DEBOLA walolanga asilika akolongiine pa Mwamba wa Taboli. Wakomeleziwe sana pa kulola vino yali asipe alino na vino yaali nu utailo. Lyene akatondo welenganyanga sana pali vino Balaki intuguluzi ya asilika wali umusipe nupya uwa utailo. Nanti icakuti yaali 10,000, lelo apa wanda uwo, kusipa kwao nu utailo vyali nu kweziwa. Yaile uku kulwa na alwani aipisye, nupya yatali aingi sana, alino yatamanyikisye ni vyakulwa. Lelo yaile uku kulwa pano Debola wayakomelizye.

Elenganyini ukuti Debola yali na Balaki yakulolekesya ivikucitika apa ncende iyo, ala ni vizwalo vino Debola azwite vikululuka nu muza. Umwamba wa Taboli uutali sana, lelo apapela pateekana. Watalimpa mamita kufika kuli 400, fwandi ndi cakuti umuntu aimi pa mwamba kwene uwo ala akulola ni Mpanga ya Esiduloni. Uluzi Lwa Kisyoni lwapita umu mbali ya Mwamba wa Kalimeli suka lwaya lwitila na muli Yemba Mukalamba. Uwanda uwo limwi uluzi lwakamile, lelo kwali cimwi icayengesanga umu mpanga kwene iiya. Aasilika yakwe Sisela yatandike ukupalama uku Ina Izlaeli, ala nu luswepo lukwaka kuno yakufuma. Uluswepo luulo lwafumanga ku maceleta yakwe Sisela aali 900, limwi maceleta yayo yapangiilwe ni vyela ivikaengesa. Cino Sisela wene walondesyanga u kukomola Aina Izlaeli zuwa-zuwa!

Debola wamanyile ukuti Balaki na antu yakwe yaloleelanga ukuti ayanene ivyakucita. Uzye wali sile ali mwanaci wenga? I cani icalenzile ukuti akwanisye ukuomba umulimo uwo? Uzye watwisikanga pali vino waombanga? Awe foo! Yeova wamunenyile ukuti atandike ukulwa, nupya wamulondolwelile nu kuti umwanaci ali wino alaomvya uku kucimvya ulwi. (Yakapingula 4:9) I vyani vino tungasambililako kuli Debola na kuli vino asilika yali asipe?

Umuku wa kutandikilapo uno Baibo yalanda pali Debola, yalanda ukuti wali a ‘kasesema.’ Izina lilyo lyaali ili-iyeele pano mpiti citasesile ukwama yamama ukuti yakasesema, lelo Debola ataali uwakutandikilapo ukwamwa izina lii. * Debola wakweti umulimo nauze. Aaliwe waputulanga imilandu, ndi kwaya intazi wanenanga aina Izlaeli vino Yeova wapingula.—Yakapingula 4:4, 5.

Debola wikalanga umu mpanga ya myamba yakwe Efulemu pakasi ka musumba wa Betele na Lama. Wayanga akwikala umwisika lya kancindu nupya mumukwene amuno waombelanga antu ukulingana na vino Yeova wamutungululanga. Umulimo uno Debola waombanga utali uwangupale. Fwandi walondekanga ukuipeelesya pakuti aomba umulimo kwene uu usuma cuze. Ali cino pacisila, wizile alemba ulwimbo, umu lwimbo luulo walanzile pa yantu yakwe aatali nu utailo ati: “Aina Izlaeli yasoolwile tu leza utupya.” (Yakapingula 5:8) Pa mulandu wakuti Aina Izlaeli yatandike ukuombela tu leza tuze, calenzile ukuti Yeova akaane ukuyacingilila uku yalwani yao. Yabini, umwene wa ina Kenani waomvizye Sisela ukuti aatungulula aina Izlaeli.

