Paul: Noviembre de 1985 watapi may kusisqa kasharqayku ñaupaj kutipi misioneros jina Liberiaman (África Occidentalman) rishasqaykumanta. Risharqayku chay avionqa ñaupajta Senegalmanraj rerqa. Señoraytaj niwarqa: “Niraj uj horapi chayasun”, nispa. Jinallapi kayta willakorqa: “Liberiaman rej pasajeros avionmanta uraqanaykichej tiyan. Uj golpe de estado kasqanrayku, mana chaypi avión aterrizayta atenqachu”, nispa. Chayrayku chunka diasta jina uj misioneroswan Senegalpi qhepakorqayku. Noticiaspi nisharqanku Liberiapeqa camionespi wañusqasta apashasqankuta, toque de quedas kashasqanta, mana kasukojkunatataj disparaspa wañuchishasqankuta.

Anne: Noqaykumanqa mana maymanpis anchata riy gustawaykuchu. Noqataqa wawamantapacha “manchali” niwaj kanku. Calleta pasayllataraj manchikuni. Jinapis asignacionniykuman chayaytapuni munasharqayku.

Paul: Iskayniyku Inglaterrapi nacekorqayku, inti yaykuy ladopi. Señorayqa wasiymanta 8 kilometrospi jinalla tiyakorqa. Colegiota tukuytawan precursores kayta qallarerqayku. Iskayniykutaj Jehovapaj astawan llankʼayta munaj kayku. Tatasniypis Annej mamanpis mayta kallpachawarqayku, yanapawarqaykutaj chayta ruwanaykupaj. 19 watayoj kashajtiy Betelman invitawarqanku. 1982 watapitaj Annewan casarakorqani, chayrayku paypis Betelman yaykumullarqataj.

Anne: Mayta gustawaj kayku Betel, jinapis maypichus astawan yanapa necesitakun chaypi mayta yanapakuyta munaj kayku. Betelpitaj ñaupa misioneroswan khuska llankʼarqayku, chayraykutaj astawanraj misioneros kayta munarqayku. Kinsa watata jinataj sapa chʼisi chaymanta mañakoj kayku. Chayrayku may kusisqa kasharqayku 1985 watapi Galaad Escuelaman, clase 79 nisqaman invitawajtiyku. Galaadmantataj Liberiaman kachawarqayku, África Occidentalman.

Paul: Ñakʼaypuni Liberiaman chayarqayku ñaupaj kaj avión rerqa chaypi. Runasqa may mancharisqa kashasqanku, toque de quedaspis kashallasqapuni. Uj auto sonajtillanraj runasqa mayta mancharikuspa qhaparikoj kanku, ayqekojtaj kanku. Sonqoyku tiyaykunanpajtaj sapa chʼisi Salmos librota leerej kayku. Jinapis mayta gustawaj kayku chay lugarpi sirviy. Anneqa  sapa día predicaj rej, noqataj Betelpi hermano John Charukwan a trabajaj kani. Payqa sumaj experienciayoj karqa, hermanos imaynachus kashasqankutapis sumajta yachaj. Ashkha imasta paymanta yachakorqani.

Anne: Liberiapi sirveyqa chay rato gustaykuwarqayku. Hermanosqa may munakuyniyoj kanku, sumajta parlachikunku, Diostapis tukuy sonqo sirvinku. Chayrayku usqhayllata amigosniykuman tukorqanku. Paykunaqa familiayku jina karqanku. Sumajta yuyaychawasqaykoqa Jehovaman astawan qayllaykuchiwarqayku. Chay lugarpi predicayqa may kʼachitupuni karqa. Runasqa phiñakoj kanku mana ancha unayta paykunawan parlarejtiyku. Paykunaqa callej esquinasninpi sayaykuspa Bibliamanta parlaj kanku. Parlashajtinkutaj chimpaykuyta atikullaj paykunawan khuska parlarinapaj. Ashkha estudios kapuwasqaykurayku, mana tukuyninta estudiachiyta atillajchu kayku. Chaypi predicayqa may sumajpuni karqa.

