TLAMACHTILI 24
“¡Amo ximajmaui!”
Pablo mochololtia kema kinekij kimiktisej uan momanauia iixpa Félix
Mokixtijtok ipan Hechos 23:11–24:27
1, 2. ¿Kenke Pablo amo mosentlachilik kema kitlaijiyouiltijkej ipan Jerusalén?
MASKE amo tleno kichiuilijkej nopa maseualmej katli tlauel kualantoyaj, Pablo sampa kitsajkej. Amo mosentlachilik kema kiampa kipanok ipan Jerusalén pampa ipa kiiljuijtoyaj kitsakuaskiaj uan kitlaijiyouiltiskiaj (Hech. 20:22, 23). Pablo kimati kitlaijiyouiltisej pampa kineltoka Jesús pero amo kimati tlake kichiuilisej (Hech. 9:16).
2 Se keskij teokamanalouanij ya kiiljuijtoyaj Pablo kiilpiskiaj uan kitemaktiliskiaj “ininmako katli amo elij judíos” (Hech. 21:4, 10, 11). Ayamo panotoya miak tonali se keskij judíos kinejkej kimiktisej uan ipan Sanedrín nojkia kiampa kichiuasnekiyayaj. Uan nama kimokuitlauijtokej se keskij soldados romanos pampa kichixtok ma kitlajtolsenkauakaj (Hech. 21:31; 23:10). Kiixnamiktok miak tlaouijkayotl, yeka moneki ma kiyolchikauakaj.
3. ¿Kenijkatsa techpaleuia nopa tlatekipanojketl katli temachtli uan tlalnamiki?
3 Tiitstokej ipan itlamia tonali, yeka “katli kinekisej kitekipanosej Dios ika nochi ininyolo kej itokilijkauaj Cristo Jesús, nojkia kintlatsakuiltisej” (2 Tim. 3:12). Sanse kej Pablo, nojkia tijnekij ma techyolchikauakaj para nojua titlajtolmoyajtosej. Yeka, tlauel techpaleuia kema “nopa tlatekipanojketl katli temachtli uan tlalnamiki”, techyolchikaua ipan tlanechikoli uan ika amatlajkuiloli (Mat. 24:45). Jehová kiijtojtok ikualankaitakauaj amo uelis kintsontlamiltisej itekipanojkauaj yon kichiuasej ayokmo ma tlajtolmoyauakaj (Is. 54:17; Jer. 1:19). Sampa ma timoiljuikaj ipan Pablo, ¿kiyolchikajkej kema kiixnamijki tlaouijkayotl uan yeka nojua tlajtolmoyajki? ¿Kenijkatsa kipaleuijkej uan tlake kichijki pampa kiyolchikajkej?
“Kiijtojkej kichiuaskiaj nopa tlamantli” (Hechos 23:11-34)
4, 5. ¿Kenijkatsa kiyolchikajkej Pablo, uan kenke tikijtouaj kiyolchikajkej kema kinamikiyaya?
4 Kema Pablo ya kitlajtolsenkajtoyaj ipan Sanedrín, ika tlayoua “toTeko monextik inechka Pablo uan kiiljuik: ‘¡Amo ximajmaui! Pampa sanse kej senkistok titematiltijtok tlen na ipan Jerusalén, nojkia monekis titematiltis ipan Roma’” (Hech. 23:11). Ika tlen Jesús kiiljuik, kipaleuik ma motemachi ikualankaitakauaj amo tleno kichiuiliskiaj pampa nojkia monekiyaya tematiltis tlen kineltoka ipan Roma.
“Kinpixtokej kipano 40 tlakamej katli mokualchijchijtokej para kichiatij ipan ojtli” (Hechos 23:21).
5 Tlauel kiyolchikajki tlen Jesús kiiljuik pampa kema tlaneski kipano 40 judíos “moiljuijkej kenijkatsa kimiktiskiaj, uan tlatestigojketskej para amo tlakuaskiaj yon atliskiaj hasta kema kimiktiskiaj Pablo”. “Katli kiijtojkej kichiuaskiaj nopa tlamantli”, mosentlalijtoyaj kimiktisej. Uan kiijtojkej tlaj amo kiampa kichiuaskiaj, ma kinpano “tlen amo kuali” (Hech. 23:12-15). Ni tlakamej kinekiyayaj sampa ma kinotsakaj Pablo ipan Sanedrín uan ma kiijtokaj nojua poliuiyaya kitlajtolsenkauasej, pero inijuantij kiojtsakuiliskiaj uan kimiktiskiaj. Sacerdotes uan katli kinyakanayayaj judíos kuali kiitayayaj tlen kinekiyayaj kichiuasej ni tlakamej.
