakwe. Wizile akwatila iya wino watemilwe cuze uwali ni myaka 100 umwana monsi! Abulaamu watemiile umwana  ukuti Isaki, nanti “insansa ni nseko,” wakwe viivi kwene vino Yeova walanzile. Tungelenyanya vino Sala wali nu luzango sana lino walandanga ukuti: “Leza watandetela insansa ni nseko nu muntu wensi wino aluvwa ukuti navyalila Abulaamu umwana alaseka pamwi nani.” (Utandiko 21:6) Icizungusyo cii cino Yeova wacitiile Sala, cifwile calenzile ukuti aye nu luzango sana umu umi wakwe onsi. Nomba nanti cali vivyo wizile akwata imilimo yakuomba.

Lino Isaki wafisizye imyaka 5, ulupwa lwacisile icimulo pa wanda uno yamulumwile. Nomba asi vyonsi ivayali ningo. Tukawelenga ukuti Sala “waweni” kuno Isaki yakumupumya. Isumeli umwana wakwe Haga, ala ali ni myaka 19, wazunyanga Isaki umwana munono. Asi kuti Isumeli wacenyanga sile Isaki. Umutumwa Paulo pa nsita yuze wizile alemba ukuti Isumeli wazunyanga Isaki. Sala waweni ukuti ukuzunyiwa kwa mwanakwe kutali ningo, pano kwali nu kuletelela Isaki. Sala wamanyile ukuti Isaki atali sile wa mwana ali wensi; lelo wakweti umulimo umu kufikilizya ukulonda kwakwe Leza. Fwandi wizile asipa nu kulandapo kuli Abulaamu. Sala wanenyile Abulaamu ukuti azinge Haga nu mwanakwe.—Utandiko 21:8-10; Galatiya 4:22, 23, 29.

Uzye Abulaamu wacisile uli? Tukawelenga ukuti: “Pa kuvwa vivyo Abulaamu umwenzo uwaya.” Watemilwe Isumeli, nupya wafizilwe ukuzizimizya pano nawe kwene wali umwana wakwe. Nomba nanti ciye vivyo, Yeova wamanyile umulandu uu nupya wavwanzilepo. Tukawelenga ukuti: “Nga Leza anena Abulaamu ati: ‘Utasakamikwa pa mwana na pa muzya wako Haga. Cita consi cino Sala wakunena ukucita, pano muli Isaki amuno ulakwatila ana yano nakulaya.’” Yeova walanzile nu kuti Haga na Isumeli nayo kwene yali nu kusakamalwa. Abulaamu uvwilile.—Utandiko 21:11-14.

Sala wali umuci umusuma sana kuli Abulaamu, nupya walinzile sana. Atanenanga sile iya consi cino welenganyapo. Ndi walola ukuti pali intazi, iyakuti itikuma ulupwa lonsi nupya ingonoona ivintu ukunkoleelo, wavwanganga umu kusipa kuli iya. Vino Sala walandanga umu kulungatika tutange tuti atakweti umucinzi. Pano umutumwa Petulo, uwakweti nu muci, nawe kwene wizile alanda pali Sala ukuti wali umuci uwalanganga sana umucinzi kuli iya. (1 Kolinto 9:5; 1 Petulo 3:5, 6) Icumi icakuti, ndi cakuti Sala akana ukulanda pa mulandu uu, nga wavizilwe ukulanga umucinzi kuli Abulaamu, pano ivintu ivyange vyononeke umu lupwa nga vyavuzile sana. Fwandi Sala walanzile vino vyalondekwanga, umu mucinzi.

Aci aingi yatemwa ukukolanya Sala. Yakamukolanya ukulanzyanya na ya iya umu mucinzi nupya na ucisinka. Insita zimwi aci yakatala iyelenganya ukuti nayo cingaya wakwe vino cali kuli Sala ukuti Yeova ayavwangileko. Nomba nanti cingaya vivyo yakasambilila pa utailo uno Sala wakweti, kutemwa alino nu kutekela.

Nanti cakuti umwanaci wii Yeova wamwinike ukuti “Nyina wa ene” lelo atenekelanga ukumucindika kwati a namwene. Fwandi ali cino citange cituzungusizye ukuti nanti cakuti wafwile ni myaka 127, Abulaamu ‘watandike kuloosya nu kulila impoma.’ * (Utandiko 23:1, 2) Walukanga “namwene,” wakwe. Kwaula nu kutwisika na Yeova kwene walukanga umwanaci wii uwali ni cisinka kuli aliwe, nupya akalondesya ukwiza mupela umi umu nsi ipya umu paladaise. Sala alaipakizya umi usuma nupya uwa manda pee—kumwi na yonsi aakakolanya utailo wakwe.—Yoane 5:28, 29. ▪