‘Kitiala, ko e Fekafekau ha Iehova’
Fifitaki e Tua ha Lautolu
‘Kitiala, ko e Fekafekau ha Iehova’
NE OFO a Maria he kitia e tagata ahiahi ne fina atu ke he kaina haana. Ne nakai ole a ia ke he matua taane po ke matua fifine haana. Ko e hoko mai haana ke kitia ia Maria! Na iloa e Maria; kua nakai mai i Nasareta e tagata nei. He taone tote tuga haana, na kitia maali e tau tagata kehe. To kitia maali a ia nei he ha matakavi. Ne fina atu a ia ki a Maria he puhala foou lahi, he talahau: ‘Fakaalofa atu, ko koe kua ofania, ha ha ia koe a Iehova.’—Luka 1:28.
Kua fakafeleveia he Tohi Tapu a tautolu ki a Maria, ko e tama fifine ha Heli, he taone ko Nasareta i Kalilaia. Ne feleveia e tautolu a ia he magaaho ne loga e tau fifiliaga he moui. Ne fakatū taane tuai a ia ke faitaane ke he tagata kamuta ko Iosefa—nakai ko e tagata mautū ka ko ia ne tua fakamooli. Ti tuga kua fitā e fakatokatoka fakamitaki e moui haana ke lata mo e vahā i mua—he nakai moui muhukoloa, ka e gahua malolō ko e hoana a Iosefa, he feaki tokoua mo ia e magafaoa. Ka e ofo ni, ne fehagai a ia mo e tagata ahiahi nei ne tamai ki a ia e kotofaaga mai he Atua haana, ko e matagahua ka hiki e moui haana.
Kua liga ofo a koe ke iloa kua nakai lahi e mena ne talahau he Tohi Tapu hagaao ki a Maria. Ne tote e mena ne talahau ke he feakiaga haana, ke he aga haana, mo e nakai fai mena ne talahau ke he fofoga haana. Ka ko e mena ne talahau he Kupu he Atua hagaao ki a Maria kua futiaki mooli.
Ke maeke ke iloa mitaki a Maria, kua latatonu ia tautolu ke onoono muatua atu mai he tau talahauaga tuai ne fakaholofa he tau lotu kehekehe. Ti toka kehe la e tautolu e ‘tau fakataiaga’ loga he tau fakatino ne talaga he vali, ke he maka, po ke kelekele. Kia toka kehe foki e tautolu e fioloti mo e fakaakoaga uka ne foaki ke he fifine tokolalo nei e tau matahigoa tokoluga tuga e “Matua Fifine he Atua” mo e “Patuiki Fifine he Lagi.” Ka kia hagaaki a tautolu ke he mena ne talahau mooli he Tohi Tapu. Kua foaki ki a tautolu e maamaaga uho lahi ke he tua haana mo e puhala ka fifitaki ai e tautolu.
Ko e Ahiahi Mai he Agelu
Ko e tagata ahiahi ha Maria, he liga fitā he iloa e koe, ne nakai ko e ha tagata fakateaga. Ko e agelu ko Kaperielu. He fakahigoa e ia a Maria “ko [ia] kua ofania,” ne “fakaatukehe” a ia ke he tau kupu he agelu mo e manamanatu ke he feleveiaaga matakehe nei. (Luka 1:29) Kua ofania lahi e hai? Ne nakai amanaki a Maria ke ofania lahi ke he tau tagata. Ka kua tutala e agelu hagaao ke he ofania ha Iehova ko e Atua. Kua aoga lahi e mena ia ki a Maria. Ka e nakai manamanatu fakaikaluga noa a ia na ofania he Atua a ia. Ka eketaha a tautolu ke ofania he Atua, nakai manamanatu fakaikaluga noa a tautolu kua moua tuai e tautolu, to ako e tautolu e fakaakoaga aoga kua maama katoa he fuata ko Maria. Ne totoko he Atua a lautolu ne fakaikaluga, ka e ofania mo e lalago e ia a lautolu ne fakatokolalo mo e mahani molū.—Iakopo 4:6.