6. ¿Ajkia kiiljuik Pablo tlen kinekiyayaj kichiuasej judíos, uan tlake uelis kiyekosej telpokamej uan ichpokamej?
6 Teipa Pablo imachkone, katli amo tijmatij kenijkatsa motokaxtiyaya, kimatki tlen kinekiyayaj kichiuasej uan kimatiltito itío. Uan Pablo kiiljuik ma kimatiltiti Claudio Lisias, katli kinyakanayaya soldados (Hech. 23:16-22). Ni telpokatl kinextik amo majmauiyaya. Jehová kiniknelia telpokamej katli kinpaleuiaj toikniuaj uan kichiuaj kampeka kipaleuisej iTlanauatijkayo.
7, 8. ¿Tlake kichijki Lisias para amo ma kimiktikaj Pablo?
7 Claudio Lisias kinyakanayaya mil soldados. Yeka kema kimatki kinekiyayaj kimiktisej Pablo, kinnauatik 470 soldados katli kitekiuiyayaj lanzas uan katli nemiyayaj kauayojtipa ma kiuikakaj Pablo ipan altepetl Cesarea, kampa eltoya ichaj gobernador romano uan tlanauatiyaya ipan nochi Judea. Inijuantij kipaleuiskiaj Pablo kuali ma asi ichaj Felix. a Maske ipan Cesarea itstoyaj se keskij judíos uan amo kipiayayaj sanse ininreligión, amo tlauel mokualaniyayaj yon mochikoitayayaj kej ipan Jerusalén. Nopaya nojkia mosentiliyayaj soldados tlen Roma, katli tlamokuitlauiyayaj ipan nochi Judea.
8 Lisias kitlajkuiljuilik gobernador Félix, nopa carta kiijtouayaya kenke kititlaniyaya Pablo. Kiampa kichijki pampa moyakanki ika tlanauatili tlen Roma. Nopaya kiiljuik ya kinejki kimanauis Pablo kema kimatki eliyaya romano uan judíos kinekiyayaj kimiktisej o kitsakuasej maske amo kichijtoya “yon se tlamantli”. Nojkia kiiljuik Felix kema kiitak judíos kinekiyayaj kichiuilisej nopa tlamantli, moiljuik kititlanis Cesarea para ma kintlakakili katli kitlateiljuiyayaj Pablo uan ya ma kitlapejpeni tlake kichiuas (Hech. 23:25-30).
9. 1) ¿Kenke Lisias kiixpanok tlanauatili tlen kipaleuiyaya Pablo? 2) ¿Kenke kemantika uelis timopaleuisej ika nopa tlanauatili tlen eltok ipan toaltepe?
9 ¿Melauak nochi tlen kiijtok Lisias? Amo. Ya san kinekiyaya kuali ma kiita nopa gobernador. Lisias amo kimanauik Pablo kema kimatki nojkia eliyaya romano. Nojkia amo kiijtok ipan nopa carta tlaj tlanauatik “ma kiilpikaj ika ome cadenas” uan “ma kiuijuitekikaj para ma kiijto tlake nelnelia kichijtoya” (Hech. 21:30-34; 22:24-29). Lisias kiixpanok nopa tlanauatili tlen Roma kema tlanauatik kiampa ma kichiuakaj Pablo. Ipan ni tonali, Satanás nojkia kintekiuia katli tlauel kipatiitaj ininreligión para ma techtlatsakuiltikaj uan amo ma techkauakaj ma titlajtolmoyauakaj sanse kej kichijkej Pablo. Pero kemantika nojkia uelis tijtekiuisej tlanauatili tlen eltok ipan toaltepe para timomanauisej.
“Ika pakilistli nikamanaltis para nimotenpaleuis” (Hechos 23:35–24:21)
10. ¿Tlake kiijtojkej kichijtoya Pablo?
