1, 2. Kua mamao fefe e mitaki he Atua, mo e heigoa ne peehi he Tohi Tapu ke he fua nei?

KUA olioli he lanu fulufuluola ke he toaga la, ne fiafia falu kapitiga kua leva ke kai auloa i fafo, ti tau feki mo e tutala a lautolu he navanava atu ke he takatakaiaga. Ke he taha mena foki, ne kitekite e tagata gahua ke he fonua hana mo e mamali he olioli e loto ha kua putuputu e tau aolu uli ti kua mokulu e tau matauha fakamua ke he tau akau magomago. Ka ke he taha fahi, kua fiafia e tane mo e hoana ke kitia e tama ha laua ne hane tauveli he tau laka fakamua hana.

² Pete he iloa e lautolu po ke nakai, ko e tau tagata pihia kua aoga oti ai ke he taha e mena​—ko e mitaki ha Iehova ko e Atua. Kua fa fatiaki he tau tagata lotu e alaga kupu “mitaki e Atua.” Ka ko e Tohi Tapu kua mua atu e fakaohooho. “Kua lahi ai pihia hana mitaki.” (Sakaria 9:17) Ka e tuga kua gahoa ni he vaha nei ne iloa moli e kakano he tau kupu ia. Ko e heigoa ne putoia moli e mitaki ha Iehova ko e Atua ki ai, mo e lauia fefe a tautolu takitokotaha he fua nei?

3, 4. Ko e heigoa e mitaki, mo e ko e ha ka liga homo e mitaki ha Iehova ka fakamaama ko e fakakiteaga he fakaalofa faka-Atua?

³ He tau vagahau fou loga he vaha nei, ko e “mitaki” ko e taha kupu ahumate. Ka e tuga ne fakakite he Tohi Tapu, kua mamao mai e mitaki he ahumate. Kua matapatu he hagaao ai ke he mahani mitaki ne mua ue atu. Ko e kakano, mogoia, to liga talahau e tautolu kua holofa malolo e mitaki ia Iehova. Ko e tau mahani oti hana​—ne putoia ke he hana malolo, hana fakafili tonu, mo e hana pulotu​—kua mitaki lahi mahaki. Pete ia, kua liga lata agaia ni e mitaki ke fakamaama ko e fakakiteaga he fakaalofa ha Iehova. Ko e ha?

⁴ Ko e mitaki ko e fua he aga hakahakau mo e alaala. Ne fakakite  he aposetolo ko Paulo ke he tau tagata kua homo ue atu ke he tututonu. (Roma 5:7) Ko e tagata tututonu kua falanaki ki ai ke pipiki fakamoli ke he tau poakiaga he fakatufono, ka kua lahi atu e mena ne taute he tagata mitaki. Ne taute e ia e manamanatuaga, ke kumikumi moli e tau puhala ke aoga ai falu. Tuga ka kitia e tautolu, kua mitaki pauaki a Iehova ke he kakano ia. Maali ai, ko e mitaki pihia kua puna mai he fakaalofa nakai fakakaupa ha Iehova.

5-7. Ko e ha ne nakai mahalo a Iesu ke ui ko e ‘Akoako Mitaki,’ mo e heigoa e kupu moli hokulo ne fakamoli e ia?

⁵ Nukua tokotaha maka foki a Iehova ke he mitaki hana. Nakai leva ato mate a Iesu, ne finatu e tagata tane ki a ia ke huhu e huhu, he talahau ki a ia e tau kupu ‘Akoako Mitaki.’ Ne tali age a Iesu: “Kua totoku he ha e koe au kia mitaki? Nakai mitaki taha, ka ko e tokotaha ni hokoia, ko e Atua ia.” (Mareko 10:​17, 18) Liga kua fakatuaha e tali ia ki a koe. Ko e ha ne fakahako e Iesu e tagata? Nakai kia ko Iesu ko e ‘Akoako Mitaki’ moli?