Paul: Tawa watasta jina mana ima chʼajwapis karqachu. 1989 watapitaj guerra civil kasqanrayku tukuy ima cambiarqa. 2 de julio de 1990 watapitaj, gobiernoj contranta oqharikojkuna, Betel qayllapi kaj lugaresta japʼikaporqanku. Kinsa killatapuni ni mayman llojsispa karqayku, ni familiaykuwanpis parlarqaykuchu, ni centralninchejwanpis. Tukuynejpi maqanakuykuna, chʼajwas kasharqa, nitaj mikhunapis karqachu, chantapis warmista violasharqanku. Chayqa 14 watastapuni suyuntinpi karqa.

Anne: Uj ayllumanta kajkuna waj ayllumanta kajkunawan maqanakuspa wañuchinakusharqanku. Sumaj armasqa runastaj waj jina vistisqas callesta purej kanku, wasismanpis saqueaj yaykusharqanku. Wakenqa runasta wañuchisqankumanta parlaspa, “wallpata wañuchiy jinalla” kasqanta nej kanku. Maykunapichus runasta controlaj kanku chaypeqa runasta wañuchej kanku, wañusqa cuerposninkutataj chayllaman tauqaykoj kanku. Betel qayllapipis controlaspa kikillantataj ruwaj kanku. Wakin hermanosninchejtapis wañuchillarqankutaj, iskaytaj misioneros karqanku.

Ashkha hermanosninchej wañuy pataman churakorqanku waj hermanosta pakaykuspa. Chay hermanosqa karqanku qhatiykachasharqanku, wañuchisharqanku chay ayllusmanta. Wakin misionerospis betelitaspis kikinta ruwarqanku. Betelpeqa ashkha ayqekamoj hermanosta pakarqayku. Wakenqa ura cuartospi, wakintaj noqaykuwan khuska altos pata cuartospi puñukoj kanku. Noqaykoqa uj familiata alojarqayku, paykunataj 7 karqanku.

Paul: Sapa día armasqa runas jamoj kanku yachanankupaj pitapis pakashasqaykutachus manachus. Chayrayku tawa hermanosta ajllarqayku qhawanankupaj. Iskayqa ventanamanta qhawaspalla quedakoj  kanku, iskaytaj jawa punkuman rej kanku. Chay iskay hermanos jawa punkupi makisninkuta ñaupajllapi japʼejtinku allillan kashasqanta niyta munaj. Makisninkuta qhepaman churajtinkutaj chay jamojkuna phiñas kasqankuta niyta munaj. Ventanamanta qhawaj hermanostaj chay rato hermanosninchejta pakaykoj kanku.

Anne: Ashkha semanasninmantaj chay runas Betelman yaykumorqankupuni. Noqataj uj hermanawan khuska bañoman wisqʼaykukorqani. Chay ukhupitaj uj ropero karqa pakakunapaj juchʼuy lugarcitoyoj. Chay roperoj chaupinpeqa sillpʼa maderalla churasqa karqa roperollapis kanman jina kananpaj. Hermanataj atispa mana atispa chay ukhuman yaykorqa. Chay armasqa runastaj qhepayta escaleranta jamusqanku ametralladoras japʼirisqas. May phiñasqaspuni punkuta kichaykamuyta munasharqanku. Paultaj nerqa: “Suyariychej, señoray bañopi kashan”, nispa. Chay roperoj chaupinman maderata churaykapushaspataj sonaykucherqani, nitaj usqhayllatachu chaypi kaj imasta kʼuchunchayta tukorqani. Chayrayku mayta manchachikuspa kharkatitiyta qallarerqani. Ajina kashaspachus punkuta kichariyman karqa chayqa, chay rato japʼichikuyman karqa. Chayrayku Jehovamanta chʼinsitullamanta mañakorqani yanaparinawanta. Punkuta kicharispataj mana manchachikuspa napaykorqani, imaynamantachus manchikuyniy chinkasqa. Paykunamanta ujnintaj tanqarpawaspa cheqanta roperoman rerqa. Kicharispataj tukuy imata tʼustirparqa, nitaj ni imata tarerqachu. Chayrayku waj cuartostañataj revisaj rerqanku, techo urapi kaj cuartitostapis revisallarqankupuni, nipunitaj ni imata tarerqankuchu.

