trędowaty: Osoba cierpiąca na ciężką chorobę skóry. Trąd wspominany w Biblii nie odnosi się jedynie do choroby znanej dzisiaj pod tą nazwą. Każdy, u kogo stwierdzono trąd, do czasu odzyskania zdrowia był izolowany od społeczeństwa (Kpł 13:2, przyp., 45, 46; zob. Słowniczek pojęć, „Trąd; trędowaty”).

złożył mu hołd: Lub „pokłonił mu się; okazał mu szacunek”. W Pismach Hebrajskich wspomniano o osobach, które kłaniały się prorokom, królom i innym przedstawicielom Boga (1Sm 25:23, 24; 2Sm 14:4-7; 1Kl 1:16; 2Kl 4:36, 37). Trędowaty najwyraźniej wiedział, że spotkał Bożego przedstawiciela, który ma moc leczyć ludzi. Złożenie pokłonu było stosownym wyrazem szacunku wobec osoby wyznaczonej przez Jehowę na Króla (Mt 9:18; dodatkowe informacje na temat użytego tu gr. słowa: zob. komentarz do Mt 2:2).

dotknął go: Zgodnie z Prawem Mojżeszowym trędowaci byli izolowani od innych, żeby nikogo nie zarazili (Kpł 13:45, 46; Lb 5:1-4). Jednak żydowscy przywódcy religijni wprowadzili dodatkowe przepisy. Na przykład nikt nie mógł podchodzić do trędowatego bliżej niż na 4 łokcie (ok. 1,8 m), a w razie wiatru odległość ta musiała wynosić 100 łokci (ok. 45 m). Takie przepisy prowadziły do bezdusznego traktowania trędowatych. Starożytne teksty żydowskie w korzystnym świetle przedstawiają pewnego rabina, który chował się przed trędowatymi, oraz takiego, który odpędzał ich kamieniami. Natomiast Jezus, głęboko poruszony trudną sytuacją trędowatego, zrobił coś, co dla Żydów było nie do pomyślenia — dotknął tego człowieka. Zrobił tak, chociaż do uleczenia go ‛wystarczyłoby, żeby powiedział słowo’ (Mt 8:5-13).

Chcę: Jezus nie tylko wysłuchał tej prośby, ale też wyraził silne pragnienie spełnienia jej. W ten sposób pokazał, że kieruje się czymś więcej niż poczuciem obowiązku.

nikomu o tym nie mów: Zob. komentarz do Mk 1:44.

pokazać się kapłanowi: Według Prawa Mojżeszowego to kapłan miał stwierdzić, czy trędowaty wyzdrowiał. Wyleczony człowiek musiał udać się do świątyni i przynieść wyznaczone ofiary (Kpł 14:2-32).

Kafarnaum: Zob. komentarz do Mt 4:13.

setnik: Lub „centurion”, oficer rzymskiej armii dowodzący oddziałem 100 żołnierzy.

mój sługa: Greckie słowo oddane tu jako „sługa” dosłownie znaczy „dziecko; młodzieniec” i może się odnosić do niewolnika, którego traktowano z pewną miarą sympatii, być może czyjegoś osobistego sługi.

wielu (...) ze wschodu i z zachodu: Wyrażenie wskazujące, że w Królestwie znajdą się też nie-Żydzi.

zajmie miejsce przy stole: Lub „będzie jeść posiłek”. W czasach biblijnych, kiedy urządzano mniejsze lub większe uczty, wokół stołu często ustawiano sofy. Goście kładli się na nich głowami w stronę stołu, zwykle lewym łokciem opierali się na poduszce, a po jedzenie sięgali prawą ręką. Zajmowanie z kimś miejsca przy stole wskazywało na bliskie relacje z tą osobą. Żydzi w tamtych czasach z reguły nie jadali z nie-Żydami.

zgrzytać zębami: Lub „szczękać zębami; zaciskać zęby”. Zwrot ten może zawierać myśl o cierpieniu, rozpaczy i gniewie, czemu mogą towarzyszyć gorzkie słowa i agresywne zachowanie.

jego teściowa: Zob. komentarz do Łk 4:38.

ma gorączkę: Zob. komentarz do Łk 4:38.

wieczorem: Czyli wtedy, kiedy skończył się szabat, na co wskazują równoległe sprawozdania z Mk 1:21-32 i Łk 4:31-40.

żeby się spełniły słowa przekazane przez proroka Izajasza: Zob. komentarz do Mt 1:22.

poniósł: Lub „zabrał; usunął”. Mateusz pod natchnieniem napisał, że cudowne uzdrowienia dokonywane przez Jezusa były spełnieniem proroctwa Izajasza. Słowa z Iz 53:4 spełnią się w większym zakresie, kiedy Jezus całkowicie usunie grzech, niejako go zabierze — tak jak w Dniu Przebłagania kozioł „dla Azazela” zabierał na pustkowie grzechy Izraelitów (Kpł 16:10, 20-22). Usuwając grzech, Jezus wyeliminuje przyczynę chorób, z czego korzyść odniosą wszyscy, którzy wierzą w jego ofiarę.

drugi brzeg: Czyli wsch. brzeg Jeziora Galilejskiego.

