1. Ta eo juon ear aikuj kõm̦m̦ane ñe ekõn̦aan kõnnaan ippãn kiiñ in Põrsia eo?

PIJAIKL̦O̦K am̦ mour 2,500 iiõ ko remootl̦o̦k ilo aelõñin Põrsia. Im kokõn̦aan kõnnaan ippãn kiiñ eo an aelõñin kõn juon apañ, kiiõ kwõj jibadekl̦o̦k Shushan jikin kweilo̦k eo an irooj in Põrsia. Kwõjel̦ã bwe kwoban kajju im jibadekl̦o̦k kiiñ eo el̦aññe ejjel̦o̦k am̦ mãlim jãn e. El̦aññe kwõnaaj kõm̦m̦ane men in kwõnaaj mej!​—Ester 4:11.

2. Kain eñjake rot Jeova ekõn̦aan bwe jen bõke ñe jej aikuj kepaake e?

² Jej lukkuun kam̦m̦oolol bwe Jeova eoktak jãn kiiñ in Põrsia eo! Meñe Jeova utiejtata im el̦apl̦o̦k an kajoor jãn aolep armej ro rej ri-tõl, ak ej karwaineneik kõj ñan kepaake e jabdewõt iien. Ekõn̦aan bwe jen jab mijak in kepaake e. Ñan waanjoñak, meñe ewõr an Jeova taitõl̦ kein me remmejaja ãinwõt ri-Kõm̦anm̦an eo El̦ap, Irooj Bõtata, im ri-Tõl eo ad Utiejtata, ak ekõn̦aan bwe jen kõnono ippãn ilo ad kõjerbale naan eo me jejel̦ã kajjien kake ej ‘Jema.’ (Matu 6:9) Elukkuun l̦ap ad m̦õn̦õn̦õ kõn ad jel̦ã bwe Jeova ekõn̦aan bwe jen lukkuun epaake e!

3. Etke jemaroñ kũr Jeova ‘Jemãd’ im ta eo jenaaj etale ilo katak in?

³ Ejim̦we ñan ad kũr Jeova ‘Jemãd’​—e eo ej Unin ad mour. (Sam 36:9) Kõnke ej Jemãd, ej kun̦aad ñan pokake e. Ñe jej kõm̦m̦ani men ko ej ba, elõñ jeraam̦m̦an ko el̦ap aer lukkuun em̦m̦an jenaaj m̦õn̦õn̦õ kaki. (Hib. 12:9) Juon iaan jeraam̦m̦an kein ej mour indeeo ilo lañ ak ijin ioon lal̦. Ebar wõr jeraam̦m̦an ko jej m̦õn̦õn̦õ kaki ilo raan kein. Ilo katak in jenaaj etale wãween an Jeova kam̦oole kiiõ bwe e ej juon jemãn eo el̦ap yokwe ippãn, im etke jemaroñ lõke bwe eban mel̦o̦kl̦o̦k kõj ilju im  jekl̦aj. Ak m̦okta, jen etale etke jemaroñ lõke bwe Jemãdwõj ilañ el̦ap an kea im yokwe kõj.

4. Etke epen ñan an jet l̦õmn̦ak kõn Jeova bwe ej Jemãer?

⁴ Epen ke ñan am̦ l̦õmn̦ake bwe Anij ej Jem̦am̦? Jet remaroñ l̦õmn̦ak bwe rettã im ejjel̦o̦k tokjãer ñe rej keidi er ñan Jeova. Rej pere bwe Anij eo Ekajoor Bõtata ej kea kake er. Bõtab, Jemãdwõj ilañ eo el̦ap yokwe ippãn ejjab kõn̦aan bwe jen bõk l̦õmn̦ak in. E eo ear letok mour ñan kõj im ekõn̦aan bwe en wõr juon ad kõtaan em̦m̦an ippãn. Ãlikin an rijjilõk Paul kar kam̦oole men in, ear kõmel̦el̦e ñan ro rar roñjake e ke ear kõnono ilo Atens bwe Jeova “ejjab ettol̦o̦k jãn kõj kajjojo.” (Jrb. 17:24-29) Anij ekõn̦aan bwe kõj kajjojo jen maroñ kepaake e ãinwõt an pidodo an juon ajri kepaake jemãn im jinen ro me relukkuun yokwe e.