10 Kema Pablo asito Cesarea, tlanauatijkej “ma kimokuitlauijtokaj ipan ueyi kali tlen iaxka Herodes” pampa kinchiaskiaj ma asitij katli kiteiljuiyayaj (Hech. 23:35). Uan kema panok makuili tonali, asitoj sumo sacerdote Ananías, abogado Tértulo uan se keskij ueuejtlakamej. Tértulo kinekiyaya ma kipaleui Félix, yeka pejki kiuejkapantlalia uan kiijtoua tlauel kuali kinpaleuijtoya judíos. b Teipa pejki kiijtoua: “Ni tlakatl san kinajkomana maseualmej. Ipan nochi Tlaltipaktli kichiua judíos ma moxelokaj uan eli se inintlayakanka katli kitokiliaj nopa yankuik tlaneltokilistli tlen Nazaret euanij. Nojkia kinejki kiixpanos nopa teokali, yeka tikitskijkej”. Uan nopa sekinok judíos “nojkia pejkej kitlateljuiaj uan kiijtojkej nelia tlen Tértulo kiijtouayaya” (Hech. 24:5, 6, 9). Se akajya ueliskia kimiktisej tlaj kinajkomanayaya maseualmej, tlaj kichiuayaya judíos ma moxelokaj pampa kipeualtiyaya seyok religión o tlaj kiixpanoyaya nopa teokali.
11, 12. ¿Kenijkatsa motemanauik Pablo?
11 Teipa, kikajkej ma kamanalti Pablo. Ya kiijtok: “Ika pakilistli nikamanaltis para nimotenpaleuis”. Kiijtok amo kiixpanotoya nopa teokali yon kichijtoya ma tlaijixnamikikaj maseualmej. Ya sampa tlakuepilik Jerusalén pampa kinuikilik tomij Cristo itokilijkauaj katli teikneltsitsij pampa kintlatsakuiltiyayaj. Nojkia kiijtok kema kalajki ipan teokali motlapajpakchijtoya kej kiijtoua iTlanauatil Moisés uan nochipa kichijtoya kampeka kuali monejnemiltis iixpa Dios uan ininixpa maseualmej (Hech. 24:10-13, 16-18).
12 Pablo kiijtok tlake kena kichiuayaya, ya kiijtok: “Nijneltoka ni ojtli katli inijuantij kiiljuiaj yankuik tlaneltokilistli, uan kiampa nijueyichiua ininDios notatauaj katli uejkajkia itstoyaj”. Nojkia kiijtok kineltokayaya “nochi tlen eltok ipan iTlanauatil Moisés uan tlen kiijkuilojkej Teokamanalouanij” uan nojkia kineltokayaya “moyolkuisej katli miktokej” sanse kej kineltokayayaj katli kiteiljuijtoyaj. Teipa Pablo kiijtok: “Ni tlakamej katli nikaj itstokej ma kiijtokaj tlake tlajtlakoli nijchijki kema niitstoya ininixpa Tekichiuanij katli kipiaj más Tlanauatili, san uelis kiijtosej para chikauak nikijtok kema niitstoya ininixpa: ‘¡Nama nechtlajtolsenkauaj inmoixpa pampa nijneltoka moyolkuisej katli miktokej!’” (Hech. 24:14, 15, 20, 21).
13-15. ¿Kenijkatsa uelis tijchiuasej kej Pablo tlaj monekis tikiniljuisej tekichiuanij tlen tijneltokaj?
13 Ma timoiljuikaj moneki timotemanauisej ininixpa tekichiuanij pampa kiijtojkej tikinajkomanaj maseualmej, titlaijixnamikij o titlaneltokaj ipan se religión tlen mauilili. ¿Kenijkatsa uelis tijchiuasej kej Pablo? Ya amo kichijki kej Tértulo pampa amo kiuejkapantlalik nopa tlanauatijketl san pampa kinekiyaya ma kipaleui. Kema Pablo momanauik, kuali moiljuik tlen kiijtos, amo kualanki, kamanaltik ika tlatlepanitakayotl uan amo istlakatki. Nojkia kiijtok amo itstoyaj nopaya “se keskij judíos tlen tlali Asia” katli kiijtojtoyaj kiixpanotoya teokali para ma kitlakakilikaj uan ma kiitakaj tlaj nelia tlaixpanotoya (Hech. 24:18, 19).