Syn Człowieczy: Lub „Syn Ludzki”. W Ewangeliach to określenie występuje jakieś 80 razy. Jezus odnosił je do siebie — najwyraźniej chciał podkreślić, że naprawdę jest człowiekiem, urodzonym przez kobietę, i jako odpowiednik Adama może odkupić ludzkość z grzechu i śmierci (Rz 5:12, 14, 15). To wyrażenie wskazywało też, że Jezus jest Mesjaszem, czyli Chrystusem (Dn 7:13, 14; zob. Słowniczek pojęć).

pochować ojca: Zob. komentarz do Łk 9:59.

Chowanie umarłych zostaw umarłym: Zob. komentarz do Łk 9:60.

gwałtowna burza: Takie burze często występują na Jeziorze Galilejskim. Leży ono ok. 210 m p.p.m. i powietrze jest tam cieplejsze niż na otaczających je płaskowyżach i w górach. Powoduje to zaburzenia atmosferyczne i silne wiatry, które mogą szybko wywołać fale.

Ludzie małej wiary: Jezusowi nie chodziło o to, że uczniowie zupełnie nie mieli wiary, ale o to, że mieli jej za mało (Mt 14:31; 16:8; Łk 12:28; zob. komentarz do Mt 6:30).

okolice zamieszkane przez Gadareńczyków: Region na drugim (wsch.) brzegu Jeziora Galilejskiego. Prawdopodobnie rozciągał się od jeziora do miasta Gadara, położonego ok. 10 km dalej. Przemawia za tym fakt, że na monetach z Gadary często widnieje wizerunek łodzi. Marek i Łukasz nazywają ten region „okolicami zamieszkanymi przez Gerazeńczyków” (zob. komentarz do Mk 5:1). Różne regiony mogły się częściowo pokrywać (zob. Dodatek A7-D: mapa 3B i „Działalność Jezusa nad Jeziorem Galilejskim”; oraz Dodatek B10).

z cmentarza: Lub „spomiędzy grobowców pamięci” (zob. Słowniczek pojęć, „Grobowiec pamięci”). Takimi grobowcami najwyraźniej były naturalne groty albo komory wykute w skale, zazwyczaj znajdujące się poza miastem. Żydzi unikali takich miejsc, żeby nie narazić się na nieczystość ceremonialną. Dlatego była to idealna kryjówka dla szaleńców lub opętanych przez demony.

dwóch: W sprawozdaniu Marka (5:2) i Łukasza (8:27) wspomniano tylko o jednym mężczyźnie opętanym przez demony (zob. komentarz do Mk 5:2).

Czego od nas chcesz (...)?: Lub „co my i ty mamy ze sobą wspólnego?”. W dosłownym tłumaczeniu to pytanie retoryczne brzmi: „Co nam i tobie?”. Ten semicki idiom występuje w Pismach Hebrajskich (Joz 22:24; Sdz 11:12; 2Sm 16:10; 19:22; 1Kl 17:18; 2Kl 3:13; 2Kn 35:21; Oz 14:8), a jego grecki odpowiednik w Chrześcijańskich Pismach Greckich (Mt 8:29; Mk 1:24; 5:7; Łk 4:34; 8:28; Jn 2:4). Jego dokładne znaczenie może się różnić w zależności od kontekstu. W omawianym wersecie wyraża wrogość i sprzeciw, dlatego niektórzy tłumaczą go na: „Nie dręcz nas!” albo „Zostaw nas w spokoju!”. W innych kontekstach sformułowania tego używa się, żeby wyrazić odmienne zdanie lub odmówić wykonania zasugerowanej czynności, ale bez cienia pogardy, arogancji czy wrogości (zob. komentarz do Jn 2:4).

męczyć nas: Występujące tu greckie słowo jest spokrewnione ze słowem użytym w Mt 18:34 (zob. komentarz) i oddanym jako „strażnicy więzienni”. Dlatego w tym kontekście wyraz „męczyć” może się odnosić do wtrącenia do „otchłani”, o której wspomina równoległe sprawozdanie z Łk 8:31.

świń: Chociaż według Prawa Mojżeszowego świnie były nieczyste, w tej okolicy je hodowano. Nie wiadomo, czy „ci, którzy je paśli” (Mt 8:33), byli Żydami łamiącymi Prawo. Wiadomo jednak, że nie-Żydzi z Dekapolu chętnie kupowali wieprzowinę, ponieważ zarówno Grecy, jak i Rzymianie uznawali ją za przysmak.