⁶ Maali ai, ne fakaaoga he tagata e tau kupu ‘Akoako Mitaki’ ke eke mo matahigoa fakaheke. Ne foaki fakatokolalo e Iesu e lilifu pihia ke he hana Matua he lagi, ne kua mitaki ke he tau kakano mua ue atu. (Tau Fakatai 11:2) Ka kua fakamoli foki e Iesu e hokulo he kupu moli. Ko Iehova hokoia e tuaga ma e tau mena ne mitaki. Ko ia hokoia ne ha ha ai e pule katoatoa tonuhia ke fifili ko e heigoa e mitaki mo e heigoa e kelea. Ko Atamu mo Eva, he kai fakafualoto e akau ke iloa ai e mitaki mo e kelea, ne manako ke moua ma laua ni e tonuhia ia. He nakai tatai mo laua, ne fakatokolalo a Iesu ke toka e fakatokaaga he tau tutuaga ke he hana Matua.

⁷ Mua atu, ne iloa e Iesu ko Iehova e punaaga he tau mena oti ne mitaki moli. Ko ia ko e Foaki he “tau mena mitaki oti kua foaki noa mai, katoa mo e tau mena fakaalofa oti kua katoatoa ai e mitaki.” (Iakopo 1:17) Kia kumikumi a tautolu ke he puhala ne kitia moli ai e mitaki ha Iehova ke he aga fakamokoi hana.

8. Puhala fe ne fakakite e Iehova e mitaki ke he tau tagata oti?

⁸ Ko e tau tagata oti ne momoui kua aoga mai he mitaki ha  Iehova. Ne talahau he Salamo 145:9: “Kua mahani mitaki mai a Iehova ke he tau mena oti.” Ko e heigoa la falu fakataiaga he mitaki katoatoa hana? Ne talahau he Tohi Tapu: “Kua nakai toka noa ai e ia ke nakai fai mena ke talahau ai a ia, he hana totonu mai, mo e foaki mai e tau uha mai he lagi kia tautolu, mo e tau tau ke tupu ai e tau fua, he fakamakona foki e ia e tau loto ha tautolu ke he tau mena kai mo e fiafia.” (Gahua 14:17) Kua logona hifo nakai e koe e fiafia hau he magaaho ne olioli ke he kai ne homo lahi? Ka e ka noa mo e mitaki ha Iehova ne talaga e lalolagi nei aki e tanakiaga vai ne tavili fakamea tumau mo e “tau tau ke tupu ai e tau fua” ke moua aki e tau mena kai loga, to nakai ha ha ai ha mena kai. Kua foaki e Iehova e mitaki pihia nakai ni ki a lautolu ne fakaalofa ki a ia ka ke he tau tagata oti. Ne talahau e Iesu: “Kua fakato hifo foki e ia e uha kia lautolu kua tututonu katoa mo lautolu kua nakai tututonu.”​—Mataio 5:45.

9. Fakataitai fefe he fua apala e mitaki ha Iehova?

 ⁹ Kua tokologa ne fakateaga ke he fakamokoi mua ue atu ne foaki ke he tau tagata ha ko e gahuahua tumau he la, he uha, mo e he tau tau ke tupu ai e tau fua. Ke fakatai ki ai, mailoga la e fua apala. Ke he tau matakavi nakai vevela lahi he lalolagi, ko e fua akau fa mahani. Pete ia, kua fulufuluola, humelie ke kai, mo e puke he vala vai tavana mo e huhua fakamalolo. Na iloa nakai e koe ke he lalolagi katoa kua ha ha ai ke kavi 7,500 he tau faga fua apala kehekehe, ti ko e tau lanu kua eke falu ke kula ke auro ke ago ke lanu laufuti mo e lahilahi hake he fua mati ke he lahi he fua moli kulepi? Kaeke toto e koe e tama tega apala he lima hau, kua tuga e mena teao. Ka kua tupu ai mo taha he tau akau fulufuluola lahi. (Lologo a Solomona 2:3, NW) He vaha tau tupu ko e apala nukua foufou ke he tau fuhifuhi fiti  manaia; he tau mateafu oti nukua fua ai. He tau tau takitaha​—ke hoko ke he 75 e tau​—to fua e apala avelesi ke fakapuke ke 20 e puha he mamafa ke he 19 e kilokuleme he taha!

