Don naMargaret * oya li ya nyanyukwa sho ya talelwa po komwanakadhona naanegumbo lye. Oshikando shawo shahugunina shokulya pamwe, Margaret, ngoka a li nale omuteleki a pyokoka, okwa teleke omakoloni mumwe nehini (cheese), iikulya mbyoka yi holike kaatekulu ye yaali yaamati.

Manga ayehe ya kuutumba, Margaret okwe eta oshiyaha shiikulya poshitaafula. Sho a suukulula ko, okwa haluka, oshoka omwa li owala mu na osopa yehini (cheese). Okwa dhimbwa okutula mo omakoloni.

Atuheni ohatu ningi omapuko kutya nduno otu thike peni nenge otu na owino yi thike peni. Otashi vulika tu popye oohapu inaadhi dhiladhilwa nawa nenge tu ninge oshinima pethimbo lya puka nenge tu dhimbwe oshinima shontumba. Omolwashike hatu ningi omapuko? Ongiini tatu vulu okuungaunga nago? Mbela otaga vulu okuyandwa? Etaloko lyomondjila li na ko nasha nomapuko otali tu kwathele tu yamukule omapulo ngoka.

Ngele otwa ningi oshinima oshiwanawa, ohatu kala tu uvite kutya otwa gwana okupandulwa nokusimanekwa. Uuna twa ninga epuko, kutya nduno inatu li ningila owina nenge yalwe inaye li mona, mbela katu na okuzimina kutya otwa ninga epuko? Otwa pumbwa eifupipiko, opo tu li zimine.

Ngele otwi ihole tse yene, otashi vulika omapuko getu tu ga ninge omashona, tu pe yalwe ombedhi nenge tu ipatane. Shika ohashi eta olundji iilanduliko iiwinayi. Uupyakadhi otawu kala inaawu kandulwa po notashi vulika yalwe oyo ya pewe ombedhi kaashi li pauyuuki. Nonando otu kale inaatu mona iilanduliko yomapuko getu pethimbo mpoka, natu kaleke momadhiladhilo kutya “kehe gumwe gwomutse ote ki ihokolola koshipala shaKalunga polwe mwene.” — Aaroma 14:12.

Kalunga omapuko ohe ga tala ko pauyuuki. MOmapisalomi, Kalunga ota popiwa e li “omunamutimahenda nomunalukeno,” “iha tamanana ethimbo kehe, ye iha kala a geya sigo aluhe.” Okwa tseya kutya inatu gwanenena nonokutya otu na omaunkundi, “oku shi shi kutya otse ontsi yevi.” — Episalomi 103:8, 9, 14.

Shimwe ishewe, ngaashi owala he omunalukeno, Kalunga okwa hala tse, tu li oyana, tu kale hatu tala ko omapuko ngaashi ye. (Episalomi 130:3) Oohapu dhe odhe tu pa omayele ogendji notadhi tu wilike tu mone nkene tu na okuungaunga nomapuko getu nogayalwe.

Olundji ngele omuntu a ningi epuko, oha longitha ethimbo olindji nomadhiladhilo ge a pe yalwe ombedhi nenge i ipopile mwaashoka a popya nenge a ninga. Ihe pehala lyokuninga ngawo, ngele owu uvitha gumwe nayi noohapu dhoye, mu pa ombili, opaleka epuko lyoye e to kaleke po uukuume weni. Mbela owa ninga sha sha puka e to iyetele uupyakadhi nenge yalwe? Pehala lyokukala wi igeela nenge wu lundile yalwe, omolwashike itoo kambadhala wu ukithe iinima? Ngele owa kala to kondjitha gulwe oye a pewe ombedhi,  otashi ke ku ningitha wu kale owala to ipula nasho ethimbo alihe, nuupyakadhi otawu ki indjipala. Pehala lyaashono, ilonga sha mepuko lyoye, li opaleka e to pula komeho.

Ngele gumwe okwa ningi epuko, ohashi kala oshipu kutse okukala inaatu mu hokwa we. Ihe oshiwanawa ngele tatu landula omayele gaJesus Kristus, taga ti: “Shaa shoka mwa hala aantu ye mu ningile, osho ya ningileni wo.” (Mateus 7:12) Uuna wa ningi epuko kutya nduno eshona, oho kala wa hala aantu ye ku sile ohenda nenge ya kale nokuli ya fa inaaye li mona. Omolwashike itoo kambadhala okusila yalwe ohenda ngaashi wa hala okusilwa ohenda? — Aaefeso 4:32.