5. Ta eo jej katak jãn bwebwenato eo an juon jeid im jatid kõrã?

⁵ Emaroñ pen ippãn jet ñan aer kile Jeova bwe ej Jemãer, kõnke eo jemãer ilo kanniõk ear jab kwal̦o̦k yokwe im jouj ñan er. Jen lale naan kein an juon jeid im jatid kõrã. Ej ba, “Jema ear lukkuun lãj. Ke iar jino katak Baibõl̦, ear lukkuun pen ñan aõ epaake juon Jema eo ej pãd ilañ. Bõtab ãlikin aõ jel̦ã kajjien Jeova, kiiõ ear oktak aõ l̦õmn̦ak im iar jel̦ã bwe imaroñ epaake e ãinwõt juon jema.” Kwõj ke bõk ejja eñjake in wõt? Ñe aet, eokwe kwõn jel̦ã bwe kwe bareinwõt kwõmaroñ jel̦ã kajjien Jeova ãinwõt juon Jem̦am̦ eo em̦m̦antata.

6. Ekkar ñan Matu 11:27, ta wãween eo Jeova ear jipañ kõj ñan jel̦ã bwe e ej juon Jemãd el̦ap yokwe ippãn?

⁶ Juon wãween Jeova ej jipañ kõj bwe jen jel̦ã kajjien ãinwõt juon Jemãd eo el̦ap yokwe ippãn, ej ikijjeen naan im kõm̦m̦an ko an Jesus em̦õj jei ilo Baibõl̦ eo. (Riit Matu 11:27.) Jesus ear lukkuun kwal̦o̦k kadkad ko kadkadin Jemãn joñan ear maroñ ba: “Jabdewõt eo em̦õj an lo ña, em̦õj an bar lo Jema.” (Jon 14:9) Ekkã an kõn Jesus kõnono kõn jerbal eo an Jeova ãinwõt juon Jemãn. Ilo wõt bokin Gospel ko emãn, Jesus ear kõjerbal naan in “Jememwõj” enañin 165 alen im jitõñl̦o̦k ñan Jeova. Etke el̦ap an kar Jesus kõnnaan kõn Jeova? Juon un ej kõnke armej ren maroñ tõmak bwe Jeova ej juon Jemãn eo el̦ap yokwe ippãn.​—Jon 17:25, 26.

7. Ta eo jemaroñ katak kõn Jeova ilo wãween an kar kõm̦m̦an ñan Nejin?

⁷ Jen etale ta eo jej katak kõn Jeova ikijjeen wãween an kar kõm̦m̦an ñan Nejin, Jesus. Aolep iien Jeova ear roñjaki jar ko an Jesus. Im ear jab baj roñjaki wõt jar ko an ak ear bar uwaaki. (Jon 11:41, 42) Jekdo̦o̦n ta wãween ko reppen Jesus ear iiooni, ak aolep iien ear kile yokwe im jipañ eo an Jemãn.​—Luk 22:42, 43.

8. Ilo wãween et ko Jeova ear jipañ Jesus?

⁸ Jesus ear kwal̦o̦k bwe Jemãn ear Wũnjãn im E eo ej kõjparok mour eo an ke ear ba: “Ij mour kõn wõt Jema.” (Jon 6:57) Jesus ear lukkuun lõke Jemãn, im Jeova ear jipañe im kabwe aikuj ko an ilo kanniõk. Men eo aorõktata, Jeova ear jipañ Jesus ej bwe en kar tiljek wõt ñan e.​—Matu 4:4.