10, 11. Fakatata fefe he tau logonaaga e mitaki he Atua?

¹⁰ Ke he mitaki nakai fakakaupa hana, ne foaki e Iehova ki a tautolu e tino ne “ofo ki ai,” katoa mo e tau logonaaga ne talaga ke lagomatai a tautolu ke mailoga hana a tau gahua mo e fiafia ki a lautolu. (Salamo 139:14) Kia liu manamanatu ke he tau takatakaiaga ia ne fakamaama he kamataaga he veveheaga nei. Ko e tau kitiaaga ha ne tamai e fiafia ke he tau magahala pihia? Ko e tau kauvehe kulakula he tama ne fiafia. Ko e loloto he uha ke he tau fonua. Ko e tau kula, tau auro, mo e tau lanu fapogi he toaga la. Ko e tau mata he tagata kua talaga ke kitia ke molea 300,000 he tau lanu kehekehe! Mo e logonaaga ha tautolu ke logona kua mailoga ai e tama vala tote he puhala vagahau he leo fakahelehele, ko e gu he matagi i luga he tau akau, ko e kata hopohopo he tama tote. Ko e ha kua maeke ia tautolu ke olioli e tau kitiaaga mo e tau leo pihia? Ne talahau he Tohi Tapu: “Ko e tau teliga ke fanogonogo ai, mo e tau mata ke kitekite ai; ko Iehova ne eke e na mena ua ia.” (Tau Fakatai 20:12) Ka ko e ua ni a ia he tau logonaaga.

¹¹ Ko e logonaaga he hohogi ko e taha fakamoliaga he mitaki ha Iehova. Kua maeke he ihu he tagata ke hohogi ke kavi 10,000 e tau namu kehekehe. Manamanatu ke he gahoa ni: ko e mena kai ne fiafia lahi a koe ki ai hane tunu, tau fiti, tau lau akau mokulu, ko e tama ahua tote mai he afi mafana. Mo e logonaaga hau he aamo kua taute a koe ke logona hifo e aamohia he matagi ke he fofoga hau, ko e peka mai he fakahelehele, ko e momole mitaki he vala fua lakau he lima hau. He gagau ai e koe, ne lauia ai e logonaaga hau he kamata. Ne fakalagalaga he tau manogi fiofio a koe he mailoga e kamata hau ke he lolo ne mai he talagaaga kemikolo he fua akau. E, kua ha ha ia tautolu e tau kakano oti ke fakapuloa hagaao ki a Iehova: ‘Kua lahi mahaki hāu a mitaki kua taute e koe ma lautolu kua matakutaku kia koe.’ (Salamo 31:19) Ka e “taute” fefe mogoia e Iehova e mitaki ma lautolu ne ha ha ai e matakutaku Atua?

12. Ko e heigoa e tau foakiaga mai ia Iehova ne aoga lahi, mo e ko e ha?

¹² Ne talahau e Iesu: “Kua tohi, Nakai ko e tau mena kai hokoia ke moui ai ha tagata, ka ko e tau kupu oti ne to mai he fofoga he Atua.” (Mataio 4:4) Haia, kua maeke he foakiaga fakaagaga ha Iehova ke mua atu e mena ka taute ki a tautolu ke he tau foakiaga koloa, ha kua takitaki atu ai ke he moui tukulagi. He Veveheaga 8 he tohi nei, ne kitia e tautolu nukua fakaaoga e Iehova e malolo liu fakafou hana he magahala he tau aho fakamui nei ke tamai fakamoli aki e parataiso fakaagaga. Ko e matapatu vala he parataiso ia ko e lahi he tau mena fakaagaga.

