1, 2. ¿Keniuj itaixpantijkauan Jiova amo kiitaj itokay Dios kemej itech okseki taneltokalismej tein kijtouaj kitojtokaj Cristo?

MIAK taneltokalismej tein kijtouaj kitojtokaj Cristo amo kikuijok itokay Dios. Kemej neskayot, ipeujyan Biblia Revised Standard Version kijtoua ke “senkis amo kinamiki” maj itech taneltokalis kinotsakan Dios ika itokay.

² Sayoj ke tiitaixpantijkauan Jiova, tikitaj se ueyi tatiochiualis maj tikuikakan itokay uan maj tikueyitalikan (xikonixtajtolti Salmo 86:12 uan Isaías 43:10). Uan no tikitaj se ueyi tatiochiualis maj tikajsikamatikan tein kijtosneki nejon tokayit uan maj tikmatikan ke motelneki maj mochipaua (Mat. 6:9). Sayoj ke nejon tatiochiualis amo keman moneki tikauilmatiskej. Yejua ika, maj tikitakan eyi netajtanilmej tein motelneki: 1) ¿Toni kijtosneki se kiixmatis itokay Dios? 2) ¿Keniuj Jiova kichiuani kemej kijtosneki itokay uan ijkon kiueyitaliani? 3) ¿Keniuj uelis “tinentinemiskej itech itokay Jiova”?

3. ¿Toni kijtosneki se kiixmatis itokay Dios?

³ Se kiixmatis itokay Dios amo sayoj kijtosneki se kikakis uan se kijtos tajtol Jiova. Ta kijtosneki se kimatis keniuj moixmati Jiova, katiyejua ikualneskayouan, itanejnekilis uan tein kichiuani ijkon kemej moijtoua itech Biblia, kemej ijkuak kinextia keniuj mouika iniuan itekitikauan. Jiova yolik kiteixmatiltijtiuj nejon tamachtilis, ijkon kemej mochiujtiuj itanejnekilis (Prov. 4:18). Kinixmatiltij itokay yekinika taltikpakneminij, uan tein melauj, Eva kikuik keman yolik ikonetsin Caín (Gén. 4:1). Noé, Abrahán, Isaac uan Jacob akin amo keman kikaujkej Dios, kiixmatiaj itokay, uan okachi kiitakej tein kijtosnekia keman Jiova kintatiochiuij, kinyekpiak uan kinixmatiltij itanejnekilis. Satepan, Dios okachi kimatiltij Moisés tein kijtosneki itokay kemej amo akin ijkon kimatiltijtoya.

4. ¿Keyej Moisés kitajtanij Dios katiyejua katka itokay, uan keyej taixejekol maj motekipachouani?

⁴ Xikonixtajtolti Éxodo 3:10-15. Keman Moisés kipiaya  80 xiujmej, Dios kinauatij: “Xikixti itech altepet Egipto noxolal, ikoneuan Israel”. Ika poujkaitalis, Moisés tanankilij ika se netajtanil tein kijtosnekia se taman tein motelneki. Tein melauj, kitajtanij katiyejua katka itokay. Sayoj ke ixolal Dios tel uejkaujya kiixmatia itokay. Komo ijkon, ¿keyej Moisés kichiuak nejon netajtanil? Yejua okachi kinekia kimatis keniuj tamati Dios, uan kiixmatis seki taman tein ika kintaneltoktiskia israelitas ke yejuatsin yekmelauj yaya kinmakixtiti. Tikajsikamatij keyej kitekipachouaya nejon, porin kemej israelitas uejkaujya semi kintekitiltijtoyaj ompa Egipto, xa amo kineltokaskiaj ke ininDios ininuejkaujtatuan ueliskia kinmakixtiskia. Uan sekin kinueyichiuayaj tiotsitsin tein kinpiayaj Egipto (Ezeq. 20:7, 8).

5. ¿Keniuj Jiova okachi kitematiltij tein kijtosnekia itokay keman kinankilij Moisés?