Kua lata a Maria ke mahani fakatokolalo pihia, ha kua foaki he agelu ki a ia e kotofaaga mua atu e lilifu. Ne fakamaama he agelu to fanau e ia e tama ka mua atu e aoga ke he tau tagata oti kana. Ne pehē a Kaperielu: “To foaki atu he Iki ko e Atua kia ia e nofoaiki a Tavita hana matua; to eke a ia mo Patuiki he faoa a Iakopo tukulagi; ko e hana kautu foki nakai fai fakaotiaga ia.” (Luka 1:32, 33) Ne iloa mooli e Maria e maveheaga he Atua ne taute mo Tavita he molea e taha e afe tau fakamua—ko e taha mai he mataohi haana ka pule tukulagi. (2 Samuela 7:12, 13) Ti ko e tama taane haana to eke mo Mesia ne kua leva e amanaki ki ai e tau tagata he Atua!
Mua atu, ne tala age e agelu ki a ia ko e tama taane haana ‘to talahaua ko e Tama hana ne Mua Ue Atu.’ Maeke fēfē he fifine he tagata ke fanau mai e Tama he Atua? Mooli, to maeke fēfē ia Maria ke fanau e tama taane? Ne fakatū taane a ia ki a Iosefa ka e nakaila mau ia. Ko e hūhū nei ne vagahau hako e Maria: “To eke fefe e mena ia, ha kua nakai iloa e au ha ta[a]ne?” (Luka 1:34) Mailoga ne nakai mā a Maria he tutala hagaao ke he tuaga taopou haana. Ke he taha faahi, ne tokiofa e ia e mahani tonu haana. He vahā nei, kua tokologa e fuata ne makai ke moumou e tuaga taopou ha lautolu ti mafiti ke vaiga e falu ne taopou agaia. Kua hiki mooli e lalolagi. Ka e nakai hiki a Iehova. (Malaki 3:6) He vahā a Maria, kua tokiofa e Ia a lautolu ne tapiki mau ke he tau mahani tututonu Haana.—Heperu 13:4.
Pete ni ko Maria ko e fekafekau tua fakamooli he Atua, ka e nakai mitaki katoatoa a ia. Ti maeke fēfē ia ia ke fanau mai e tama mitaki katoatoa, ko e Tama he Atua? Ne fakamaama e Kaperielu: “To haele hifo e [a]gaga [t]apu kia koe to fakamalu hifo foki e koe he mana hana ne Mua ue atu ko e mena ia ke talahaua ai e tama tapu, ko e Tama he Atua.” (Luka 1:35) Ko e Tapu kua kakano “meā,” “tavana,” “tapuina.” Ne fa fakaholo age he tau tagata e tuaga kiva he agahala ke he tau fanau ha lautolu. Ka ke he tuaga nei, to taute e Iehova e mana kehe ue atu. To hiki mai e ia e moui he Tama haana he lagi ke he nofoaga tama ha Maria ti fakaaoga e ia e malolō gahuahua, po ke agaaga tapu haana, ke “fakamalu hifo” a Maria, he puipui e tama mai he tau ilaila he agahala. Talitonu nakai a Maria ke he maveheaga he agelu? Tali atu fēfē a ia?