13, 14. (a) Ko e heigoa ne kitia he perofeta ko Esekielu he fakakiteaga, mo e heigoa e kakano ma tautolu he vaha nei? (e) Ko e heigoa e tau foakiaga foaki-moui fakaagaga ne taute e Iehova ma e tau fekafekau tua fakamoli hana?

¹³ He taha he tau perofetaaga liu fakafou ne mua he Tohi Tapu, ne foaki ki a Esekielu e fakakiteaga he faituga liu fakafou mo e fakalilifu. Mai he faituga ia ne tafe mai e vai, ti kua laulahi mo e hokulo ati eke ai mo ‘vailele fakalahi ua.’ Ke he ha mena ni ne tafe ki ai, ne tamai he vailele ia e tau monuina. He kauvai hana ne tutupu ai e tau akau ne foaki mai e tau kai mo e tau fakamalolo. Mo e tamai foki he vailele e moui mo e tupuolaola ke he Tahi Mate puke matima mo e mateafu! (Esekielu 47:​1-12) Ka ko e heigoa e kakano he tau mena oti ia?

¹⁴ Ko e kakano he fakakiteaga to liu fakafou e Iehova hana fakaholoaga ma e tapuaki mea, tuga ne fakatino he faituga ne kitia e Esekielu. Ke tuga e vailele fakatai ia, ko e tau foakiaga he Atua ma e moui to mua ue atu e tafe ke he tau tagata hana. Tali mai he liu fakafou he tapuaki mea he 1919, ne fakamonuina e Iehova hana tau tagata aki e tau foakiaga foaki-moui. Fefe? E, kua lagomatai oti mai he tau Tohi Tapu, tau tohi faka-Tohi Tapu, tau feleveiaaga, mo e tau fono ke tamai e tau kupu moli kua lata ke he tau miliona. He kakano he tau mena pihia ne fakaako e Iehova e tau tagata hagaao ke he tau foakiaga aoga lahi hana ma e moui​—ko e poa lukutoto ha Keriso, ne tamai aki e tuaga mea ki mua a Iehova mo e amaamanakiaga ma e  moui tukulagi ki a lautolu oti ne fakaalofa moli mo e matakutaku ke he Atua. * Ti, he magahala he tau aho fakamui nei, he matematekelea e lalolagi ke he hoge fakaagaga, kua olioli he tau tagata ha Iehova e kaiaga fakaagaga.​—Isaia 65:13.

15. Ko e puhala fe ka tafe e mitaki ha Iehova ke he tau tagata tua fakamoli he magahala he Pule Meleniamu he Keriso?

¹⁵ Ka e nakai oti e tafe he vailele fakatai ha Esekielu he magaaho ka feleveia e fakatokatokaaga kelea tuai nei mo e hana fakatulakiaga. Ke he taha fahi, to mua atu ni e tafe he magahala he Pule Meleniamu he Keriso. Ti, he kakano he Kautu faka-Mesia, to fakagahuahua e Iehova e aoga katoatoa he poa ha Iesu, he lagaki fakahaga mai e tau tagata tua fakamoli ke he mitaki katoatoa. To fiafia lahi ha ia ha tautolu he mogoia ke he mitaki ha Iehova!

16. Fakakite fefe he Tohi Tapu kua fakalataha ke he mitaki ha Iehova e falu fua foki, mo e heigoa e falu ha lautolu nei?

¹⁶ Kua mua atu e putoia he mitaki ha Iehova ke he aga fakamokoi. Ne tala age e Atua ki a Mose: “To fakafano atu e au haku a mitaki oti kana ki mua hau, to tokutoku atu e au e higoa ko Iehova ki mua hau.” Fakamui ne talahau he fakamauaga: ‘Ti haele age ai a Iehova, ki mua hana, mo e tokutoku mai e ia, Ko Iehova, ko Iehova, ko e Atua fakaalofa hofihofi, mo e fakaalofa noa; kua fakatuai hana ita, kua lahi e [“fakaalofa-totonu,” NW], mo e kupu moli.’ (Esoto 33:19; 34:6) Ti fakalataha ke he mitaki ha Iehova e tau fua mitaki loga. Kia onoono atu a tautolu ke he tau fua nei ne ua.