Embwiitya limwe olya ti kutya omapuko oha ge etwa “kokuthika pehulithodhiladhilo lya puka, kokukala waa na uuyelele wi ihwapo nenge kokukala itoo gandja eitulomo.” Otu na okuzimina kutya omathimbo gamwe ohatu ningi shimwe shomiinima mbyoka nenge ayihe. Ihe omapuko otaga ka kala omashona, ngele otwa tala omakotampango gamwe gOmbiimbeli ga simana.

Ekotampango limwe oondyoka tali adhika mOmayeletumbulo 18:13, ndjoka tayi ti: “Ngoka ta yamukula, manga inaa uva, otashi mu nikile uugoya notashi mu sitha ohoni.” Osha yela kutya okuuva ehokololo alihe nokudhiladhila kunkene tu na okwiinyenga, otashi ketu kwathela kaatu popye oohapu inaadhi dhiladhilwa nawa nenge kaatu katuke papuko. Ontseyo ndjoka tatu ka kala tu na ngele otwa pulakene nawa oya simana noonkondo. Otayi tu kwathele kaatu thike pehulithodhiladhilo lya puka nokuninga epuko.

Ekotampango lilwe otali ti: “Ne yene kombinga yeni ningeni ashihe tamu shi vulu, mu kale nombili naantu ayehe.” (Aaroma 12:18) Kambadhala wu humithe komeho ombepo yombili noyelongelokumwe. Uuna to longo nayalwe, ulika kutya owu na ko nasha nayo nowe ya simaneka e to kambadhala oku ya pandula noku ya tsa omukumo. Ombepo ya tya ngawo otayi ke shi ninga oshipu okudhimina po gumwe ngoka a popya oohapu nenge a katuka oonkatu inaadhi dhiladhilwa nawa, nokwaauvathana kwa kwata miiti otatu ka kandulwa po nombili.

Ilonga sha oshiwanawa mepuko lyoye. Pehala lyokukala to ningi omaipopilo ngele wa ningi epuko, shi tala ko shi li ompito ombwanawa yokukokeka omaukwatya omawanawa. Mbela owa pumbwa eidhidhimiko, ohenda nenge eipangelo? Nenge owa pumbwa eifupipiko, ombili nohole? (Aagalati 5:22, 23) Oto vulu okwiilonga mo sha shoka to vulu okuninga po moshikando tashi ya. Nonando ino pumbwa okukala omuhasha, ino kala owala to gandja eitulomo kunkene wu uvite. Epuko otali vulu owala okuyolwa po, opo kaashi ete oontamanana.

Etaloko lyomondjila li na ko nasha nomapuko otali tu kwathele tu ungaunge nago momukalo omuwanawa, ngele ga holoka po. Otatu ka kala tu na ombili yokomutima nosho wo nayalwe. Ngele otwa kambadhala okwiilonga sha momapuko getu, otatu ka kala aanandunge notu holike kuyalwe. Itatu ka kala twa gwililwa po unene nenge tu iyuvitile nayi. Okukala tu shi kutya yalwe nayo otayu ungaunga nomapuko gawo, otashi ke tu hedhitha popepi nayo. Shoka sha simanenena, otatu ka mona uuwanawa ngele otwi ilongo okukala tu hole aantu nohatu ya dhimine po tashi zi komutima, ngaashi Kalunga. — Aakolossa 3:13.

Mbela epuko lyaMargaret ndyoka lya popiwa metetekelo, olya li lye ya imbi ya nyanyukilwe oondya dhawo? Aawe. Oye shi yolo po owala, unene tuu Margaret, e taya tyapula oondya dhawo kaadhi na omakoloni. Omimvo dha ka landula ko, aatekulu oya kala haya hokololele oyana shoka sha ningilwe po noya kala haya dhimbulukwa iinima iiwanawa mbyoka ya li haya nyanyukilwa nooyinakulu. Shoka Margaret a ningi osha li owala epuko.