Ko e Tali ha Maria ki a Kaperielu
Ko e tau tagata ne tuahā, putoia e falu fioloti he Kerisitenitome, ne uka lahi ke talitonu to maeke he tama fifine taopou ke fanau. Pete ne tau fakaakoaga oti ha lautolu, ne kaumahala a lautolu ke maama e kupu mooli mukamuka. Ne talahau e Kaperielu, “kua nakai fakai taha mena taha ke nakai maeke ke he Atua.” (Luka 1:37) Ne talia e Maria kua mooli e tau kupu ha Kaperielu, ha ko ia ko e tamāfine ne lahi e tua. Pete ia, ne nakai tua matapouli a ia. Tuga ha tagata manamanatu mitaki, ne manako fakamooliaga a Maria ke fakavē ki ai e tua haana. Ne mautali a Kaperielu ke lafi ke he tau mena mooli ne fitā he iloa e Maria. Ne tala age e agelu ki a ia hagaao ke he matakainaga motua haana ko Elisapeta, ne leva lahi e iloa ko e fifine tufua. Ne taute fakaofoofogia he Atua a ia ke maeke ke fatu!
Ko e heigoa ha Maria mogonei ka taute? Ne ha ha ia ia e kotofaaga i mua haana mo e fakamooliaga kua amanaki e Atua ke taute e tau mena oti ne talahau e Kaperielu. Kua nakai lata ke tali manatu e tautolu kua nakai fai matakutaku po ke halavihi e kotofaaga nei. Ma e taha mena, ne manamanatu a ia ke he fakatū taane haana ki a Iosefa. Maeke fēfē ke mau a laua ka iloa e Iosefa kua fatu tuai a ia? Ma e taha mena foki, ko e kotofaaga hokoia kua tuga ko e matagahua tupetupe lahi. Kua lakilaki tuai e ia e moui uho lahi he tau tufugatia oti he Atua—ko e
Tama fakahele tokotaha ni haana! To leveki e Maria e tama Haana ko e mukemuke lolelole mo e puipui a ia he lalolagi kelea. Mooli, ko e matagahua mamafa gugune!Ne fakakite he Tohi Tapu ne fa fakauaua foki e tau tagata tua fakamooli ne malolō ke talia e tau kotofaaga uka mai he Atua. Ne totoko a Mose kua nakai mahifi a ia ke eke mo gutuvagahau he Atua. (Esoto 4:10) Ne totoko e Ieremia ko ia ko e “tama tote,” ti tote lahi ke taute e gahua ne kotofa he Atua ki a ia. (Ieremia 1:6) Ne hola a Iona mai he kotofaaga haana! (Iona 1:3) Ka e kua a Maria?
Ne taogo e tau kupu ha Maria tali mai he tau vahā i tuai ke he puhala mukamuka he fakatokolalo mo e omaoma. Ne tala age a ia ki a Kaperielu: “Kitiala, ko au nai ko e fekafekau he Iki, kia hoko mai kia au tuga ne vagahau hau.” (Luka 1:38) Ko e fekafekau fifine kua fakateaga lahi he tau fekafekau; ko e moui haana kua haia katoatoa he iki haana. Pihia e logonaaga ha Maria hagaao ke he haana a Iki, ko Iehova. Ne iloa e ia kua haohao mitaki a ia he tau lima Haana, ha kua fakamooli a ia ki a lautolu ne mahani fakamooli ki a ia mo e to fakamonuina a Maria he eketaha ai ke taute e kotofaaga uka nei.—Salamo 18:25.
Falu magaaho ne ole e Atua ki a tautolu ke taute e taha mena ne liga uka, ti nakai maeke, ke he kitiaaga ha tautolu. Pete ia, ne foaki he Kupu haana ki a tautolu e tau kakano aoga ke falanaki ki a ia, ke tuku atu a tautolu ke he tau lima haana tuga ne taute e Maria. (Tau Fakatai 3:5, 6) To pihia nakai a tautolu? Ka pihia, to palepale e ia a tautolu, he foaki ki a tautolu e tau kakano ke atihake ke malolō atu foki e tua ki a ia.