17. Ko e heigoa e fakaalofa noa, mo e puhala fe ne fakakite ai e Iehova ke he tau tagata muitui e nakai mitaki katoatoa?

¹⁷ “Fakaalofa noa.” Kua lahi e mena ne talamai he fua nei ki a tautolu hagaao ke he puhala ne fehagai a Iehova mo e tau mena momoui hana. He nakai mahani hemu, momoko  vaivai, po ke pule lahi, ke tuga e tau tagata pule malolo, kua mahani molu mo e totonu a Iehova. Ke fakatai ki ai, ne tala age a Iehova ki a Aperamo: “Hahaga hake la e tau mata hau, fakamolemole, mo e kitekite atu ke he mena ne nofo ai a koe, ke he fahi tokelau mo e fahi toga, ke he fahi uta mo e fahi lalo.” (Kenese 13:14, NW) Loga e tau fakaliliuaga ne tiaki e kupu “fakamolemole.” Ka e mailoga he tau tagata fakaako tokoluga he Tohi Tapu, kua putoia ke he kupu faka-Heperu fakamua e vala kupu fakagahuahua ne kua hiki aki e talahauaga mai he poaki ke he ole fakalilifu. Kua ha ha ai foki e falu a talahauaga pihia. (Kenese 31:12; Esekielu 8:5) Manatu la ke he mena ia, ko e Pule Katoatoa he lalolagi mo e lagi kua “fakamolemole” tuai ke he tau tagata muikau! He lalolagi ne holofa ai e mahani mao, pule lahi, mo e pagopagota, nakai kia kua hauhau ke manamanatu ke he fakaalofa noa he ha tautolu a Atua, ko Iehova?

18. Ko e puhala fe ne ‘lahi e kupu moli’ a Iehova, mo e ko e ha ne mafanatia ai e tau kupu ia?

¹⁸ ‘Lahi e kupu moli.’ Kua eke e mahani nakai fakamoli mo puhala mau he lalolagi he vaha nei. Ka e fakamanatu he Tohi Tapu ki a tautolu: “Nakai ko e tagata e Atua ke pikopiko ai a ia.” (Numera 23:19) Ti talamai foki ia Tito 1:2 ko e “Atua kua nakai maeke ke pikopiko.” Kua lahi mahaki e mitaki hana ma e mena ia. Ti, ko e tau maveheaga ha Iehova kua falanaki katoatoa ki ai; ko e hana tau kupu, kua amanaki tumau ke fakamoli. Kua ui foki a Iehova ‘ko e Atua he kupu moli.’ (Salamo 31:5) Ti nakai ni fakamamao a ia he pikopiko ka kua foaki mai e ia e tau kupu moli loga. Kua nakai lamakai po ke mahani fufu a ia; ka kua foaki fakamokoi e ia e maama ke he tau fekafekau tua fakamoli hana mai he tanakiaga pulotu ne loga hana. * Kua fakaako foki e ia ki a lautolu e puhala ke moui ke he tau kupu  moli ne foaki e ia ke maeke ia lautolu ke ‘eke e mahani he kupu moli.’ (3 Ioane 3) Ke he laulahi, kua lata fefe e mitaki ha Iehova ke lauia ki a tautolu takitokotaha?

19, 20. (a) Kumi fefe e Satani ke fakateaga atu ke he falanakiaga ha Eva ke he mitaki ha Iehova, mo e heigoa e fua? (e) Ko e heigoa kua lata tonuhia he mitaki ha Iehova ke lauia ki a tautolu, mo e ko e ha?