Paul: Killasta may pisisitulla mikhuna kapuwarqayku. Jinapis Jehovamanta jamoj yachachiykunaqa mayta yanapawarqayku. Chay killaspeqa Betelpi sapa paqarin Bibliata ukhunchasqallayku “desayunoyku” karqa. Tukuytaj agradecekorqayku chay kallpata qowasqaykumanta.

Sichus yakupis mikhunapis tukukapunman karqa chayqa, sucursalmanta kajkunaqa ripunayku kanman karqa, sucursalpi pakakojkunataj wañuchisqachá kankuman karqa. Wakin kuteqa tʼukunapaj jina, mana yuyashajtillayku Jehová mikhunata chayachimuwaj kayku. Chayqa uj milagropis kanman jina karqa. Jehovaqa tukuy ima necesitasqaykuta qowarqayku, manchikuywan mana atipachikunaykupajpis yanapawarqayku.

Chʼajwasrayku jawapi laqha jina kajtinpis, cheqa kajqa astawan kʼancharisharqa. Hermanosqa sapa kuti ayqekoj kanku salvakunankupaj. Jinapis Jehovapi sinchʼita creellarqankupuni, sonqo tiyasqasllataj karqanku. Wakenqa nej kanku chay “guerra jatun ñakʼariy tiempopaj” wakichishawasqaykuta. Congregacionespeqa ancianos, joven hermanospis mayta kallpachakusharqanku hermanosta mana manchachikuspa yanapanankupaj. Ayqekoj hermanosqa khuskapuni kaj kanku, chay mosoj lugarespi predicaj kanku, reunionesta ruwaj kanku, monte chaupispitaj “Tantakuna Wasista” ruwakoj kanku. Chay llakiy tiempospi predicacionpis reunionespis hermanosta yanaparqa suyakuyniyoj kanankupaj, may kallpachasqastaj kanankupaj. Yanapanapaj wakin imasta apapojtiyku, wakin hermanosqa ropata mañakunankumanta predicanapaj maletinesta  mañakoj kanku. Runasqa guerrarayku may llakisqas, may mancharisqastaj kasharqanku. Chayrayku sumaj willaykunata japʼikullaj kanku, maytataj tʼukoj kanku testigos kusisqa kashasqaykumanta. Hermanosninchejqa laqhapi kʼanchay jina karqanku (Mat. 5:14-16). Sonqo kʼajaywan willasqankurayku, guerrapi wakin maqanakojkunapis testigosman tukorqanku.

Paul: Ashkha kutispi chay suyumanta ripunayku karqa. Kinsa kutispeqa pisi tiempitollapaj riporqayku, iskay kutispitaj uj watapajpuni. Noqaykupis uj misionera jinallataj niykuman, pay nerqa: “Galaad Escuelapeqa yachachiwarqayku tukuy sonqo asignacionniykuta ruwanaykuta. Chaytataj ruwarqayku. Chayrayku chay jina llakiypi hermanosniykuta mana saqeyta atillarqaykuchu, may llakisqaspuni kasharqayku”, nispa. Jinapis Liberia suyumanta hermanosniykutaqa qaylla suyusmanta yanapayta aterqayku.

Anne: Mayo de 1996 watapi, tawa hermanos sucursalmanta uj autopi llojserqayku. Chay autopeqa apasharqayku Liberiapi predicakusqanmanta documentosta. 16 kilometrosta rinayku karqa llajtaj ujnin kantunkama, chay lugar aswan seguro kasqanrayku. Rishajtiykupuni chay lugarman enemigos yaykuykamorqanku. Paykunaqa manchay phiñasqas kasharqanku, aireman disparaspataj sayachiwarqayku. Noqaykumanta kinsata automanta uraqachiwarqayku. Autotataj Paul chay ukhullapiraj kashajtin apakaporqanku. Chay ratoqa ni imanakuyta aterqaykuchu. Jinallapi Paulqa ashkha runaspa chaupinkuta rikhurimorqa frenten yawarpurulla. Payta rikuytawankama yuyarqayku balearpasqankuta. Chaymantaraj nerqayku “balearpajtinku nichá purishanmanchu” nispa. Chaymantataj yacharqayku uj runa automanta orqhomunanpaj sajmarparisqanta, nitaj sinchʼi heridayojchu kasqa.