Ko e Ahiahi Atu ki a Elisapeta
Ne uho lahi ki a Maria e tau kupu ha Kaperielu hagaao ki a Elisapeta. Mai he tau fifine oti kana he lalolagi, ko hai kua maama mitaki e tuaga haana? Ne fina atu fakamafiti a Maria ke he atu mouga ha Iuta, ko e fenoga ne liga tolu po ke fā e aho. He hū atu a ia ke he kaina ha Elisapeta mo Sakaria ko e ekepoa, ne palepale e Iehova a Maria aki e fakamooliaga mauokafua foki ke fakamalolō e tua haana. Ne logona e Elisapeta e fakaalofa atu ha Maria ti hopohopo agataha e tama mukemuke he manava haana he fiafia. Ne puke foki a ia he agaaga tapu ti talahau hagaao ki a Maria ko e “matua fifine he haku a Iki.” Ne fakakite he Atua ki a Elisapeta to eke e tama taane a Maria mo haana a Iki, ko e Mesia. Lafi ki ai, ne omoomoi a ia ke fakamalolō a Maria ma e omaoma tua fakamooli haana, he pehē: “Kua monuina e fifine kua talia.” (Luka 1:39-45) E, ko e tau mena oti ne mavehe e Iehova ki a Maria to fakamooli ni!
Ati vagahau ai a Maria. Ne fakamau fakamitaki e tau kupu haana ia Luka 1:46-55. Ko e fakatutalaaga loa laia ha Maria ne fakamau he Tohi Tapu, ti fakakite fakalahi ai hagaao ki a ia. Kua fakakite ai e haana a mahani oue tulou, loto fakaaue, he fakaheke e ia a Iehova he fakamonuina a ia aki e lilifu he eke mo matua fifine ke he Mesia. Kua fakakite ai e hokulo he tua haana, he vagahau hagaao ki a Iehova kua tuku hifo e Ia a lautolu ne fakaikaluga mo e malolō ka e lagomatai a lautolu ne mahani fakatokolalo mo e nonofogati ne kumi ke fekafekau ki a ia. Ne fakakite foki e laulahi he iloilo haana. Ke he taha fuafuaaga, ne molea e 20 e fatiakiaga ke he tau Tohiaga Tapu Heperu!
Maaliali ai, ne manamanatu hokulo a Maria ke he Kupu he Atua. Ka kua tumau agaia e mahani fakatokolalo haana, he hagaao ke he tau Tohiaga Tapu ke fakamaama e tuaga haana ka e nakai vagahau e ia haana tau manatu. Ko e tama taane hane tupu fakahaga i loto he manava haana ka hoko ke he taha aho ti fakakite e aga pihia, he talahau: “Ko e haku a tau kupu, nakai ko e haku, ka ko e hana ne fakafano mai au.” (Ioane 7:16) Kua mitaki ke hūhū hifo ki a tautolu: ‘Kua fakakite nakai e au e fakalilifu pihia ke he Kupu he Atua? Po ke manako ni au ke he tau manatu mo e tau fakaakoaga haaku?’ Ne mahino e tali a Maria.