14 Pablo nojkia amo majmajki kiijtos tlen kineltokayaya. Sampa kiijtok kineltokayaya moyolkuisej katli miktokej maske nopa kichijtoya tlauel ma mokualanikaj ipan Sanedrín (Hech. 23:6-10). ¿Kenke kiijtok ni tlamantli kema motemanauik? Pampa monekiyaya kinmachtis maseualmej tlen Jesús kichijki uan kenijkatsa moyolkuik. Uan ikualankaitakauaj amo kinpaktiyaya ma tlamachti nopa, yeka kitlajtolsenkauayayaj (Hech. 26:6-8, 22, 23).
15 Sanse kej Pablo, nojkia uelis amo timajmauisej kema titlajtolmoyauasej. Uan tlauel techpaleuis tlaj tikilnamikisej tlen Jesús kiniljuik itokilijkauaj: “Nochi maseualmej inmechkualankaitasej pampa inelij notokilijkauaj. Pero katli kiijiyouijtos hasta itlamia, momanauis”. ¿Kinamiki timotekipachosej pampa amo tijmatij tlake tikijtosej? Amo, pampa Jesús kiijtok: “Kema inmechtemaktilisej kampa tekichiuanij, amo ximokuesokaj pampa inmoiljuijtosej tlake inkiijtosej; san xikijtokaj tlen ichikaualis Dios kichiuas xikilnamikikaj ipan nopa hora, pampa amo inmojuantij inkamanaltisej, kamanaltis ichikaualis Dios” (Mar. 13:9-13).
“Félix momajmatik” (Hechos 24:22-27)
16, 17. 1) ¿Tlake kichijki uan tlake kiijtok Félix kema kitlajtolsenkauayaya Pablo? 2) ¿Kenke Félix momajmatik, uan kenke sampa kamanaltik iuaya Pablo?
16 Félix ipa kikaktoya tlen iOjui toTeko, kiampa kiiljuiyayaj Jehová itlanechikol tlen achtoui siglo. Biblia kiijtoua: “Félix katli kimatiyaya miak tlamantli tlen iOjui toTeko, kiijtok teipa kisenkauaskiaj nopa kuesoli uan kiniljuik nochi katli nopaya itstoyaj: ‘Nikitas tlake nijchiuilis Pablo kema ualas Lisias, nopa ueyi tlayakanketl tlen soldados’. Uan kinauatik katli kinyakana soldados ma kitsakua Pablo pero ma kikauili kichiuas se keski tlamantli, uan ma kinkauili iuampoyouaj ma kipaleuikaj” (Hech. 24:22, 23).
17 Kema panok se keski tonali, Félix asito iuaya isiua Drusila, katli eliyaya judía. Tlanauatik ma kinotsatij Pablo uan “kitlakakilik kema kiixtonki tlake moneki kichiuasej maseualmej para tlaneltokasej ipan Cristo Jesús” (Hech. 24:24). “Pero kema Pablo pejki kiijtoua kenijkatsa se akajya moneki kuali monejnemiltis, kuali monauatis uan kema kiijtok se tonali Dios tetlajtolsenkauas, Félix momajmatik”. Kiampa kiyolmatki pampa uelis kichijtoya tlen amo kuali. Yeka kiiljuik Pablo: “Namantsi ya uelis tias. Kema nijpias tonali, sampa nimitsnotsas”. Félix miakpa kamanaltik iuaya Pablo pampa kinekiyaya kitominkixtilis uan amo pampa kinekiyaya kimatis tlen melauak (Hech. 24:25, 26).
18. ¿Kenke Pablo kiijtok se akajya monekiyaya “kuali monejnemiltis, kuali monauatis uan [...] se tonali Dios tetlajtolsenkauas”?