⁵ ¿Keniuj Jiova kinankilij Moisés? Yejua nejin seki taman tein kijtoj: “Yejua nejin tikiniluis ikoneuan Israel: ‘NEJUA NIMOCHIUAS nechualtitanik kampa nanmoajsij. [...] Jiova ininDios nanmouejkaujtatuan [...] nechualtitanik kampa nanmoajsij namejuan’”. * Dios motenkauak ke mochiuaskia tein kiixtaliskia uan ijkon kichiuaskia itanejnekilis, tein kijtosneki, nochipa kichiuaskia kemej motenkauaya. Yejua ika, itech versículo 15 tikixtajtoltiaj tein Jiova kijtoj: “Yejua nejin yeski notokay nochipaya, uan ika nejin nechelnamikiskej axkan uan nochipaya”. Ueli tikneltokaj ke nejon tein kimatiltij Moisés, semi kichikauak itakuaujtamatilis uan kichiuak maj okachi kimoujkatokani.

6, 7. ¿Keniuj Jiova senkis kichiuak kemej kijtosneki itokay?

⁶ Tepitsin satepan ke Jiova kitekimakak Moisés, yejuatsin senkis kichiuak kemej kijtosnekia itokay uan “mochiuak” iTemakixtijkauj Israel. Kinpinaujtij tein nemiaj Egipto ika majtakti uejueyi chauismej, tein ika kinextij ke tiotsitsin tein kinpiayaj egipcios uan faraón, amo kipiayaj chikaualis (Éx. 12:12). Satepan kixeloj ueyiat Chichiltik, kichiuak maj kipanauianij uan ompa kinaeltsimij faraón uan itateuijkauan (Sal. 136:13-15). Itech “taluakyan tein tel ueyi uan tamoujyan”, Jiova uelik kichiuak maj kisentokanij neminij israelitas, ta kinmakak takual uan at, akin katkaj kemej ome oso eyi millones oso okachi. Uan amo sayoj yejua. Itech nochi nejon xiujmej, inintaken uan inintekakuan amo patkej (Deut. 1:19; 29:5). Kemej tikitaj, amo teyi ueli kitsakuilia Jiova maj kichiua kemej kijtosneki itokay tein amo onkak okse kemej nejon. Satepan kimatiltij Isaías: “Nejua... nejua niJiova, uan amo onkak okse temakixtijkej” (Is. 43:11).

 ⁷ Josué, akin kiixpatak Moisés, no kiitak uejueyi taman tein Jiova kichiuak ompa Egipto uan taluakyan. Yejua ika, itech itamian inemilis, ika takuaujtamatilis uelik kiniluij iikniuan israelitas: “Namejuan kuali nankimatij ika nochi nanmoyolo uan ika nochi nanmonemilis ke nion semej kuali tajtolmej tein Jiova nanmoDios motenkauani, tapolouani. Nankiitanij ke nochi mochiuani. Nion se tajtol tapolouani” (Jos. 23:14). Kemej tikitaj, moyeknextij ke Jiova kichiuak itajtol, “mochiuak” kemej motenkaujka.

8. ¿Keniuj axkan Jiova kichiujtok kemej kijtosneki itokay?

⁸ Axkan no ijkon Jiova “mochiujtok” kemej kijtosneki itokay. Itechkopa iKonetsin, achtook kijtoj ke itech itamian tonalmej, tamachtilis tein mouika iuan iTekiuajyo motetapouiskia “tech nochi senmanauak” (Mat. 24:14). ¿Melauj ke sayoj Dios akin kipia nochi uelilis ueliskia achtook kijtos ke onkaskia nejon tekit uan kiitaskia maj kichiuanij akin “amo keman momachtijke para ma taixmatikan [...] [uan] sayo milaj tekitini”? (Hech. 4:13.) Yejua ika, keman tikchiuaj nejon tekit, titapaleuiaj maj mochiua tein achtook kijtojka Biblia. Tikpoujkaitaj toTajtsin uan tiknextiaj ke yekmelauj tein tikijtouaj: “Maj moueyitali motokay. Maj uiki motekiuajyo. Maj mochiua motanejnekilis, kemej iluikak, no ijkon nikan taltikpak” (Mat. 6:9, 10, TNM).