Sisela, yamutiinanga sana uku ina Izlaeli. Imipepele ya ina Kenani ni ntambi zyao vyali iviipisye, yocanga ana pa moto ala yakuyapeela impolelwa  nupya yacitanga nu uzelele pa mang’anda yano yapepelangapo tu leza twao. Uzye impanga yali uli lino Sisela ni vita vyakwe yatandike ukuteeka? Ulwimbo lwakwe Debola ulwalembwa muli Baibo, lukalangilila ukuti, umu mpanga iiya mutatazile mwikale nanti aumwi. (Yakapingula 5:6, 7) Limwi tungelenganya vino antu yaasimulanga yakuutukila uku myamba, yakufuma umu muzi, yakutiina ukupita umu museo, nupya yakuyapoka na ana yao, nu kutitila ya mama. *

Sisela wateesile antu mu uzya pa myaka 20 kufika lino Yeova wizile alola ukuti aina Izlaeli amupondokiile yangasenuka, wakwe vino ulwimbo luno Debola na Balaki iimvile lukalangilila, umwaya amazwi aakuti, ‘ukufika lino ne Debola nizile, lino nizile wakwe nyina wa ina Izlaeli. Tutamanya ndi cakuti Debola muka Lapidoti, wakweti ana, lelo izina ilyakuti nyina, lyali sile ilya unkolanya. Yeova wapeezile Debola umulimo wakuti aye a nyina wa luko lwa ina Izlaeli pakuti aalucingilila. Yeova wamunenyile ukuti akaame Kapingula Balaki, umonsi uwali sana nu utailo, nu kumutungulula uku kulwisya Sisela.—Yakapingula 4:3, 6, 7; 5:7.

Yeova walandiile muli Debola mazwi aakuti: Yangini uku “Mwamba wa Taboli.” Balaki wakolonganike aonsi 10,000 ukufuma umu mitundu iili iya ina Izlaeli. Debola wavwanzile vino Leza walavile ukuti yalacimvya Sisela na maceleta yakwe 900! Cumi kwene ulayo uwo wazungwisye sana Balaki. Pano Aina Izlaeli yatakweti umusilika nanti awenga nupya yatakweti ni vyanzo ivyakulwilako. Lelo, Balaki wazumiile ukuya uku ulwi ndi cakuti yaapita na Debola.—Yakapingula 4:6-8; 5:6-8.

Limwi yamwi yangelenganya ukuti vino Balaki walondanga ukuti yapite na Debola, ataali nu utailo, lelo, aasi avino caali foo. Wakweti utailo ukome cuze pano atapefile kuli Leza pakuti amupeele ivyanzo navyuze. Lelo, pa mulandu wakuti wali nu utailo, wamanyile ukuti cacindime sana ukukwata kasema wakwe Yeova uwakumukomelezya alino nu kukomelezya antu yakwe. (Ayebulai 11:32, 33) Yeova wazumilizye vino Balaki walondanga. Wamuzumilizye ukuti yapite na Debola. Lelo, Yeova wasowile ukupitila muli Debola ukuti: Umucinzi wakucimvya utalaya uku monsi. (Yakapingula 4:9) Leza wapingwile ukuti umwanaci aliwe wali nu kumoola Sisela!

Ndakai anaci ali yano yakafyenga sana nu kuyacuuzya. Nupya yatayacindika kulingana na vino Leza akalonda. Lelo, Leza wene asyalola upusano pa yanaci na onsi, wene akalola ukuti yonsi  kwene yaacindama nupya wayatemwa cuze. (Loma 2:11; Galatiya 3:28) Vino Debola wacisile vikatwiusya ukuti Yeova angapeela anaci imilimo icindame sana ino angatemwa ukuti yaombe nupya angayapolelela. Fwandi tutalinzile ukulola anaci wakwe vino antu aaya muno nsi yakayalola.

Balaki waile uku kukolonganika antu. Wakolonganike aonsi asipe 10,000 kuti yaye uku kulwisya Sisela. Lino Balaki watungululanga aonsi uku Mwamba uwa Taboli, watemilwe sana apa kukwata uwa kuyakomelezya. Baibo ikalanda ukuti: Na Debola kwene ‘wapisile nawe.’ (Yakapingula 4:10) Tale mwelenganye vino asilika yakomeleziwe pa kulola kuno umwanaci wiya umusipe wapita nayo uku Mwamba wa Taboli, waitemelwa ukuyafwila capamwi nayo pa mulandu wakuti wataile sana Yeova Leza!