9. Ewi wãween an kar Jeova kam̦ool bwe ej juon Jemãn Jesus eo me ewõr an yokwe im kea?

⁹ Ãinwõt juon Jemãn eo el̦ap yokwe ippãn, Jeova ear kaalikkar ñan Jesus bwe en jel̦ã bwe enaaj jipañe. (Matu 26:53; Jon 8:16) Meñe Jeova ear jab kõjparok Jesus jãn jabdewõt men ko me remaroñ kar ko̦kkure e, ak Ear jipañ e bwe en kijenmej ium̦win wãween ko reppen. Jesus ear jel̦ã bwe jabdewõt men ko remaroñ kar ko̦kkure e im kõm̦m̦an an  eñtaan renaaj kar ñan jidik wõt iien. (Hib. 12:2) Jeova ear kam̦ool an kea kõn Jesus ikijjeen an kar roñjake e, kabwe aikuj ko an, katakin e, im jipañe. (Jon 5:20; 8:28) Jen kiiõ etale wãween an Jemãdwõj ilañ kwal̦o̦k an kea kõn kõj ilo ejja wãween in wõt.

10. Ekkar ñan Sam 66:19, 20, ewi wãween an Jeova kwal̦o̦k bwe ej yokwe kõj?

¹⁰ Jeova ej roñjaki jar ko ad. (Riit Sam 66:19, 20, UBS.) Ejjab kõn̦aan bwe en wõr joñan ad jar, ilo m̦ool ej rõjañ kõj bwe jen ekkeini ad jar ñan e. (1 Tes. 5:17) Ilo kautiej jemaroñ kepaake Anij jabdewõt iien, jekdo̦o̦n ia eo jej pãd ie. Ejjañin kar l̦ap an poub ñan an roñjake kõj, aolep iien epojak in roñjaki jar ko ad. Ñe jej kile bwe Jeova ej roñjaki jar ko ad, men in ej kõm̦m̦an bwe jen epaakel̦o̦k e. Juon ri-jeje sam ear ba, “Ña ij yokwe Jeova, bwe Ear roñjake ainikiõ im aõ akwel̦ap ko.”​—Sam 116:1.

11. Ewi wãween an Jeova uwaaki jar ko ad?

¹¹ Jemãd Anij ejjab baj roñjaki wõt jar ko ad ak ej bar uwaaki. Rijjilõk Jon ear kallim̦uri kõj im ba: “Jabdewõt men eo jej kajjitõk kake im ej ekkar ñan ankilaan [Anij], ej roñjake kõj.” (1 Jon 5:14, 15) Ilo m̦ool, Jeova emaroñ jab uwaaki jar ko ad ilo wãween eo jej kõtmãne bwe en uwaake kõj. Ejel̦ã ta eo em̦m̦antata ñan kõj, kõn men in jet iien uwaak eo emaroñ jaab ak ekõn̦aan bwe jen kõttar.​—2 Kor. 12:7-9.

12-13. Ilo wãween et Jemãdwõj ilañ ej kabwe aikuj ko ad?

¹² Jeova ej kabwe aikuj ko ad. Ej kõm̦m̦ani men ko me ekõn̦aan bwe aolep ro rej juon jemãn rej aikuj in kõm̦m̦ani. (1 Tim. 5:8) Ej lel̦o̦k aikuj ko an ajri ro nejin bwe ren maroñ mour. Ejjab kõn̦aan bwe en l̦ap ad inepata kõn m̦õñã, nuknuk, ak jikin ad jokwe. (Matu 6:32, 33; 7:11) Ãinwõt juon jemãn eo ewõr yokwe ippãn, em̦õj an Jeova kõm̦m̦an karõk ñan kabwe aikuj ko ad ilju im jekl̦aj.

¹³ Men eo aorõktata, ej bwe Jeova ej letok ñan kõj men ko jej aikuji bwe en maroñ wõr juon ad kõtaan em̦m̦an ippãn. Ikijjeen Baibõl̦ eo, ear kwal̦o̦k m̦ool eo kõn wõn e, ta ankilaan, unin ad mour, im kõn ilju im jekl̦aj. Ear kwal̦o̦k bwe ej kea kõn kõj ilo iien eo jaar jino katak kõn m̦ool eo ikijjeen an kar kõjerbal jemãd im jined ak bar juon ri-katakin bwe en katakini kõj ñan jel̦ã kajjien. Im jej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im bõk jipañ jãn em̦m̦aan ro rej lale eklejia me ewõr yokwe ippãer im bar jãn ro jet jeid im jatid me rerũtto ilo tõmak. Bareinwõt, Jeova ej katakin kõj ikijjeen kweilo̦k ko ad ilo eklejia eo, ijo me jej katak iturin ro jeid im jatid. Ikijjeen wãween in im wãween ko jet, Jeova ãinwõt juon jemãn, ej kaalikkar an itoklimo kõn kõj.​—Sam 32:8.