9, 10. Ijkon kemej Jiova mouikak iuan Israel, ¿keniuj okachi yolik kiteixmatiltij tein kijtosneki itokay, uan toni tapaleuij maj mochiua?

⁹ Tepitsin satepan ke Israel kisak Egipto, Jiova mochiuak okse taman tein yankuik uan ijkon ueliskia kipaleuiskia ixolal. Keman moixtalij netenkaualis ika Tanauatil, yejuatsin mochiuak ‘kemej inintakauj’ uan ika miak pakilis kijtoj ke kichiuaskia tein moneki kichiuas se tetakauj (Jer. 3:14). Uan israelitas mochiujkej kemej ‘inamik’, xolal tein kiixpejpenak maj kiuikani itokay (Is. 54:5, 6). Keman yejuan ika miak pakilis mokauayaj maj Dios kinixyekanani uan kitakamatiaj itanauatiluan, yejuatsin mochiuaya se tel kuali “teTakauj”. Kintiochiuaya, kinyekpiaya uan kinmakaya yolseuilis (Núm. 6:22-27). Ika nejon, iueyi tokay moueyitaliaya ininixpan altepemej (xikonixtajtolti Deuteronomio 4:5-8 uan Salmo 86:7-10). Tein melauj, itech nochi xiujmej keman Israel katka ixolal Dios, moajsikej analtekojkayomej tein kiselijkej taueyichiualis tein melauak. Kiixtalijkej kichiuaskej kemej moabita Rut akin kiiluij Noemí: “Moxolal yeski noxolal uan moDios noDios” (Rut 1:16).

¹⁰ Ijkon kemej Jiova mouikak iuan Israel itech 1,500 xiujmej, okachi kinextij keniuj tamati Dios. Maski xolal taixnamikia, miakpa mochiuak “se Dios teiknelijkej” uan “amo niman  kualani[a]”, akin kinextiaya ke semi amo yolijsiuia iniuan (Éx. 34:5-7). Sayoj ke amo kijtosnekia ke nochipa mochiaskia, ta kipiak itamilis, uan kichiujkej maj tami nejon, keman xolal judío kiixnamikik uan kimiktij Jesús (Mat. 23:37, 38). Tekoneuan tein pouiaj Israel amo katkajok xolal tein kiuikayaj itokay Dios. Miakej kemej yeskia katkaj mikemej iixpan Jiova, kemej se kouit tein kuetaujtok (Luc. 23:31). ¿Keniuj kinuikak maj kiitanij itokay Dios ika nejon tein panok?

11. ¿Keyej judíos peuak amo kikuij itokay Dios?

¹¹ Satepan, judíos peujkej kipialiaj itokay Dios se tanemilil tein amo kuali, hasta kijtojkej ke semi chipauak uan amo ueliskiaj kijtoskiaj (Éx. 20:7). Yolik kikaujtiyajkej itokay uan amo kikuiajok. Tikyekmatij ke Jiova semi kiyolkokoj maj amo kipoujkaitanijok itokay (Sal. 78:40, 41). Moyekita ke Dios akin kitelpaleuia itokay, amo nochipa mouikaskia iuan se xolal akin kiixtopeuak uan yejua ika yejuatsin no kiixtopeuak uan amo kipiayaok itatiochiualis (Éx. 34:14). Nejin tein panok moneki nochipa techelnamiktis ke moneki maj tiktelpoujkaitakan itokay akin techchijchiuak.