Lino Sisela waweni ukuti aina Izlaeli yakolongana ukuti yamulwisye, waiteinye zuwa-zuwa. Yamwene aingi aina Kenani yuvwanyile nu Mwene Yabini; cikaloleka kwati umwene wii, u wakwatisye amaka pali yonsi. Lino asilika yakwe Sisela yapitanga, maceleta yao yapanganga icongo cakuti nu musili watentanga. Aina Kenani yelenganyanga ukuti yamacimvya aina Izlaeli ukwaula nu kusumba insita.—Yakapingula 4:12, 13; 5:19.

I vyani vino Balaki na Debola yacisile lino yalola ukuti alwani yao yapalama? Ndi cakuti iyatwalilila ukwimilila papela ya Mwamba wa Taboli, limwi nga cayavwile ukucimvya aina Kenani, pano maceleta yano yakweti yalondekwanga ukuya pa tekane pano yatanga yatelemuke. Lelo, Balaki waiteinye ukuya uku kulwa ukulingana na vino Yeova wamutungulwile, acino walolezile kufikila auvwe vino Debola amalanda. Patapisile ni insita Debola wavwanzile amazwi aakuti: ‘Pitanga! Yeova akukutungulula! Ilelo watakupeela ucimvyo pali Sisela.’ Lyene “Balaki atentemuka ukufuma pa Mwamba wa Taboli pamwi ni vita vyakwe 10,000.”—Yakapingula 4:14. *

Asilika aina Izlaeli yatentemwike ukufuma pa mwamba iyaya umwisika, iyalungama ukwaelile alwani yao aali ni vyanzo. Uzye icacumi Yeova watungulwile aina Izlaeli ndi vino Debola wasowile? Ukwaula nu kutwisika, wayatungulwile. Baibo ikati: “Insi yasunkine nga ni mvula itonya.” Lyene lilyo kwene asilika yakwe Sisela yaavulungine iyafilwa ni vyakucita. Nupya imvula yali iingi wakwe cimwi! Imvula iiyo yalenzile ukuti pansi ponsi paye vimulamba, cakuti umusili watiile nu kuloleka pa mulandu na mulamba. Lyene maceleta yano yakweti aapangilwa ni vyela ivyaengesanga, yatayavwile nanti acimwi. Yaponiile umu matipa nupya yatelenganyanganapo ukuti yamakatuka.—Yakapingula 4:14, 15; 5:4.

Balaki na antu yakwe yene yatakweti uwavya uli onsi uku mvula iiyo iyatonyizye. Yene yaamanyile kuno imvula iiyo yafumile. Lilyo kwene yaazinginye asilika aina Kenani. Pa mulandu wakuti Leza wayalwilangako, yaakomile asilika yakwe Sisela yonsi pyu. Lyene amanzi yatandike ukupita umu Luzi Lwa Kisyoni, cakuti ivitumbi vyonsi vya ina Kenani vyapisile nu mukuku suka iviya iviponela muli Yemba Mukalamba.—Yakapingula 4:16; 5:21.

Ndakai Yeova asyatuma aomvi yakwe uku kulwa ulwi uwa kukomana. Lelo, akanena aomvi yakwe ukuti yalwa ulwi uwa unkolanya. (Mateo 26:52; 2 Kolinto 10:4) Fwandi ngi cakuti naswe ndakai tukuvwila Leza, tungaya asipe lino tukulwako ulwi kwene uu. Tulinzile ukuya asipe, pano yonsi akacita vino Leza akalonda, insita zimwi yangaayacuzya. Lelo Yeova atasenuka foo. Na ndakai kwene acili aka-avwa yonsi aya nu utailo wakwe vino Debola, Balaki, na asilika ya ina Izlaeli yaali.