Ne nofo a Maria mo Elisapeta ke tolu e mahina, nakai fakauaua ai kua moua mo e foaki loga e tau fakamafanaaga. (Luka 1:56) Kua fakamanatu mai he tau fifine tokoua nei ki a tautolu e aoga he fekapitigaaki. Ka kumi e tautolu e tau kapitiga ne fakaalofa mooli ke he ha tautolu a Atua, ko Iehova, to tupu fakaagaaga mo e fakatata atu mooli a tautolu ki a ia. (Tau Fakatai ) Fakahiku mogoia, kua hoko mai e magaaho ke liu atu a Maria ki kaina. Ko e heigoa ha Iosefa ka talahau ka iloa e ia e tuaga ha Maria? 13:20
Maria mo Iosefa
Liga nakai leo a Maria ke kitia kua lahi tuai e manava haana. Nakai fakauaua ne lata a ia ke tutala ki a Iosefa. Ato tutala a ia, ne liga manamanatu a ia ke he puhala ka tali e tagata totonu ne matakutaku Atua nei ke he mena ka tala age e ia ki ai. Ka kua fina atu a ia ki a Iosefa mo e tala age e tau mena oti ne tupu ki a ia. He liga manamanatu a koe, kua tupetupe lahi mahaki a Iosefa. Ne manako a ia ke talitonu ke he tama fifine fakahele nei, ka ko e mena ne tala age e ia ki a Iosefa ko e taha mena ne nakaila tupu ia fakamua. Ne nakai talahau he Tohi Tapu e tau manatu ne tupu he loto haana po ke puhala fakakakano haana. Ka kua talahau ai kua fifili e ia ke tau vevehe mo Maria, ha ko e mena iloa ke he magahala ia ko e hoa kua toka mama kua onoono ki ai kua mau. Pete ia, ne nakai manako a ia ke fakatapakupaku a Maria ke fakamā ki mua he tau tagata po ke fakahala, ti fifili a ia ke tau vevehe he fakafano fakatekiteki atu a ia. (Mataio 1:18, 19) Nakai noa ne mamahi a Maria ke kitia e tagata taane totonu nei ne uhu lahi ha ko e tuaga foou nei. Ka e, nakai ita lahi mahaki a Maria.
Ne nakai toka e Iehova a Iosefa ke taute e mena ne tuga kua hako ki a ia ni. He miti, ne tala age e agelu he Atua ki a ia kua fatu tuai a Maria ke he puhala fakamana. Kua liga fakatotoka mooli e mena ia! Ne taute e Iosefa mogonei e mena ne taute e Maria he kamataaga—ne gahua fakatatau a ia ke he takitakiaga a Iehova. Ne eke e ia a Maria mo hoana, ti mautali ai ke taute e matagahua kehe lahi he leveki e Tama a Iehova.—Mataio 1:20-24.
Ko e tau tagata kua mau—mo lautolu ne manamanatu ke mau—kua mitaki ke ako mai he hoa fuata nei he 2,000 tau kua mole. He kitia e Iosefa e hoana fuata haana ne fakamooli e tau matagahua mo e taute e tau gahua fakamatua fifine, ne fiafia mooli a ia ha kua takitaki he agelu a Iehova a ia. Kua liga kitia e Iosefa e aoga he falanaki ki a Iehova he magaaho ka taute e tau fifiliaga lalahi. (Salamo 37:5; Tau Fakatai 18:13) Ne nakai fakauaua kua fakatumau a ia ke fakaeneene mo e totonu he taute e tau fifiliaga ko e ulu he magafaoa.
He taha faahi, ko e heigoa ka iloa e tautolu mai he makai ha Maria ke taane a Iosefa? Pete ni he kamataaga ne liga uka ia Iosefa ke maama e tala haana, ne fakatali a ia ki a Iosefa ko e tagata taane ka eke mo ulu he magafaoa. Ko e fakaakoaga mitaki a ia ma Maria, ti pihia foki ke he tau fifine Kerisiano he vahā nei. Fakahiku ai, ko e tau mena nei ne tutupu kua tuga ke fakaako fakalahi aki a Iosefa mo Maria hagaao ke he aoga lahi he matutakiaga fakamooli mo e atāina.
Ne kamata mooli e fakamauaga he hoa fuata ia ke he tau fakavēaga mitaki lahi mahaki. Ne mua ue atu e fakaalofa ha laua ki a Iehova ko e Atua ti manako lahi ke fakafiafia a ia, kua eke mo tau matua kua leveki mo e mauokafua ki ai. Mooli, kua mua atu e tau monuina kua tatali a laua ki ai—mo e loga foki e tau paleko. I mua ha laua kua fakatoka mai e amaamanakiaga ke feaki a Iesu, ka lahi hake ke eke mo tagata ne mua ue atu e talahaua he lalolagi katoa.
[Fakatino he lau 17]
Ko e fakaalofa ke he Atua e fakavēaga mitaki lahi mahaki ma e fakamauaga