12. Ijkon kemej moijtojka, ¿keniuj Jiova kichiuak maj moajsi “ipueblojkauan para kitasojtaske itokaytsin”?

¹² Jiova kitematiltij itechkopa Jeremías ke kinekia kichiuas se “yankuik netenkaualis” iuan se yankuik xolal, Israel tein iaxka Dios. Uan no achtook kijtoj ke nochin akin ompa pouiskiaj kiixmatiskiaj, akin “okachi tsikitsin hasta tein okachi xiuejya” (Jer. 31:31, 33, 34). Nejon tein achtook moijtojka peuak mochiua itech Pentecostés xiuit 33 itech totonaluan, keman Dios kipeualtij yankuik netenkaualis. Yankuik xolal, “Israel tein iaxka Dios”, kampa poujtoyaj judíos uan akin amo judíos, peuak mochiuaj “ipueblojkauan para kitasojtaske itokaytsin”, oso kemej yejuatsin kijtoj, taltikpakneminij akin tanotsalmej ika itokay (Gál. 6:16, TNM; xikonixtajtolti  Hechos 15:14-17; Mat. 21:43).

13. 1) ¿Keyej ueli tikyekmatij ke yekinika itatojtokakauan Cristo kitekitiltijkej itokay Dios? 2) ¿Keniuj tionmomachilia keman tikonita ke se ueyi tatiochiualis maj tikuikan itokay Jiova itech tanojnotsalis?

¹³ Kemej nejon taltikpakneminij katkaj tanotsalmej ika itokay Jiova, akin pouiaj itech nejon xolal tein iaxka Dios, kitekitiltijkej itokay, uan moyekita ke ijkon kichiujkej keman kikuikej Tajkuilolmej Hebreo. * Yejua ika, keman itech Pentecostés xiuit 33 tatitanil Pedro kinnojnotsak tel miakej judíos uan akin amo judíos akin no kiselijkaj inintaneltokalis tein uejuejka kayomej katkaj, miakpa kikuik nejon tokayit (Hech. 2:14, 20, 21, 25, 34). Yekinika itatojtokakauan Cristo kipoujkaitakej Jiova, uan yejuatsin kitiochiuak inintanojnotsalis. Axkan no kitiochiua totanojnotsalis keman ika miak pakilis tikteixmatiltiaj itokay, uan komo ueli, akin techkakij tikinnextiliaj itech ininBiblia. Ijkon tikinixmatiltiaj Dios akin melauak. ¡Se ueyi tatiochiualis kipiaj yejuan uan tejuan! Kemansa, ijkuak yekinika ijkon tikixmatiltiaj itokay Dios aksa, uelis kipaleuis maj kipeualti se kualtsin uikalis iuan Jiova tein kisentokas moskaltis nochipaya.

14, 15. Maski tamachtilis tein amo melauak motelmoyaujtok, ¿toni kichiuani Jiova uan ijkon kiyekpiani itokay tein kiixtalij maj ika moelnamiki?

¹⁴ Satepan, tamachtilis tein amo melauak peuak kalaki itech inechikol Dios, uan okachiok keman momikilijkej tatitanilmej (2 Tes. 2:3-7). Moajsikej tamachtianij takajkayauanij akin no kiselijkej inintanemilil judíos akin kijtouaj ke amo kuali maj mokui itokay Dios. Sayoj ke, ¿kikauaskia Jiova maj poliuini itokay tein ika kiixtalij maj moelnamiki? ¡Amo! Semi melauak ke amo ueli senkis tikmatij keniuj  moijtouaya, sayoj ke nejon tokayit kisentoka moajsi. Ijkon kemej panouanij xiujmej, ixnesini itech miak Biblias tein kitajtolkepanij, ijkon kemej itech inintajkuiloluan tataman taltikpakneminij akin kitemouaj tein kijtoua Biblia. Kemej neskayot, itech xiuit 1757, Charles Peters kijkuiloj ke Jiova, “nesi ke yejua tajtol tein okachi kinextia keniuj tamati yejuatsin”, amo ijkon kemej okseki tajtolmej tein ika kinotsaj Dios. Uan itech se amaix tein kayot itech xiuit 1797, tein ika tajtoua taueyichiualis tein kimakaj Dios, Hopton Haynes kijtoj ipeujyan capítulo 7: “JIOVA, itokay DIOS tein kikuiaj judíos, akin yejuan kiueyichiuayaj, ijkon kemej kichiuak Cristo uan iTatitaniluan”. Henry Crew (1781-1862) amo sayoj kikuik itokay Dios, ta no kiajsikamatik ke kimouispolouanij uan monekia mochipauas. Uan George Storrs (1796-1879), akin senkis katka itapaleuijkauj Charles T. Russell, kikuik itokay Dios kemej kichiuak Russell.