Umwina Kenani sile wenga aali wino uutwike, nupya u wali umwipisye! Sisela uwacuzyanga sana antu yakwe Leza u utwike. Wasiile antu yakwe ala iyafwila umu matipa, utwike aina izlaeli nupya waile kuno umweneco welenganyanga ukuti yatanga yamuzane. Wapisile intamfu itali sana, waile afisama umwitenti lyakwe Hebeli umwina Kenite u utwike ukufuma uku yantu yakwe, aya uku mpanga iyaela uku kaeya kuno waile atandika ukuvwana nu Mwene Yabini.—Yakapingula 4:11, 17.

 Sisela wafisile ukwitenti lyakwe Hebeli ala watatonta. Atazanyile Hebeli apa ng’anda. Lelo wazanyile Yaeli, umuci wakwe Hebeli. Sisela wene welenganyanga ukuti Yaeli amacindika icipangano cino yapangine nu Umwene Yabini. Limwi Sisela welenganyanga ukuti mama atanga acite nanti ukwelenganya ivipusaneko na iya. Cumi kwene Sisela atamanyile ningo Yaeli! Yaeli wali nu kusoololapo ndi cakuti ama-avwilizya Sisela nanti ukuombela pamwi na Yeova umu kukoma umulwani wii uwa yantu yakwe Yeova. Nomba i cani cino wacisile? Uzye umwanaci wali nu kucimvya uli umonsi kwene wiyo uwali na maka wakwe cimwi?

Yaeli welenginye zuwa-zuwa ivyakucita. Wapekanyizizye Sisela apa kulaala. Sisela wanenyile Yaeli ukuti amufise pakuti antu aku mulonda yatamulola. Yaeli watozile icakuvimbala amuvimba, nupya lino wamunenyile ukuti amupeele amanzi, wamupeezile umukaka. Umukaka kwene uu, u walenzile ukuti Sisela akasule nu kukondelwa. Yaeli watoozile inondo nu lupoopo. Lyene Yaeli wapalamile ku mutwe wakwe Sisela pakuti aombe umulimo utale uwa kulandwilako Yeova. Nomba lino atatala wapampamila Sisela umu mutwe watandike ukuvwa intete, fwandi intete nazyo limwi nga zyamuletelile. Uzye lino atatala wakoma Sisela watandike ukwelenganya pa yantu yakwe Leza alino na pali vino Sisela wayacuzizye pa myaka iingi? Nanti uzye welenginye pa mulimo usuma uno waombelanga Yeova? Kwene Baibo italanda. Cino twamanya sile i cakuti Yaeli wakomile Sisela!—Yakapingula 4:18-21; 5:24-27.

Pacisila, Balaki waile kuli Yaeli uku kulonda Sisela. Lino Yaeli walanzile Balaki icitumbi ala nu lupopo lucili mu mutwe, Balaki wasininkizye ukuti fwandi vino Debola wasowile vyafikiliziwe. Icumi kwene umwanaci wakomile umonsi wiya uwa ulwi! Ndakai antu aakasuusya ivyalembwa muli Baibo, yakalanda ivintu iviipe pali Yaeli, lelo Balaki na Debola yene yamanyile ningo Yaeli. Caleka umu lwimbo luno iimvile, yalumbanyizye Yaeli iyati, u “mwanaci uwalongo” pa mulandu wakuti wali umusipe wakwe cimwi. (Yakapingula 4:22; 5:24) Debola wali ni miyele isuma. Wene atuvwile uzuwa pali vino Yaeli wacisile; lelo wene cino wisileko amano i cakuti, vino Yeova walanzile fyafikiliziwe.

Ukufuma sile pano Sisela wafwilile, Umwene Yabini ataatazile acuzye aina Izlaeli. Aina Kenani nayo kwene yatiile ukucuzya aina Izlaeli. Fwandi umu Izlaeli mwali umutende pa myaka 40. (Yakapingula 4:24; 5:31) Cumi kwene Yeova wapolelile Debola, Balaki na Yaeli pano yali nu utailo ukome Cuze! Fwandi naswe kwene ndi cakuti tuli nu utailo wakwe vino Debola wali, alino tukukomelezyako na yauze ukuya nu utailo, Yeova alatupolelela wakwe cimwi, nupya tulaya nu mutende amande pe.