18 Pablo kiniljuik Félix uan isiua se akajya moneki “kuali monejnemiltis, kuali monauatis uan [...] se tonali Dios tetlajtolsenkauas”. Kiampa kiijtok pampa kinekiyayaj kimatisej tlake monekiyaya kichiuasej maseualmej “para tlaneltokasej ipan Cristo Jesús”. Pablo kimatiyaya inijuantij auilnemiyayaj, amo kipiayayaj kuali ininyolo uan kichiuayayaj tlen amo xitlauak, yeka kiniljuik kenijkatsa monekiyaya monejnemiltis se Cristo itokilijka. Ika tlen kiijtok, Pablo kinextik katli kineltokaj itlanauatil Dios amo monejnemiltiaj sanse kej Félix uan isiua. Uelis inijuantij kikuamachilijkej Dios techtlajtolsenkauas ika tlen timoiljuiaj, tikijtouaj uan tijchiuaj. Uelis nojkia kikuamachilijkej Dios kintlajtolsenkauaskia maske ipan nopa tonali Félix kipiayaya tlanauatili para kitlajtolsenkauas Pablo. Yeka “Félix momajmatik”.
19, 20. 1) ¿Tlake uelis tijchiuasej tlaj se akajya kinextia kineki momachtis Biblia pero amo kineki kipatlas inemilis? 2) ¿Kenke tikijtouaj Félix amo kiikneliyaya Pablo?
19 Kema titlajtolmoyauaj uelis tikinpantisej katli kichiuaj kej Félix: uelis kinextiaj kinekij kimatisej tlen Biblia tlamachtia pero amo kinekij kipatlasej ininnemilis. Maske moneki kuali tikitasej tlaj kinamiki tikinmachtisej, nojkia moneki tijchiuasej kej Pablo uan tikiniljuisej ika tlatlepanitakayotl tlake moneki kichiuasej tlaj kinekij Dios kuali ma kinita. Uelis tlen kiyekosej asis ipan ininyolo. Pero tlaj tikitaj nojua kinekij kichiuasej tlen Dios amo kipaktia, moneki ayokmo tikinmachtisej uan timosentlalisej tikintemosej katli kena kinekij kiixmatisej Dios.
20 ¿Uan tlake eltoya ipan iyolo Félix? Biblia kiijtoua: “Panok ome xiuitl uan Porcio Festo kitekipatlak Félix. Pero Félix kinekiyaya judíos kuali ma kiitakaj, yeka kikajki Pablo ma tsakto” (Hech. 24:27). Tlen kichijki, kinextik amo kiikneliyaya Pablo. Félix kimatiyaya “katli kitokiliyayaj iOjui toTeko” amo kinajkomanayayaj maseualmej uan Pablo amo kiixpanotoya yon se tlanauatili tlen Roma (Hech. 19:23). Maske kimatiyaya ni tlamantli, kikajki ma tsakto Pablo pampa kinekiyaya “judíos kuali ma kiitakaj”.
21. ¿Tlake kipanok Pablo kema Porcio Festo elki gobernador, uan tlake kipaleuik nochipa kuali ma tlaneltoka?
21 Ipan Hechos 24:27, tikitakej Porcio Festo elki gobernador pampa kitekipatlak Félix, pero Pablo amo kikixtijkej kampa tsaktoya. Yeka pejkej miakpa kitlajtolsenkauaj ininixpa miakej tekichiuanij. Pablo nelia kipanok tlen kiijtoua Lucas 21:12 pampa kiuikakej “ininixpa tlanauatianij uan gobernadores”. Maske kiampa kipanok, ya nochipa kuali tlaneltokak. Teipa nojkia monejki kiijtos tlen kineltoka iixpa nopa ueyi tlanauatijketl tlen Roma. Ipan nochi nopa tlaouijkayotl tlen kiixnamijki, uelis kiilnamijki kema Jesús kiiljuik: “¡Amo ximajmaui!”.
a Xikita recuadro “ Felix elki gobernador ipan Judea”.
b Tértulo kiijtok Félix kichijtoya kuali ma itstokaj judíos. Pero tlen kiijtok amo melauak pampa kema Félix tlanauatik, maseualmej tlauel mokualanijkej sanse kej kema judíos kiijixnamijkej tlanauatijketl tlen Roma. Tértulo nojkia kiijtok judíos tlauel kitlaskamatiliyayaj pampa kuali moiljuiyaya kenijkatsa tlanauatis. Maske kiampa kiijtok, maseualmej amo kinpaktiyaya kej tlanauatiyaya Félix pampa kichiuayaya san tlen ya kinekiyaya uan tlauel kintlaijiyouiltiyaya maseualmej kema tlaijixnamikiyayaj (Hech. 24:2, 3).