¹⁵ Xiuit 1931 yejua se xiuit tein motelneki, porin Momachtianij ika Biblia akin Uejuejka Kayomej, kemej hasta itech nejon xiuit motokaytijkej akin katkaj ixolal Dios, kiselijkej tokayit itaixpantijkauan Jiova kemej ixnesi itech Biblia (Is. 43:10-12). Ijkon kinextijkej noyampa taltikpak ke yolpakiaj mochiuaskej itekitikauan sayoj Dios akin melauak, uan yeskij “ipueblojkauan para kitasojtaske itokaytsin” uan ijkon kiueyitaliskej nejon tokayit (Hech. 15:14). Nejon tachiualis techelnamiktia itajtoluan Jiova tein moajsi itech Malaquías 1:11: “Kampa kisa tonal hasta kampa kalaki, notokay yeski ueyi itech altepemej”.

16. ¿Keyej se ueyi tatiochiualis tinentinemiskej “itech itokay Jiova”?

¹⁶ Tanauatijkej Miqueas kijkuiloj: “Nochin xolalmej, yejuan nentinemiskej itech itokay inindios; sayoj ke tejuan, tinentinemiskej itech itokay Jiova toDios nochi tonalmej uan nochipaya” (Miq. 4:5). Momachtianij ika Biblia kiajsikamatkej ke kemej Jiova kinkauak maj kiselianij itokay, amo sayoj katka se ueyi tatiochiualis, ta no kiyeknextiaya ke kipiayaj itatiochiualis (xikonixtajtolti Malaquías 3:16-18). ¿No ijkon tikonita kemej se ueyi tatiochiualis tikonuikas nejon tokayit? ¿Tionmochikaua senkis tionnentinemis “itech itokay Jiova”? ¿Tikonajsikamati toni kijtosneki nejon?

17. ¿Toni kijtosneki se nentinemis itech itokay Dios?

¹⁷ Se nentinemis itech itokay Dios kijtosneki eyi taman. Yekinika, moneki tikteixmatiltiskej nejon tokayit, porin tikajsikamatij ke sayoj akin “kijtouaj itokay Jiova makisaskej” (Rom. 10:13, TNM). Ojpatika, moneki tiknextiskej ikualneskayouan Dios, uan okachiok netasojtalis (1 Juan 4:8). Uan expatika, moneki ika miak pakilis tiktakamatiskej itanauatiluan tein melaujkej, uan ijkon amo tikchiuaskej maj amo kuali ika tajtokan itokay tein chipauak (1 Juan 5:3). ¿Tikonixtalia senkis tionnentinemis “itech itokay Jiova toDios nochi tonalmej uan nochipaya”?

18. ¿Keyej nochin akin kipoujkaitaj itokay Dios uelis kitelnejnekiskej tein mochiuas amo uejkaua?

¹⁸ Amo uejkaua, nochin akin amo kinekij kiixmatiskej Jiova oso kiixnamikij, monekis kimatiskej akoni yejuatsin (Ezeq. 38:23). Sekin yeskij kemej nejon faraón tein kijtoj: “¿Akoni Jiova uan ijkon nejua niktakamatis itajtol[?]”. Yejua monekik kipanos tein tel amo kuali uan ijkon kimatik akoni yejuatsin (Éx. 5:1, 2; 9:16; 12:29). Sayoj ke tejuan peuak tikixmatij Jiova porin ijkon tiknekkej. Techyolpaktia tikuikaskej itokay uan tipouiskej itech “ipueblojkauan [tein tatakamatij] para kitasojtaske itokaytsin”. Yejua ika, maj tiknejnekikan tein mochiuas amo uejkaua, uan maj titakuaujtamatikan itech netenkaualis tein ixnesi itech Salmo 9:10: “Akin kiixmatij motokay takuaujtamatiskej mouan, porin yekmelauj amo tikinkauas akin mitstemouaj, tejua Jiova”.