Kayari na World War II dakel ya lugar so aderal ed Europe. Pero maong labat ta nibulos la iray Tasi nen Jehova tan saray arum ni diad saray panamairapan ya kampo na saray Nazi. Pero nairapan niran siansia. Singa met ed arum, kulang so naakan, kawes, panayaman, tan arum ni ran kaukolan ed inagew-agew na saray totoo nen Jehova. Oniay imbaga nen Sister Karin Hartung, “Lapud kulang so napanayaman, papatuloyen na totoo iray kanayon da diad abung da odino paparentaan da iray arum a kuarto na apartment da.” Si Sister Gertrud Poetzinger et pitora tan kapalduan taon ya walad panamairapan ya kampo, nen nibulos la, walay panaon ya nanayam ed bodega tan say uugipan to et diad yurongan. a

 Antoy ginawa na organisasyon nen Jehova pian naseguron niiter iray pankaukolan na saray agagi ya manaayam ed saray lugar ya dineral na guerra? Antoy naaralan tayo ed saramay nambilay ed satan ya mair-irap ya panaon kayari na guerra?

 Kinmiwas ya tampol so organisasyon nen Jehova pian tulongan iray totoo na Dios diad Europe. Binisita na saray representative na world headquarters ya si Nathan Knorr tan Milton Henschel iray agagi pian nanengneng no anto ray kaukolan da. Legan na saray bulan na Nobyembre tan Disyembre 1945, linma ra ed England, Switzerland, France, Belgium, the Netherlands, Denmark, Sweden, Finland, tan Norway. Oniay in-report nen Brother Knorr, “Natan mi labat anengneng iray dineral na guerra ed interon Europe.”

 Diad saman et agnaabuloyan si Brother Knorr ya onloob ed Germany. Balet, pinmaway ed bansa si Erich Frost, say mangaasikaso ed branch office na organisasyon diad Germany pian minengnengan ed sikato. b “Wala ray praktikal ya bilin ya imbaga nen Brother Knorr ed sikami tan imbaga dan mangiter iray naakan tan kawes,” so inreport nen Erich. “Ag-abayag, wala ray sinmasabi ed Germany ya dakdakel ya arina, taba, oatmeal, tan arum ni iran naakan. Angipawit met iray agagin walad arum ya bansa na angkakabaleg ya kahon ya nankargay kawes, kaiba lad satan iray pormal ya kawes, underwear, tan saray sapatos.” Makakaakis ed liket iray agagin angawat ed saratan. Ontan met, “aliwan aminpinsan ya angipawit na tulong iray agagi,” so kuan na report. “Tuloytuloy iran angipawit na tulong diad loob na duara tan kapalduan taon!” c

 Kalkalnan nitatarya iray pankaukolan na saray agagi ed inagew-agew kanian akapan-pokus ira ed panaglingkor da ed si Jehova. Antoy akatulong ed sikara?

 Pinansiansia day rotina da ed espiritual. (Efeso 5:15, 16) Legan na guerra nairapan iray agagi ya makala na saray publikasyon ya nausar da tan nairapan iran regular ya manaral na Biblia, miaral, tan manpulong. Pero kayari na guerra, kalkalnan pinmawil ed dati iray Kristianon pantitipon tan panagpulong. Oniay nanonotan nen Jürgen Rundel ya taga Austria: “Apaseseg kami ed publikasyon ya Informant d tan ed saray ombiabiahen manangasikaso ya regular min gawaen iray rotina mi ed espiritual.” Inyarum to ni: “Akapokus kami ed si Jehova, si Jesus, say personal ya panag-aral mi na Biblia, tan say ministeryo. Anggapoy pakaabalaan mi ya singa say telebisyon.”

 Oniay inkuan nen Sister Ulrike Krolop: “Nanonotan ko ni ya agaylay liket ko nen walay topic ed Biblia ya in-research kon maong tan dinalepdep ko. Maong ya alimbawa si asawak. Kada no walay naawat min balon magasin ya Watchtower, itunda toy antokaman ya gagawaen to tan aralen to itan.” Oniay nanonotan nen Karin ya abitla la ed gapo: “Legan na guerra anengneng mi no panon kapeles ya nabalang iray materyal ya kayarian tayo. Pero anggano limitado so espiritual ya naakan, tuloytuloy ya onsasabi. Benendisyonan nen Jehova iray matoor ya lingkor to.”