¹⁹ He magaaho ne kamatamata e Satani a Eva he kaina ko Etena, ne taute ai e ia ke he puhala fakavaia he fakateaga atu ke he falanakiaga ha Eva ke he mitaki ha Iehova. Nukua tala age a Iehova ki a Atamu: “Ko e tau akau oti kana ha he kaina ke kai ai ni e koe.” Mai he totou afe he tau akau ne liga fakafulufuluola aki e kaina ia, ne taha ni ne fakatapu e Iehova. Ka e, mailoga e puhala ne fakakupu e Satani e huhu fakamua hana ki a Eva: “Ko e moli kia kua pehe mai e Atua, aua neke kai e mua ke he tau akau oti he kaina?” (Kenese 2:​9, 16; 3:1) Ne viviko e Satani e tau kupu ha Iehova ke taute a Eva ke manatu kua fai mena mitaki ne taofi e Iehova. Momoko ni, ha kua gahua e lagatau ia. Ko Eva, ke tuga e tau tagata tane mo e tau fifine tokologa he mole mai a ia, ne kamata ke fakauaua ke he mitaki he Atua, ne foaki ki a ia e tau mena oti ne moua e ia.

²⁰ Na iloa e tautolu e hokulo he momoko mo e matematekelea ne tamai he tau fakauaua pihia. Ti omaoma ai a tautolu ke he tau kupu ia Ieremia 31:12: “To o mai foki a lautolu . . . ti tafe atu ai a lautolu ke he tau mena mitaki a Iehova.” Kua lata moli he mitaki ha Iehova ke taute a tautolu ke tafe atu ke he fiafia. Kua nakai lata ia tautolu ke fakauaua ke he tau manako he Atua ha tautolu, ko ia ne puke he mitaki. Kua maeke ia tautolu ke falanaki katoatoa ki a ia, ha kua nakai fai mena a ia ne manako ki ai ka ko e mitaki ni ma lautolu ne fakaalofa ki a ia.

21, 22. (a) Ko e heigoa falu a puhala ne kua manako a koe ke tali atu ke he mitaki ha Iehova? (e) Ko e heigoa e fua kua lata ia tautolu ke tutala ki ai he veveheaga ka mui mai, mo e kehe fefe mai he mitaki?

²¹ Taha mena foki, ka moua e tautolu e magaaho ke tutala ke he falu hagaao ke he mitaki he Atua, kua fiafia lahi ni  a tautolu. Hagaao ke he tau tagata ha Iehova, ne talahau he Salamo 145:7: “To talahau atu e lautolu e fakamanatuaga he hāu a mahani mitaki lahi.” He tau aho takitaha ne momoui ai a tautolu, kua aoga ai a tautolu ke he falu puhala mai he mitaki ha Iehova. Ko e ha he taute he tau aho oti ke fakaaue atu ki a Iehova ma e mitaki hana, he tutala fakatonutonu atu ki a ia? He manamanatu hagaao ke he fua ia, mo e fakaaue ki a Iehova ma e mena ia ke he tau aho oti, mo e talatala ke he falu hagaao ki ai ka lagomatai a tautolu ke fifitaki e Atua mitaki ha tautolu. Mo e he kumi e tautolu e tau puhala ke taute e mitaki, tuga ne taute e Iehova, to futia fakatata lahi atu a tautolu ki a ia. Ne tohia he aposetolo motua lahi ko Ioane: “Ko e fakahele na e, aua neke fifitaki a koe ke he kelea, ka ko e mitaki. Ko e tagata kua mahani mitaki, mai he Atua ni a ia.”​—3 Ioane 11.

²² Kua matutaki foki e mitaki ha Iehova ke he falu a fua. Ke fakatai ki ai, ko e Atua kua “lahi e fakaalofa-totonu,” po ke fakaalofa fakamoli. (Esoto 34:6, NW) Ko e fua nei kua tonu lahi ke he hana kakano ke he mitaki, ha kua fakakite fakatonu ai e Iehova ke he tau fekafekau tua fakamoli hana. He veveheaga ka mui mai, to ako e tautolu e puhala ne taute ai e ia.