Chay qayllapeqa soldadospa autonku sayashasqa. Ashkha runastaj chay auto ukhupi may mancharisqas kashasqanku. Noqaykutaj chay automan wicharisharqayku. Niraj wicharishajtiykutaj chofer ujllata purirerqa, casipunitaj kacharikorqayku. Autota sayachinanta mayta mañakojtiykupis, choferqa may mancharisqa kasqanrayku ni uyarillawarqaykupischu. Noqaykutaj chayanaykukama nipuni automanta kacharikorqaykuchu. May mancharisqapuni kasharqayku, may kallpawan japʼikusqaykurayku makiykupis kharkatishallarqaña.

Paul: Churakusharqayku chay ropalla kapuwarqayku. Chay ropaykutaj qʼala llikʼisqa, chʼichitaj kasharqa. Noqaykupura qhawanarikuspa mana creeyta aterqaykuchu kausashasqaykuta. Chay chʼiseqa uj helicopteroj ladonpi jawallapi puñorqayku. Chay helicopterotaqa qʼalata balearpasqanku. Qʼayantintaj chay helicopteropi Sierra Leonakama rerqayku. May agradecesqa kasharqayku kausashasqaykumanta. Jinapis maytaraj llakikusharqayku hermanosniykumanta.

Anne: Sierra Leonapi, Freetown Betelman chayarqayku. Chaypeqa hermanosniyku mayta cuidawarqayku. Jinallapitaj yuyarikorqani imastachus Liberiapi rikusqayta. Chayrayku pʼunchayqa tukuy imamanta cuidakuspa mancharisqalla kaj kani, tukuy imata ayphullata qhawaj kani, manapis kanmanchu jina. Tutasnintaj rijchʼarej kani may mancharisqa, jumpʼi suruylla, yuyaj kani imachá pasanawanta. Ni samaytapis atejchu kani. Paulqa abrazaykuwaj, Diosmantataj khuska mañakoj kayku. Reinomanta takiykunata takej kayku calmakunaykama. Yuyaj kani locayapushasqayta, niñataj misionerachu kanayta.

Chay semanallataj iskay mosoj revistas chayamorqa. Ujnenqa karqa ¡Despertad! del 8 de junio de 1996. Ujnin yachaqanantaj karqa: “Qué hacer ante los ataques de pánico”. Chayta leespa entienderqani imachus pasashawasqanta. Chay ujnin revistataj karqa La Atalaya del 15 de mayo de 1996. Ujnin yachaqanantaj karqa: “¿De dónde proviene su fuerza?”. Chay yachaqanapeqa uj pilpintitu alan pʼakisqa kasharqa, sutʼinchasharqataj alan pʼakisqa kajtinpis, phawayta atillasqantapuni, mikhunata maskʼakuytapis. Nishallarqataj mancharina imasta rikusqanchejrayku llauchʼiyasqa kajtinchejpis, Jehovaj espiritunwan wajkunata yanapayta atillasqanchejtapuni. Chay yachaqanastaqa necesitashajtiypuni Jehová qowarqa, maytataj kallpachawarqa. Chayrayku manapuni jaykʼajpis chayta qonqakusajchu (Mat. 24:45). Chantapis astawan ukhunchaspa waj yachaqanastawan tarispa jallchʼakorqani. Chaypis mayta yanapallawarqataj. Tiemponmantaj imastachus Liberiapi rikusqayta qonqayta qallarerqani.