14. Etke Jeova ej katakin kõj, im ewi wãween an kõm̦m̦ane men in?

¹⁴ Jeova ej katakin kõj. Jejjab weeppãn ãinwõt Jesus. Innem bwe Jemãd eo el̦ap yokwe ippãn en maroñ katakin kõj, ej kauweik kõj ñe ej menin aikuj. Naan ko an rej kakeememej kõj ilo an ba: “Ro Jeova ej yokwe er ej kauweik er.” (Hib. 12:6, 7) Jeova ej kauweik kõj ilo elõñ wãween ko. Ñan waanjoñak, jemaroñ riit im loe juon boin em̦m̦an ilo Baibõl̦ ak roñ juon katak ilo iien kweilo̦k ko ad, im kile bwe jej aikuj kajim̦weik l̦õmn̦ak ko ad ak kõm̦m̦an ko ad. Ak bõlen jipañ eo me jej aikuji ej itok jãn em̦m̦aan ro rej lale eklejia eo. Jekdo̦o̦n ta wãween eo Jeova ej kõjerbale ñan kauweik kõj, ak unleplepin an kõm̦m̦ane men in ej kõnke ej yokwe kõj.​—Jrm. 30:11.

15. Ilo wãween et Jeova ej jipañ im kõjparok kõj?

¹⁵ Jeova ej jipañ kõj ñe jej iioon apañ im mãlejjoñ ko reppen. Ãinwõt an juon jemãn jipañ ajri ro nejin ilo iien ko rej iioon wãween  ko reppen, ãindeinl̦o̦k wõt Jemãdwõj ilañ ej bar jipañ kõj ñan kijenmej ilo iien rot kein. Ej kõjerbal jetõb kwõjarjar ñan kõjparok bwe en jab jorrããn kõtaan eo ad ippãn. (Luk 11:13) Jeova ej bareinwõt jipañ kõj ñe jej inepata im ebbweer. Ñan waanjoñak, em̦õj an letok ñan kõj juon kõjatdikdik elukkuun em̦m̦an. Kõjatdikdik in kõn ilju im jekl̦aj ej jipañ kõj ñan kijenmej ium̦win apañ im mãlejjoñ ko reppen. L̦õmn̦ak m̦õk kõn men in: Jekdo̦o̦n ta wãween ko renana jej iiooni, ak Jemãd eo el̦ap yokwe ippãn enaaj jol̦o̦k aolep men ko rej kõmetak kõj im jej eñtaan kaki. Jabdewõt wãween ko reppen jej iiooni rej ñan jidik wõt iien, ak jeraam̦m̦an ko Jeova ej litok rej ñan indeeo.​—2 Kor. 4:16-18.

16. Ta eo ear wal̦o̦k ke Adam ear jab pokake Jemãn eo el̦ap yokwe ippãn?

¹⁶ Ewõr kein kam̦ool bwe Jeova ej yokwe kõj ilo wãween an kar em̦m̦akũt ke ear wal̦o̦k apañ eo jinointata ilo baam̦le eo an ijin ioon lal̦. Ke Adam ear jab pokake Jemãn ilañ, ear kiiõ jako an m̦õttan baam̦le eo em̦õn̦õn̦õ an Jeova ekoba ajri ro nejin. (Rom 5:12; 7:14) Bõtab Jeova ear kõn̦aan jipañ ro ineen Adam.

17. Ãlikin an Adam jum̦ae, ta eo Jeova ear m̦õkaj im kõm̦m̦ane?