 Intuloy day ministeryo da. (Mateo 28:19, 20) Naiirapan ya manpulong tan manbangat iray totoo nen Jehova legan na guerra. Nanonotan ni na sakey ya brother ya si Friedhelm ya kayari na guerra “pinmawil ya tampol iray agagi ed ministeryo.” Nanonotan nen Ulrike ya, “Amay sankaunaan ya Tasi ya angipulong na mensahe na panarian ed pamilya na asawak et akasulong ni unipormi parad saray priso na panamairapan ya kampo! Halata ya nampulong ya tampol.” Imbaga nen Jürgen, “Kayari guerra, amin lawari et masetseseg. Dakdakel so kabataan ya agagin nampayunir.”

 “Agaylay irap so situasyon ed saray syudad ya abomba,” kuan nen Ulrike. Dakdakel so totoon manaayam ed saray ageraygeray ya bilding! Panon iran nalmo na saray Tasi? Naaralan na pamilya nen Ulrike so katuaan kayari na guerra, tan oniay nanonotan to: “Say nenengnengen mi et no kasin walay silew ya manlalapud lamparaan odino walay asewek lapud walay manluluto.”

 Pinaseseg day sakey tan sakey. (1 Tesalonica 5:11) Legan na guerra, maruksa so impantrato ed dakel ya Tasi nen Jehova. Balet kayari guerra, ag-ira nampokus ed saray irap ya dinalan da noagta pinaseseg day sakey tan sakey. Agaylay liket da ta “asubok so pananisia” da tan apruebaan dan matoor ira ed si Jehova. (Santiago 1:2, 3) Oniay imbaga nen Johannes ya manaayam la natan ed United States: “Amayamay so makapaseseg ya istorya na manangasikaso na sirkito mi no panon ya tinulongan nen Jehova legan ya walad saray panamairapan ya kampo. Talagan apabiskeg so pananisia mi lapud saratan ya eksperiensya.”

 Nen asumpal lay guerra, apansiansia na saray agagi so maapit ya relasyon da ed si Jehova ta sankanonot da no “panon to ran tinulongan diad saray kampo tan inebatan to iray pikakasi ra,” so kuan nen Johannes. Singa nibaga la, apansiansia na saray nibulos ya Tasi so espiritual ya rotina da, kaiba lay regular ya panagbasa na Biblia, pipiaral, tan pibibiang ed ministeryo. “Mapmabeng tan singa makapkapuy” nin siansia so itsura na saray nibulos ya agagi, so nanonotan nen Elisabeth ya akaatendi ed kombension diad Nuremberg nen 1946. “Balet ‘marlang ira ed espiritu’ legan dan iistoryaen iray agawad sikara.”—Roma 12:11.

 Nansiansia ran maapit ed saray kapara dan Kristiano. (Roma 1:11, 12) Legan na guerra, nairapan ya makapanulop iray Tasi lapud maruksan panamasegsegang. Kuan nen Karin, “Mataltalag dan bisitaen so sakey tan sakey pian agda nipeligroy bilay na saray kapara dan Kristiano.” Pero siempre nauman itan nen anggapo lay guerra. “Lanang ya saniiba iray agagi,” so kuan nen Friedhelm. “Saray aral tan ministeryo so sankaimportantian ya kimey ed bilay da.”

 Diad saramay panaon ya kakkayari guerra, “datdaiset so Tasin walay luluganan,” so natandaan nen Dietrich, sakey ya elder diad Germany. “Kanian manaakar kami no mimiaral kami. Pero saniiba kamin manakar. Lapud lanang min gagawaen itan, inmapit so liknaan mi ed sakey tan sakey. Singa kami pamilya.”

 Natan, aanosan na dakel ya lingkor nen Jehova iray kairapan ya resulta na natural iran kalamidad, sakit, guerra, panamasegsegang, tan ibibili sasaliwen. (2 Timoteo 3:1) Balet agtayo dapat masyadon manaburido. Akin ey? Naaralan tayo ed alimbawa na saray matoor ya agagi tayo diad Germany legan na panaon na Nazi ya tuloytuloy itayon suportaan na Dios tayo legan na sarayan mairap ya kaunoran iran agew. Kanian komon ta aligen tayo si apostol Pablo ya angisulat: “Makapanmatalek itayo tan ibaga tayo: ‘Si Jehova so mananulong ko; agak ontakot. Antoy nagawaan na too ed siak?’”—Hebreo 13:6.