Paul: Liberiamanta llojserqayku chay kutispi, chayman watejmanta kutispa wasiykumanpis  kutipushaykuman jina karqa, may kusisqa kaj kayku. 2004 wata tukukuypajqa 20 watasta jinaña Liberiapi kasharqayku. Guerraqa tukukorqaña, sucursaltataj allinchayta munasharqanku. Ajinallapi tapuwarqayku, “¿waj ladoman sirvej ripuwajchejchu?” nispa.

Mana ajllayta atillarqaykuchu. Hermanoswanqa familiaykuwan jina may ujchasqa karqayku, nitaj paykunata saqeyta atillarqaykuchu. Galaadman rispaqa familiasniykuta saqerqaykuña, rikorqaykuñataj imaynatachus Jehová makinman churakojtiyku bendeciwasqaykuta. Chayrayku “ya” nispa chay qayllapi kaj Ghana suyuman riporqayku.

Anne: Liberiamanta ripushaspaqa mayta waqarikorqayku. Jinapis Frankpa nisqan mayta tʼukuchiwarqayku. Payqa mayorcitoña karqa, may yachayniyojtaj. Pay niwarqayku: “Noqaykumanta qonqakunaykichej tiyan. […] Yachayku mana qonqakunawaykuta. Jinapis mosoj asignacionniykichejpi yuyayniykichejta churanaykichej tiyan. Chay asignacionqa Jehovamanta jamun. Chayrayku hermanosta yanapaypi piensaychej”, nispa. Chay niwasqaykoqa mayta kallpachawarqayku uj mosoj lugarpi Jehovata sirvinaykupaj. Chaypeqa pisi hermanosllaraj rejsiwarqayku, tukuy imataj noqaykupaj mosoj karqa.

Paul: Ghanapi hermanosniykumanqa usqhayllata yachaykukorqayku. Chay suyupeqa ashkha testigos kasqanku. Hermanosqa mayta yachachiwarqayku Jehovata tukuy sonqo kasukuyta, sinchʼi creeyniyojtaj kayta. Ghanapi 13 watastaña kasqaykutawan, Keniamanñataj rinaykuta niwarqayku, África Orientalpa sucursalninman. Ñaupaj asignacionnesniykumanta hermanosta mayta faltachaspapis, Keniamanta hermanosman chay rato yachaykukorqayku. Kunanqa Keniallapipuni kashayku. Kaypeqa ashkha yanapa necesitakun, willanapaj jatun territorio kasqanrayku.

Anne: Ashkha watasta llakiykuna chaupipi kausakorqani, mancharisqallataj kaj kani. Ajinapi rikukuspaqa onqoykusunman chayri mancharisqaslla kasunman. Jehovaqa mana uj milagronejtachu chay imasmanta librawasun. Disparosta uyarejtiy ni parlariytapis atinichu, makiypis chhuchunkarpan. Jinapis yachakorqani Jehová kallpata qowasqanpi atienekuyta. Payqa ashkha kutispi hermanosnejta, hermanasnejta kallpachawarqa. Chantapis siga Bibliata estudiajtinchej, orakojtinchej, predicacionman, reunionesmanpis rejtinchej, pay yanapawanchej asignacionninchejta juntʼanapaj.

Paul: Wakin kutisqa tapuwayku: “¿Sirvishankichej chay lugar gustasunkichejchu?”, nispa. Suyusqa kʼachitus kajtinkupis, ujllata cambiankuman. Chayrayku astawan gustawayku hermanosniykuwan khuska kay. Paykunaqa familiayku jina kanku. Mana kikin uywasqachu kaspapis, mana kikin lugarmantachu kaspapis kikinta yuyanchej. Noqaykoqa paykunata kallpachaj rerqayku, jinapis paykuna kallpachawarqayku.

Waj suyuman ripuspa reparayku hermanosninchejwan kayqa uj milagro jina kasqanta. Congregacionpi kaspaqa familiayoj jina kanchej, wasinchejpi jinataj. Sutʼita yachayku Jehovapi atienekojtinchejqa, necesitasqanchej kallpata qowasqanchejta (Fili. 4:13).