¹⁷ Jeova ear kaje Adam, bõtab ear kallim̦ur bwe enaaj jipañ ro ineen Adam. Ilo m̦õkaj ear kallim̦ur bwe armej ro rej pokake renaaj jepl̦aak im bar m̦õttan baam̦le eo an. (Jen. 3:15; Rom 8:20, 21) Jeova ear karõk bwe men in en wal̦o̦k ikijjeen mour eo an Nejin eo ejitõnbõro, Jesus. Ilo an kar letok eo nejin kõn kõj, Jeova ear kam̦ool joñan an lukkuun yokwe kõj.​—Jon 3:16.

18. Etke jemaroñ lõke bwe Jeova ekõn̦aan bwe jen ro nejin, meñe jemaroñ kar el̦l̦o̦k jãne im bõjrak ad karejar ñane?

¹⁸ Meñe jejjab weeppãn, bõtab Jeova ekõn̦aan bwe jen uwaan baam̦le eo an, im ejjañin kar l̦õmn̦ak bwe el̦ap ad kõm̦m̦an an  jerbal. Jemaroñ kõm̦m̦ani men ko rej kabũrom̦õj Jeova ak bõjrak ad karejar ñane, meñe jenaaj ãindein ak Jeova eban el̦l̦o̦k jãn kõj. Jesus ear waanjoñak kõn joñan m̦wilal̦in yokwe eo an Jeova ãinwõt juon Jemãn eo el̦ap an kea ikijjeen bwebwenato eo kõn nejin eo ejerwaan. (Luk 15:11-32) Ilo bwebwenato eo, ear jab bõjrak an jemãn kõjatdikdik bwe eo nejin enaaj bar jepl̦aak. Im ke l̦eo nejin ear jepl̦aak ñan m̦weo im̦õn, jemãn ear lukkuun m̦õn̦õn̦õ in karwaineneiki. El̦aññe ear bõjrak ad karejar ñan Jeova im jej ukel̦o̦k, jemaroñ lõke bwe Jemãd eo el̦ap yokwe ippãn epojak im em̦õn̦õn̦õ in karwaineneiki kõj.

19. Ewi wãween an naaj Jeova n̦amejal̦an aolep jorrããn ko rar wal̦o̦k jãn Adam?

¹⁹ Jemãdwõj enaaj n̦amejal̦an aolep jorrããn ko rar wal̦o̦k jãn Adam. Ãlikin an kar Adam jum̦ae, Jeova ear pepe ñan bõk jãn ibwiljin armej ro ioon lal̦ in, 144,000 bwe ren ro nejin, rein renaaj kiiñ im bũrij ilo lañ ippãn Nejin. Jesus im ri-tõl rein m̦õttan renaaj jipañ armej ro rej pokake bwe ren maroñ weeppãn ilo lal̦ eo ekããl. Ãlikin aer naaj el̦l̦ã jãn mãlejjoñ eo ãliktata ñan pokake, Anij enaaj lel̦o̦k mour indeeo ñan rein. Im Jemãd ilañ enaaj kanooj in m̦õn̦õn̦õ in loe an lal̦in obrak kõn ro nejin me reweeppãn. Juon iien enaaj lukkuun l̦ap an em̦m̦an im aiboojoj!

20. Ilo wãween et ko Jeova ear kwal̦o̦k bwe ej lukkuun yokwe kõj, im ta eo jenaaj etale ilo katak eo tok juon?

²⁰ Em̦õj an Jeova kwal̦o̦k ñan kõj bwe ej lukkuun yokwe kõj. Ej juon Jemãn eo em̦m̦antata. Ej roñjaki jar ko ad im ej kabwe aikuj ko ad ilo kanniõk bareinwõt ej jipañ kõj ñan kõkajoor kõtaan eo ad ippãn. Ej katakin im jipañ kõj. Im elõñ bar jeraam̦m̦an ko relukkuun em̦m̦an em̦õj an kõpooji ñan kõj. El̦ap an kam̦õn̦õn̦õik bũruod kõn ad jel̦ã bwe Jemãd ilañ ej yokwe im kea kõn kõj! Ilo katak eo tok juon jenaaj etale wãween ko me kõj, ãinwõt ajri ro nejin Jeova, jemaroñ kwal̦o̦k ad kam̦m̦oolole kõn yokwe eo an.